Amerikalı Mary Cassatt, 1800’lerin sonlarında empresyonist hareketin önde gelen sanatçılarından biriydi. Gustave Geffroy tarafından Marie Bracquemond ve Berthe Morisot ile birlikte empresyonizmin “les trois grandes dames” (üç büyük kadını) olarak tanımlanmıştır. Cassatt, özellikle anneler ve çocuklar arasındaki yakın bağlara vurgu yaparak kadınların sosyal ve özel hayatlarına dair imajlar yarattı.
Mary Cassatt’ın Yaşamı
Mary Cassatt, 1844 yılında Pennsylvania’da üst-orta sınıf bir ailede doğdu. Babası Robert Simpson Cassatt başarılı bir borsacı ve arazi spekülatörüydü. Annesi Katherine Kelso Johnston, bankacı bir aileden geliyordu. İyi bir eğitim almış olan Katherine Cassatt, kızı üzerinde derin bir etkiye sahipti. Cassatt’ın hayat boyu arkadaşı Louisine Havemeyer anılarında şunları yazmıştı: “Mary Cassatt’ın annesini tanıma ayrıcalığına sahip olan herkes, [Mary]’nin yeteneğinin yalnızca ondan miras kaldığını hemen bilirdi.” Sanatçı Robert Henri’nin uzak bir kuzeni olan Cassatt, ikisi bebeklik döneminde ölen yedi çocuktan biriydi.
1851’den 1855’e kadar Fransa ve Almanya’da yaşayan genç Mary Avrupa sanat ve kültürüne erken tanıklık etti. Aile doğuya, önce Lancaster- Pennsylvania’ya, daha sonra Philadelphia bölgesine taşındı ve Cassatt burada altı yaşında okula başladı. Cassatt, seyahati eğitimin ayrılmaz bir parçası olarak gören bir ortamda büyüdü; Avrupa’da beş yıl geçirdi ve Londra, Paris ve Berlin de dahil olmak üzere birçok başkenti ziyaret etti. Yurt dışındayken Almanca ve Fransızca öğrendi, resim ve müzik derslerini aldı. Gustave Courbet, Jean-Baptiste-Camille Corot, Eugène Delacroix ve Jean-Auguste-Dominique Ingres’in sanatını görmüş olabileceği 1855 Paris Dünya Fuarı’nı ziyaret ettiği tahmin edilir. Sergide ayrıca her ikisi de daha sonra meslektaşları ve akıl hocaları olan Edgar Degas ve Camille Pissarro da vardı.
Ailesi onun profesyonel bir sanatçı olmasına karşı çıkmasına rağmen, Cassatt 16 yaşında Philadelphia’daki Pennsylvania Güzel Sanatlar Akademisi‘nde resim eğitimi almaya başladı. Akademinin öğrencilerin yaklaşık yüzde 20’si kadındı ancak kadınların çoğu sanatı sosyal açıdan değerli bir beceri olarak görüyordu; çok azı Cassatt gibi sanatı kariyer edinmeye kararlıydı. Burada ressam Jean-Léon Gérôme’dan özel dersler aldı, eski ustaların eserlerini kopyaladı ve eskiz yaptı. Courance ve Écouen’de kaldı ve Édouard Frère ve Paul Soyer ile çalıştı.
Ailesinin güçlü itirazlarına rağmen (babası, kızının yurt dışında bir “bohem” olarak yaşamaktansa ölmesini tercih edeceğini beyan etmişti) Cassatt 1866’da Paris’e gitti. 1868’de The Mandolin Player adlı tablosu Paris Salonu‘na kabul edildi ilk kez bir çalışması orada temsil edildi. Fransa’da üç buçuk yıl geçirdikten sonra Fransa-Prusya Savaşı Cassatt’ın çalışmalarını kesintiye uğrattı ve Cassatt 1870 yazının sonlarında Philadelphia’ya döndü. Yurtdışında yaşarken sahip olduğu sanatsal özgürlük, Philadelphia’nın eteklerine dönüşünde hemen söndü. Sadece uygun malzemeleri bulmakta zorluk çekmedi, aynı zamanda babası sanatıyla ilgili herhangi bir şey için ödeme yapmayı reddetti. Para toplamak için bazı resimlerini New York’ta satmaya çalıştı ancak onları Chicago’daki bir satıcı aracılığıyla tekrar satmaya çalıştığında tablolar 1871’de bir yangında trajik bir şekilde yok oldu.
Bu engellerin ortasında, Pittsburgh başpiskoposu Cassatt ile temasa geçti. Sanatçıyı İtalyan usta Correggio’nun iki eserinin kopyalarını çizmesi için görevlendirmek istedi. Cassatt görevi kabul etti ve orijinallerinin İtalya’nın Parma kentinde sergilendiği Avrupa’ya doğru yola çıktı. 1872’de İtalya’da sekiz ayını Correggio ve Parmigianino resimlerini inceleyerek ve Parma Akademisi gravür bölüm başkanı Carlo Raimondi’nin tavsiyesiyle çalışarak geçirdi. 1873’te Velázquez, Rubens ve Hals’in eserlerini incelemek ve kopyalamak için İspanya, Belçika ve Hollanda’yı ziyaret etti. 1874’te Cassatt daimi ikametgahı olarak Paris’i seçti ve stüdyosunu orada kurdu. Üç yıl sonra ailesi ve kız kardeşi Lydia ona katıldı. Ailesi sık sık 1870’lerin ve 1880’lerin sonlarındaki çalışmaları için model olarak görev yaptı; bu çalışmalar tiyatroda ve operada, bahçelerde ve salonlarda çağdaş kadınların birçok görüntüsünü içeriyordu. Cassatt, Paris’te daha sonra söylediği gibi, “kadınların ciddi işler yaparlarsa tanınması için savaşmak zorunda olmadıkları bir şehirde sanatına konsantre olma fırsatına” sahipti.
İlk büyük sergisi ise 1872’de Paris Salonu’ndaydı; bunu 1879, 1880, 1881 ve 1886’da sekiz serginin dördünde sergilendiği salon sergileri izledi. Ancak 1875’te Salon tarafından girişlerinden biri reddedildiğinde ve 1877’de girişlerinin hiçbiri kabul edilmediğinde Paris’in resmi sanat dünyasının siyaseti ve geleneksel zevkleri ile hayal kırıklığına uğradı. Resmin eski yöntemlerden kurtulması ve modern dünyaya uyum sağlaması gerektiğini şiddetle hissetti. Cassatt, yeni bir tür resim talebinin cevabını, bağımsız Fransız sanatçılardan oluşan küçük bir çevre olan Empresyonistlerin çalışmalarında buldu.
1877’de Edgar Degas, onu grupla çalışmalarını göstermesi için davet etti. Böylece Cassatt, Fransız İzlenimcilerine katılan sadece üç kadından biri ve tek Amerikalı oldu. İzlenimcilerin etkileri altında Cassatt, tekniğini, kompozisyonunu ve renk ve ışık kullanımını gözden geçirdi ve Fransız avangardının, özellikle Degas ve Manet’in eserlerine olan hayranlığını ortaya koydu. Edgar Degas’ın ve Gustave Courbet’nin tarzı kendisine ilham verdi. Degas’ın sanatının hayranıydı ve iki sanatçı sık sık birlikte çalıştı. Bir keresinde bir arkadaşına şöyle yazmıştı: “Gidip burnumu pencereye yaslardım ve onun (Degas’ın) sanatından alabildiğim her şeyi özümserdim. (…) Hayatımı değiştirdi. Sanatı o zaman görmek istediğim gibi gördüm.” Pastel ortamı kullanma konusunda yenilikçi ve yaratıcı olan Cassatt, çizimde büyük ustalık gösterdi ve özellikle pozsuz asimetrik kompozisyonları tercih etti.
1879’dan itibaren Paris’te Empresyonistlerle çalışmalarını sergileyen Cassatt, 1886’da New York’taki Durand-Ruel Galerileri’nde düzenlenen Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk büyük Empresyonist sanat sergisine dahil oldu. Çağdaş yaşamın hızla yakalanan anlarına Empresyonist bir vurgu yaparak iç mekanlarda kadınların sahnelerinde uzmanlaşmaya devam etti ve tekniğini yağlı boya ve çizimden pastel ve baskıya genişletti.
İzlenimci arkadaşlarının çoğu manzara ve sokak sahnelerine odaklanırken Cassatt günlük yaşamı kapsayan ve onda güzellik bulan portreleriyle ünlendi. Özellikle günlük ev ortamlarında kadınlara ve çocuk sahibi anneleri işledi. Ancak Rönesans’ın Madonna’larının ve meleklerinin aksine, Cassatt’ın portreleri doğrudan ve dürüst doğaları da alışılmadıktı. American Artist’te yorum yapan Gemma Newman, “Sürekli hedefinin tatlılık değil, güç elde etmek olduğunu; duygusallık ya da romantizm değil gerçek.” olduğunu belirtti. Cassatt’ın üst-orta sınıf ve üst sınıf kadınları tasvirleri izlenimci tekniğinin havadar fırça işçiliğinin ve taze renklerinin ardında anlam katmanları içeriyorlardı. Bu eserler, tüm kadın tasvirleri gibi, belirli bir nedenden ötürü bu kadar popüler bir başarıya ulaşmış olabilir: birçok kadının aslında oy haklarına, kıyafet reformuna, yükseköğretime ve sosyal haklara ilgi duymaya başladığı bir dönemde kadınların iç rollerini idealize etmek için toplumsal bir ihtiyaç olan eşitlikle doludurlar. Cassatt’ın çalışmasında duygular hareketler ve yüz ifadeleri yoluyla iletilir. Hızlı ve kabataslak bir fırça darbesiyle çalışır. Samimi bir alanda çocuklar oynar, uyur ve okur. Cassatt’ı 1893 Dünya Kolomb Sergisi için bir duvar resmi çizmeye davet eden ve “Kadınların bir şey değil, biri olması gerektiğini,” düşünen bir iş kadını ve hayırsever olan Bertha Honore Palmer sanatçının ilerici tavrını paylaştı ve takdir etti.
Başlangıçta, Cassatt çoğunlukla Empresyonist tarzda arkadaşlarının veya akrabalarının ve çocuklarının figürlerini çizdi. 1890’da Paris’te düzenlenen büyük Japon baskı sergisinden sonra Japon ustaları Utamaro ve Toyokuni’nin etkisinin belirgin olduğu 10 renkli baskı serisini (örneğin Woman Bathing ve The Coiffure) ortaya çıkardı. Bu gravürlerde, aquatint, drypoint ve yumuşak zemini birleştirerek baskı tekniğini mükemmelliğe getirdi. Olgun ve belki de en tanıdık döneminin temel motifi, küçük çocuklara bakan annelerdir (örneğin, The Child’s Bath ve Mother and Child).
Woman Bathing, 1890
1892’de Chicago Dünya Fuarı onu bir duvar resmi çizmesi için görevlendirdi. Şimdi ortadan kaybolan, The Modern Woman olarak adlandırılan bu alegorik parçada, üç paneli yan yana getiriyor: Young Women Pursuing Glory (Şöhret Peşinde Koşan Genç Kadınlar), Young Women Reaping the Fruits of Knowledge (Bilginin Meyvelerini Toplayan Genç Kadınlar) ve Young Women Embodying Art, Music and Dance (Sanat, Müzik ve Dansı Somutlaştıran Genç Kadınlar). Onlar aracılığıyla Mary Cassatt, kadınların eğitiminin ve mükemmelliklerinin önemini vurgulamakta, tüm cinsiyetlerin eşit olduğu ve kadınların bilgiye erişebildiği ve erkeklerle aynı sosyal statüden yararlandığı hayalindeki toplumu çizmektedir.
1904’te Cassatt, kendisine Legion d’honneur Şövalyesi nişanı veren Fransız hükümeti tarafından kültürel katkılarıyla tanındı. Son ziyaretini 1908’de Amerika Birleşik Devletleri’ne yaptı. Sanat koleksiyoncularına danışmanlık yapan Cassatt’ın rolü, burada birçok kamu ve özel koleksiyona fayda sağladı. Bu zamana kadar birçok kişisel kayıp yaşadı; sevgili kız kardeşi Lydia ve erkek kardeşi Alexander’ı kaybetti. 1914’e gelindiğinde artan görme bozukluğu nedeniyle Cassatt, sanatını sergilemeye devam etmesine rağmen artık çalışamadı. Birinci Dünya Savaşı sırasında esas olarak Grasse’de yaşadı ve daha sonra Paris’in kuzeybatısındaki Le Mesnil-Theribus’ta bulunan kır evinde 14 Haziran 1926’da öldü.
Kadınların sanat dünyasında ün kazanmanın çok zor olduğu bir dönemde sanatçı 20. ve 21. yüzyıllarda önemli ve etkili oldu. John Singer Sargent ve James McNeill Whistler ile birlikte 1800’lerin sonlarındaki en önemli Amerikalı sanatçılardan biri olarak kabul edilir. Aynı zamanda kadın sanatçılar üzerine etkili araştırmaların odak noktası oldu ve çalışmaları Griselda Pollock ve Linda Nochlin gibi önemli feminist sanat tarihçileri tarafından tartışıldı. Çağdaş bir mücadeleyi somutlaştıran ressam, sanatseverlere ilham vermeye devam ediyor.
Cassat’ın Önemli Eserleri
Sanat tarihçisi Petra Chu, bu tabloyu “çocukluğun radikal olarak yeni bir görüntüsü” olarak tanımladı çünkü çocukları canlı bebekler ya da kusursuz melekler olarak tasvir eden pek çok tablodan uzak olan Mavi Koltuktaki Küçük Kız bir çocuğun bir çocuk olduğunu, elbette huysuz olabileceğini göstermeye cesaret etti. Olgun kariyerinin bu önemli çalışmasında Cassatt, küçük bir kızı tek başına bir iç mekanda canlandırmayı seçti. Görünen fırça işi ve figürün gayri resmi duruşu İzlenimciliğin ayırt edici özellikleridir; asimetrik kompozisyon, yükseltilmiş bakış açısı, sığ alan ve sahnenin ani kırpılması, Japon sanatının da etkisini göstermektedir.
Degas’ın bir arkadaşının çocuğu olan küçük kız, izleyiciye genç yaşını anımsatan bilinçsiz bir şekilde oturuyor ve etrafındaki yetişkin mobilyaları tarafından cüceleşme şekli, çocukluğun belirli aşamalarının garipliğini ve izolasyonunu çağrıştırır. Canlı mavi döşemeli aşırı doldurulmuş mobilyaların baskınlığı, her ikisi de kızın pozuyla eşleşen garip bir huzursuzluk ve bitkinlik duygusu yaratır. Dantel detaylı beyaz elbise ve uyumlu çorap ve saç fiyonklu Tartan şal, zamanının çocuk modasının zirvesiydi. Resimdeki yavru köpek Baptiste ise arkadaşı Degas’nın ona bir hediyesiydi. Batty olarak da adlandırılan köpek, sadece onun ilham perisi değil aynı zamanda Cassatt’ın hayatının geri kalanında daimi arkadaşı oldu.
New York Times incelemesinde Karen Rosenberg tarafından bir başyapıt olarak kabul edilen tablo günümüzde Washington’daki Uluslararası Sanat Galerisi’nde sergilenmektedir.
New York’ta olduğu kadar Paris’te de, dünyanın kültür başkenti olarak kabul edilen opera, yüksek sosyeteden kimlerin toplanıp dedikodu yaptığı ve dedikodular arasında şampanya yudumladığı, yalnızca gösteri için değil aynı zamanda akranlarını görme ve onlar tarafından görülme fırsatı için de hoşlanan Parisliler arasında son derece popüler ve görülmesi gereken bir yerdi.
Bu tuval, Paris’teki ünlü bir tiyatro olan Comedie-Francaise’de gündüz performansına katılan şık bir kadını tasvir ediyor. Cassat’ın kız kardeşi Lydia’nın profili, bir çift opera gözlüğünü gözlerine kaldırırken ancak aşağıdaki performansı izliyormuş gibi onları aşağı eğmek yerine, bakışları düzdür. Ana figür, erkeğin bakışlarının öznesi olurken sahneyi izliyor ya da diğer tiyatro oyuncularını gözlemliyor olabilir; bu arada kadının hemen yanına yerleştirilen izleyici tüm sahneyi içine alıyor. Cassatt’ın iyi giyimli izleyicilerin birbirleri için kendi performanslarını sergiledikleri gerçeğini algısal olarak kavradığı tablosunda figürün elbisesinin siyahı, arka planda, birkaç sıra aşağıda ona kendi gözlükleriyle bakan bir adam da dahil olmak üzere diğer figürlerin kıyafetlerinde yankılanıyor.
Cassatt’ın resmi bakma eylemini araştırır, gözlemci ile gözlenen, izleyici ile oyuncu arasındaki geleneksel sınırları yıkar.
Cassatt’ın ablası Lydia, sanatçının en sevdiği modellerinden biriydi. Bu resimde Lydia, elbisesi ve yüzü arka planla aynı gevşek, tüylü fırça darbeleriyle boyanmış ve çapraz olarak pozlanmış figürünü asimetrik kompozisyona kilitleyen koltukta profilde oturuyor. Beyaz, pembe, açık maviler ve taze yeşilden oluşan tipik Empresyonist palet, neşeli bir ruh hali uyandırıyor ancak bu aynı zamanda ciddi bir an: bir gazete okuma konusunu gösterirken Cassatt, kadınların 19. yüzyılda artan okuryazarlığının önemine, topluma artan katılımlarına ve oy hakları için savaşmaya başladıklarında güncel olaylar hakkındaki farkındalıklarına işaret ediyor. Tablo Joslyn Sanat Müzesi, Nebraska’da sergilenmekte.
Küçük kızını yıkayan bir kadını yakından izlediği bu sahnede Cassatt, Japon sanatının belirli üslup etkilerini kendi çevresinin konusuyla birleştirir. Birkaç çiçek deseni ve kadının elbisesinin çizgileri de dahil olmak üzere bu kompozisyondaki desen çeşitliliği, ölçülü bir griler ve leylaklar paleti ile birleştirilmiştir; yumuşak renklendirme, izleyicinin sahnenin konusuna, anne ile çocuk arasındaki yakın ilişkiye konsantre olmasını sağlar. Samimiyetleri, yakın konumlandırılmış yüzleriyle ve kadının çocuğun ayağındaki elinden kadının dizindeki eline kadar uzanan temas çemberi ile gösterilir. Chicago Sanat Enstitüsü’nde sergilenen eserinde Cassat, Madonna ve Çocuğun geleneksel sanatsal konusunu çağrıştırdı ve imajını laik hale getirdi.
Yüzyılın başlarında Cassatt, figürleri için profesyonel modeller kullanarak neredeyse yalnızca anneler ve çocukları konu alan tablolar üzerine çalışıyordu. Bu resimde, yine yaşamın farklı evrelerinde kadınlar arasındaki etkileşime yakından bakıyor. Annenin modaya uygun kıyafeti, çocuğun masum çıplaklığığı içerisinde iki figür, jestleri ve bakışları ile birleşmektedir. Kompozisyona iki ayna dahil ederek Cassatt, görüntülerin içinde görüntülerin karmaşık mekansal ve kavramsal düzenlemesini oluşturmuş. Diego Velázquez ve Peter Paul Rubens’ten Édouard Manet’e kadar sanatçılar kadınları aynalarda kendilerine bakan, kendilerini başkaları tarafından beğenilecek güzellikte nesneler olarak gören kadınları tasvir etmişti. Cassatt bu geleneğin Batı sanatında farkındaydı ve Anne ve Çocuk eserinde bunu altüst etti. Tablo, Ulusal Sanat Galerisi Washington DC’de sergilenmektedir.
sanatçının diğer tabloları için: National Gallery Art
nga.gov/collection/artist-info.1107.html#works
Kaynaklar
- Weinberg, H. Barbara. “Mary Stevenson Cassatt (1844–1926).” In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art. metmuseum.org/toah/hd/cast/hd_cast.htm (October 2004)
- Mary Cassatt Biography, Art, & Facts – Encyclopedia Britannica
- Understanding Mary Cassatt’s Depictions of Domestic Life, Artsper Magazine
blog.artsper.com/en/a-closer-look/understanding-how-mary-cassatt-depicted-domestic-life/ - Mary Cassatt Paintings, Biography, Ideas The Art Story
theartstory.org/artist/cassatt-mary/#pnt_1 - Mary Cassatt Biography
biography.com/artist/mary-cassatt - Mary Cassatt – In the Loge
artschaft.com/2021/09/29/mary-cassatt-in-the-loge-1878/
görseller: alamy.com nga.gov clarkart.edu
