EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing); travma bozuklukları gibi terapi gerektiren durumlar için uygulanan ve bu durumların getirdiği tekrarlayan, kuvvetli ve istenmeyen hatıraları azaltan bir yöntemdir. Güncel olarak çok tercih edilen bir tedavi olmaya başlayan EMDR terapisinin kullanım alanları ve evreleri çeşitlilik gösterir.
EMDR Terapisi Nedir?
1987 yılında Francine Shapiro tarafından ilk gözlemleri yapılmış olan bu terapi yöntemi, zamanla ilginin artmasıyla zenginleştirilmiştir. EMDR terapisi, beynin her iki yarımküresini gözlerini sağa ve sola hareket ettirerek hafifçe uyarır ve danışanın bellekteki rahatsız edici duygularına yoğunlaşmasını sağlar. Tekniğin aldığı eleştiriler ile birlikte geliştirilmesiyle danışanın dikkatinin bir yandan diğer yöne aktarılmasını sağlayan çeşitli aletler de kullanılmaktadır.
EMDR’ın Kullanım Alanları
EMDR terapisi çoğunlukla kişilik, panik, kaygı, beden algısı, yeme, cinsel işlev ve davranım gibi bozukluklar için kullanılır. Bunların yanında bağımlılıklar ya da migren ve fibromiyalji gibi ağrı rahatsızlıkları veya kompleks travma gibi travma çeşitleri için de kullanıldığı görülür.
Travma ve EMDR
Kişinin belleğinde depolanan travmalar ve geçmişteki yaşantısı düğüm olarak adlandırılır. Bu düğüm biyolojik olarak depolanmış, anı ağlarının merkezinde ve terapötik olarak çözmesi hedeflenen deneyimlerdir. Yanlış işlenmiş olan bu anılar kişinin kendilik algısını zayıflatan ve işlevsel olmayan tepkilere sebep olur. Bu anılar kişinin şu anki yaşantısında var olan anı ağlarıyla bağlantıda oldukları için işlevsel olmayacak şekilde yerleşebilirler. Depolanan anılar; duyumlar, düşünce, görüntü gibi bilgilerden oluşurlar. Donmuş bellek sisteminde bilginin işlenmemiş biçimde nörobiyolojik seviyesinde başka bir yerde depolanma ihtimali vardır.
Özellikle çocukluk döneminde yaşanan T anılar olarak adlandırılan tecavüz ve kişiyi derinden etkileyen travmatik anılar bırakan ya da değersizlik, yetersizlik gibi negatif düşüncelere sebep olan bir çok olay bireyin ileri yaşantısında kronik hale gelebilir. EMDR terapisi geçmişte yaşanmış işlenmemiş travmatik anıları işleyerek bu anılarda işlevsel olmayan verileri donma halinden çıkararak bozuklukların doğru işlenmesini sağlar ve kişide olumlu düşünceler artar.
EMDR Terapisinin Sekiz Evresi
EMDR’ın ilk iki evresi bir seansta tamamlanırken diğer evrelerde seansların sayısında değişiklik gösterebilir. Travmatik anılar bireyler için zordur. Bu sebeple bu tedavi danışanın kendi kaynaklarına yönelmesi ve olumsuz duygulanımlarla başa çıkabilmesi üzerinedir. Travmatik anılar genellikle erken yaşam döneminde olduğu için bellek ağlarının işlenmesi için terapide önce oradan başlar. Erken dönemle başlayan travmatik anılar tespit edilir ve aktif semptomlardan biri olan huzursuzluk kalmayana kadar işlemeye devam edilir.
Terapinin Birinci Evresi
Birinci evrede danışman danışanın öyküsünü alır, hazırlığını değerlendirir ve tedavi planı geliştirip bu tedavi için uygun hedefler belirler.
Terapinin İkinci Evresi
İkinci evreyse hazırlama ve stabilite etmedir. Danışan, beklentilerini ulaşıla bir noktaya getirir ve semptomları hakkında eğitimler alarak kendini yatıştırmayı öğrenerek terapi süreciyle ilişki kurmayı öğrenir.
Terapinin Üçüncü Evresi
Üçüncü evrede travmatik anılar işlenmeye başlar. Terapist, amaçlanan anıyı temsil eden bir resim belirler ve kişiden bu resmin kendisine hatırlattığı algıları, duyguları ister. Bu duygularla birlikte danışanın kendisiyle ilgili şu anda nasıl hissettiği saptanır. Sonrasında amaçlanan resme kişinin sahip olmak istediği görüşle görüntüyü olumlu hale getirir. Örneğin “yetersizim, beceriksizim” gibi duygulara sahip olan bir bireyin düşüncesini “başarabilirim, yeterliyim” olumlu duygulara yönlendirir. Kişi bu düşüncelere yatkınlığını Shapiro‘nun önerdiği 7 ölçekli (7=tam ve 0=hiç) sistem ile puanlar. Sonrasındaysa bu amaçlanan görüntüyü bir de Öznel Rahatsızlık Birimi Ölçeği (10= hayal edilebilecek en yüksek rahatsızlık, 0= hiç rahatsızlık) ile ölçer. Bu ölçüler doğrultusunda terapist danışandan bu rahatsızlığın bedenindeki yerini belirlemesini ve o alana odaklanmasına izin verir.
Terapinin Dördüncü Evresi
Dördüncü evredeyse bireyin, üçüncü evrede odaklanmaya izin verilen olumsuz anıya ve getirdiği duygulara odaklanması istenir. Kişi, sadece bu anıya odaklanır ve bu süreçte düşündüğü her şeyi terapiste aktarır ve bu sayede duyarsızlaşma aşaması başlar.
Terapinin Beşinci Evresi
Beşinci evrede kişinin amaçlanan anıyla ilgili ifadelere teşvik edilmesiyle iç görüsünün gelişmesi sağlanır. Bu gelişmeyle kişinin kendisini kabul eder ve yeni bir kendilik algısı oluşur.
Terapinin Altıncı Evresi
Beden taramasının başladığı altıncı evrede kişi amaçlanan resmin vücudunda ne gibi hisler oluşturduğuna odaklanır. Özellikle bir gerginlik olmadığına dikkat etmesini isteyen terapist, danışanın UBİ modeline göre (uyumu bozan bilgilerin fizyolojik olarak yaşanması) EMDR terapisi uygular. En başta hedeflenen travmatik anıya karşı hissedilen bu rahatsızlık geçene kadar EMDR’a devam eder.
Terapinin Yedinci Evresi
Yedinci evre tedaviyi tamamlama aşamasıdır. Terapist, işlemenin işe yarayıp yaramadığını değerlendirerek bir sonraki seansta devam edip edilmeyeceğine karar verir. Seans, ikinci evrede de bulunan kendini yatıştırma egzersizleriyle son bulur.
Terapinin Sekizinci Evresi
Sekizinci evrede terapist, danışanda işlenen bilgileri değerlendirilmesini ve amaçlanan anıyı düşünmesini ister. Tedavi etkiliyse yeni anılar üzerine çalışmak üzerine aynı evreleri baştan alırlar.
Kaynakça
“New Clinical Protocol and Guidelines to Enable Effective Mental Health Care for Adults and Children Exposed to Trauma and loss” World Health Organization web. 15.08.2024
Kavakçı, Önder. Doğan, Orhan. Kuğu, Nesim. “EMDR (Göz Hareketleri İle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): Psikoterapide Farklı Bir Seçenek” Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 2010;23:195-205
“EMDR’ın Kullanım Alanları” EMDR Derneği web. 15.08.2024
Kapak Görseli: psikologselinkahvecioglu.com
