“Topraktaki oyukta bir hobbit yaşardı.” cümlesini boş bir kağıda karalamasıyla başladı her şey. O günden sonra kendisinin de tahmin edemeyeceği bir patlama yaşayarak fantastik edebiyatın öncüsü olarak anılmıştır.
John Ronald Reuel Tolkien 3 Ocak 1982’de o yıllarda İngiltere’nin sömürgesi olan Güney Afrika’nın Bloemfontein şehrinde doğmuştur.
Hayatındaki çoğu anı ve o anı oluşturan objeleri eserlerine taşımıştır.
Örneğin gençliğinde yaşadığı şehirdeki iki bina. Bunlardan biri o yıllara göre fazlaca büyük olan 29 metrelik Perrott’s Folly kulesidir. Hemen bu kulenin yanında bir başka kule daha bulunur. Ve bu iki kule, Tolkien’in çok sonra yazacağı Yüzüklerin Efendisi ve İki Kule için ilham kaynağı olur.
Dilbilimci Kimliği
Çocukluğunda en sevdiği dersler dillerle ilgiliydi. Dillere olan sevgisi büyüdükçe de gelişir. Kuzeni ve Tolkien Nevbosh adında yeni ve daha karmaşık bir dil icat ederler. Ona zevkli gelen bu uğraş onu kendi dilini tasarlamaya iter. Böylece Elf dilinin de temellerini atar. Çok başarılı bir dilbilimci olan J.R.R. Tolkien kendi yarattığı bu kurgusal dillerde şiirler ve şarkılar yazarak bu dillere kullanım alanı açar.
Birinci Dünya Savaşı’nın Bıraktığı Etkiler
Birinci Dünya Savaşı onda büyük etkiler bırakmıştır. Birinci Dünya Savaşı’na katılanlar arasındadır ve birçok yerde görevlendirilmiştir. Bu savaş onda büyük etkiler bırakmıştır ve bu etkiyi eserlerinde de okuyucuya hissettirmiştir. Frodo ve Sam’in Mordor’a gitmesi, Hobbit (The Hobbit) kitabında yola çıkan Bilbo’nun mahrumiyetlerinin aslı muhtemelen Tolkien’in cephelerde yaşadığı zamanlarına dayanıyor. Eve döndüğünde biri dışında, bütün arkadaşlarının savaşta öldüğünü öğrendiğinde bu onun için büyük bir travma oldu ve yarattığı evrendeki hüzün öğeleri için ona ilham verdi.
Tolkien’in Düşünce Dünyası
Tolkien’in düşünce dünyasını pek şok şey geliştirir. Okuma yazmayı öğrendiğinden beri kitap okumayı da çok seven Tolkien için Andrew Lang‘ın “Peri Kitapları” özel bir önem taşıyordu, daha sonraki yazılarının bazılarında bu eserin etkileri açıkça görülür.
Tolkien, Anglo-Saxon edebiyatı, Cermen ve İskandinav mitolojileri, Fin mitolojisi ve Yunan mitolojisinden güçlü bir şekilde etkilenmiştir. Tolkien’in eserleri ve fikirleri için kaynak olarak belirtilen eserler arasında Beowulf, Kalevala, Homer, Oedipus, Şiirsel Edda, Volsunga Destanı ve Hervarar Destanı sayılabilir.
Tolkien’in Eserleri Hakkında
Bir sayfaya kitabın açılış cümlesini oluşturacak cümleyi not almasıyla doğdu: “Topraktaki oyukta bir hobbit yaşardı.” Bu basit başlama noktasından Tolkien, Bilbo Baggins’in hazine peşinde Yalnız Dağ’a olan serüveninin epik hikayesini yarattı.
Tolkien’in “Hobbit” isimli kitabı kendi çocuklarını eğlendirmek amacıyla yazmış olduğu bir hikayedir. Hobbit, Orta Dünya’nın ve bütün eserlerinin kaynağıdır. Tolkien Hobbit’in büyük ilgi görmesinin ardından arkadaşı Narnia Günlükleri (The Chronicles of Narnia)’nin yazarı C.S. Lewis (Hobbit’i de yayayınlaması onun iknasıyla olmuştur.) tarafından tekrardan yazmaya teşvik edilir. Ve yazdıkları yavaş yavaş neşeli Hobbit dünyasından ayrılır. Yani daha tatlı ve aydınlık bir dünyadan daha karanlık bir dünyaya geçiş yapar. Hobbit’in masalsı dünyası, Yüzüklerin Efendisi ile sona erer ve artık işler daha karmaşık hale gelir. Hobbit’le kurulan Orta Dünya’nın, Yüzüklerin Efendisi’nde daha da derinlerine iner.
Kitabın kurgusunu oluşturan ana etmenlerden biri olan yüzük için kendine kitabı yazmaya başladığı andan beri sorular sorar: “Meğerse Bilbo’nun yüzüğü, hükmedecek tek bir yüzükmüş, diğer hepsi Mordor’a dönmüş: ama bu kaybolmuş.” Olaylar artık başka bir boyut kazanır. Kitabı kurgulayışı boyunca sürekli kendi kendine bir savaş için de olan Tolkien, milyonlarca kopya satacak, hemen her dilde çevirisi yapılacak, filmler çekilecek, üzerine onlarca kitap yazılacak, onlarca yazı ve makaleye konu olacak, büyük bir hayran kitlesini ortaya çıkaracak bir kitap üçlemesini yaratmış olur.
O, hayal gücünün engin denizlerinde kaybolur ve yazmaya devam eder. Kitabın yazılışı 16 yıl sürer. Kitap üç bölümde yayınlanır: Yüzük Kardeşliği, İki Kule, Kralın Dönüşü.
1954 yılında belki de Tolkien’in en büyük kurgusu olan efsanevi Yüzüklerin Efendisi serisinin ilk kitabı olan Yüzük Kardeşliği (The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring) yayımlanır. İlginç olan bir şey vardır ki bu kitap Hobbit’e göre daha az beğeni toplar. Ama kitapları Amerika’da yayımlanmaya başlayınca büyük satış elde eder ve bu seri Amerika’da kült kitaplar arasına girer.
Yüzüklerin Efendisi, 1960’larda son derece popüler olur. Yirminci yüzyılın en popüler kurgu eserlerinden biri olarak sıralamalarda yer aldı. BBC tarafından yürütülen 2003 “Büyük Okuma” anketinde Yüzüklerin Efendisi “Ulusun En Sevilen Kitabı” olarak seçildi. Amazon.com müşterileri arasında yapılan bir ankette Yüzüklerin Efendisi, en sevdikleri “binyıl kitabı” olarak değerlendirildi. İngiltere’nin “Büyük Okuma” anketinden esinlenerek 2004 yılında yapılan bir ankette, yaklaşık 250.000 Alman, Yüzüklerin Efendisi’ni (Der Herr der Ringe) en sevdikleri edebiyat eseri olarak seçti.
Eserlerinin birçoğu, oğlu Christopher Tolkien tarafından Tolkien’in ölmeden önce yazdığı notlarından derlenmiştir.
Tolkien Neden Fantastik Edebiyatın Öncüsü?
Tolkien öncesi yazılan eserlerde fantastik unsurlar insan yiyen canavarlar, bilinmeyen diyarların kahramanları vb. sınırlıydı. Hikayeler ve fantezi türü birbirinden farklı türler olarak anılmıyordu. Hikâye bitirilince bu hikâyeden kendiniz adına bir kıssadan hisse çıkarılması gerekir. Ama fantastik edebiyatın bir gayesi vardır. Kitap şimdiyi anlatırken birden binlerce yıl önceye gidip o dönemde yaşanılan bir muharebeyi anlatan şiirin okuyucuya verilmesi, okura, sanki kendi tarihini okuyormuş gibi hissettirir ve yazarın da yapmak istediği tam olarak budur. Böylece Orta Dünya binlerce yıllık tarihe ev sahipliği yapar. Yüzüklerin Efendisi serisini diğerlerinden farklı kılan fantastik edebiyatı daha ileri bir seviyeye doğru geliştirip “derin fantezi (high-fantasy)” yapıyor olması. Metin katmanlaşır, derinleşir. Karakterlerin evrilişi de eseri diğerlerinden ayıran noktalardan biridir.
Fantastik Edebiyatı başlatan Tolkien değildir ama yeniden yapılandıran kişi diyebiliriz onun için. Tolkien’in eserlerinin kalıcı popülaritesi ve etkisi onu “modern yüksek fantezi biçiminin babası” olarak belirlemiştir. O, fantastik türe özgü bütün öğeleri eserlerinde kullanmıştır. Masallar, büyülü evren, alegorik unsurlar, mitsel yaratıklar, canavarlar, büyücüler, gerçek olmayan yerler ve daha da sıralanabilecek birçok şey. Fantastik edebiyata duyulan ilginin büyük bir kısmı Tolkien’in kurguladığı dünyayla olmuştur demek pek de yanlış olmaz.
İncelediğimiz yazarın kaliteli kalemini ve uçsuz bucaksız hayal dünyasını övmekle bitiremeyiz. Tolkien vefatından sonraki dönemde bile etkisini sürdüren bir isimdir.
Yaşamında yayınlanan eserleri;
1925 – Sir Gawain And The Green Knight
1936 – Beowulf: The Monsters And The Critics
1937 – Hobbit
1939 – Fairy Stories
1949 – Farmer Giles Of Ham
1957 – Yüzüklerin Efendisi
1967 – Smith Of Wootton Major, The Road Goes Ever On
Vefatının Ardından Oğlu Tarafından derlenip Yayınlanan Eserleri;
1976 – The Father Christmas Letters
1977 – Silmarillion
1980 – Unfinished Tales
1981 – The Letters of J.R.R. Tolkien
1982 – Mr. Bliss
1983 – Kayıp Öyküler Kitabı 1
1984 – Kayıp Öyküler Kitabı 2
1985 – The Lays Of Beleriand
1986 – The Shaping of Middle-Earth
1987 – The Lost Road and Other Writings
1988 – The Return Of The Shadow
1989 – The Treason Of Isengard , The War Of The Ring
1998 – Roverandom
2007 – Húrin’in Çocukları
2008 – Tehlikeli Diyardan Öyküler
2012 – Bitmemiş Öyküler
2016 – Beren ve Lúthien’in Hikâyesi
2018 – Gondolin’in Düşüşü
Kaynakça:
- “J.R.R. Tolkien Hakkında Pek Bilinmeyen 10 Gerçek”. Kayıp Rıhtım. Web. 18.12.2022.
- “Fantastik Edebiyatın Babası: Tolkien”. “Wannart”. Web. 19.12.2022.
- “Tolkien ve Yüzüklerin Efendisi Üzerine” Mahal Edebiyat. Web. 23.12.2022.
- “Fantastik Edebiyatın Dünü ve Bugünü” gzt.com. Web. 27.12.2022.
