Edward Hopper kimdir, önce kendisini tanıyalım.
Hopper, 1882 yılında Amerikanın en gelişmiş şehri olan New York’ta doğdu. New York’un Nyack bölgesinde doğduğundan aslında resimlerinde görmüş olduğumuz 3-4 katlı klasik binaların temeli de burasıdır. Ayrıca Nyack, Hudson Nehrinin okyanus ile buluştuğu bir bölge olmasından dolayı, sanat anlayışı daha küçük yaşlarında gelişmeye başladı.
Robert Henri‘nin eğitmenliğinde kendini geliştiren Edward Hopper her ne kadar, Henri’nin kentsel hayata dair gerçekçi resimler çizmesi konusunda destek görse de o kentin getirdiği bireyselliği resim aldı. Hiçbir zaman gökdelen ressamı, manzara ressamı olmayan Hopper’ın çalışmaları ilk bakışta bir manzara durgunluğunu anımsatsa da, kompozisyonunda hep bir bireyselliğin içine düşmüş ve bunun getirdiği mutsuzluğun henüz farkına varmamış kent insanını konu almıştır.
İlk İlgi Gören Çalışması: The Mansard Roof
Sanatçı Viktoryen mimariye büyük ilgi duyuyordu ve bir eve vuran güneş, resmetmeyi en sevdiği konuydu.
Yukarıdaki, ilk ilgi çeken tablosu olmuştu. Brooklyn Müzesi bu sulu boyayı 100 dolara satın almıştı. (kavrakoglu.com)
Paris odaklı üç farklı Avrupa gezisine çıkan Hopper, ortaya çıkan sanat akımlarını yakın bir takiple izlemek ve gözlemlerini kendi sanatını geliştirmek istiyordu. Kübizm etkisi altında kalan Avrupa Sanatındaki ekol görüşlerin aksine gerçekçilik ve izlenimciliği harmanlamayı kafasına belki de buradaki geziler ile koymuştu.
Avrupa’da Paris merkezli gezilerine devam ederken 1923 yılında The Mansard Roof adlı çalışmasını yapmıştı. Bu çalışmadan bir yıl sonra yapmış olduğu birkaç çalışmayı Brooklyn Müzesinin senelik suluboya sergisine sokmayı başardı. Fakat dediğimiz gibi, bu çalışmalar arasından The Mansard Roof ilgi gördü ve aynı müze tarafından 100 dolara kalıcı müze eseri olması adına satın alındı.
Sanatsal olgunluğuna ise 1925 yılında resmettiği House by the Railroad adlı eserinde ulaştığı gözlemlenir.
Edward Hopper’ın eserlerinde yalnız olan sadece insanlar değildir. Binalar, demiryolları, benzin istasyonları, oteller, sokaklar da en az insanlar kadar yalnız kalabilmektedir. Hopper bu yalnızlığı kompozisyonlarının yüksek ışığında vurgulamıştır. Işık her zaman olması gerektiğinden fazla, çoğunlukla güneşten kaynak almaktadır. Gölgeler de ışığın yüksek zıtlığı gereği daha derindir. Bu yüzden aslında Hopper’ın çalışmaları ışık ve gölge oyunları ile bize çok gerçekçi geliyor.
Edward Hopper ve Paris Yılları
“Paris’te şu ressamla tanıştı.”, “Paris’te şu ekolü izleyerek sanat anlayışını geliştirdi.” birçok ressam biyografisinde okuduğumuz, artık klasikleşen bir 19. ve 20. yüzyıl gerçeği olsa da Hopper Paris’e gitmiş olmasına rağmen burada sokakta selam verdiği birinin bile sanatçı olabileceğini bilmesine rağmen neredeyse kimse ile iletişim dahi kurmadı.
“Kimle mi tanıştım? Kimseyle. Gertrude Stein adını duymuştum. Ama Piacsso’yla ilgili bir şey duyduğumu hatırlamıyorum. Geceleri kafelere gider oturur ve etrafı izlerdim. Biraz da tiyatroya gittim. Paris benim üzerimde harika ya da vurucu bir etki bırakmadı.” diyecek kadar Paris’ten etkilenmeyen Hopper ayrıca “Amerikan Gerçekliği” üzerine tablolar yaptığını reddedip bunların tamamen kendi içsel dünyasından olduğunu söyler.
Gerçekliğin Rahatsız Ettiği Nokta
Edward Hopper, renk skalası oldukça geniş bir ressamdır. özellikle ışıklı ve gölgeli alanlara geçişte, renk geçişliğindeki sertliklerden hiçbir zaman çekinmemiştir. Kompozisyonlarının tamamında ışığın gücünü en ön planda rahatlıkla kullanabilmiştir.
Peki Hopper’ın çizimlerinde insanlar neden bu kadar mutsuz? Bu insanlar neyi bekliyor ve neyi düşünüyor?
Buna elbette Hopper olmadan kesin hükümler koyamayız ama tablolarına baktığınızda insanların aslında bir beklentisinin olduğunu düşünmek hatalı olabilir. Aslında insanlar neyi beklediğini bilmeden bekliyorlar. Üstlerinde bir yalnızlık, bireyselleşmenin getirdiği doyumsuzluk ve huzursuzluk var ama bunun farkında değiller. İnsanlar günlerini rölantide yaşıyor, günlerini bitiyor, yeni bir güne başlıyorlar. Düşüncelerinde “neden böyle” diye bir şey geçmiyor. Belki bir gün önce vermesi gerektiği cevabı düşünüyorlar, belki de birkaç saat sonra yapması gereken etkinliği.
Edward Hopper İnsanları
Hopper’ın insanlarının yüzü gülmez. Ama bu mutsuzlar anlamına da gelmez. Bu insanların herhangi bir duygudurumu yoktur. Buna duyguyu yükleyecek olan bizleriz. “Gün ışığı, yatağa oturmuş ve pencerenin ardını izleyen kadın.” Gözümüzde hemen mutlu bir durumu çağrıştırabilir fakat Hopper’ın Morning Sun eserinde bu durumu göremeyiz. Düşüncelere dalmış bir kadından ötesine giremeyiz. Anlamları bizim yüklememiz gerekir. Bu da insanın bireyselliğe bakış açısına göre değişebilir. Hopper’ın insanları düşünceli duruşlarını bozmayan, bir durum esnasında durağan olmuş kişilerdir. Hopper’ın iyi bir izlenimci olmasının yansıması diyebiliriz. Edward Hopper eserlerindeki manzara da aslında kompozisyonun ana metası olan insanlar ya da anlamlar taşıyan mekanlardır. Aslında Edward Hopper’a sadece ressam diyemeyiz. Anılarını, hatırladıklarını resmeden bir yönetmen olarak görebiliriz.
Hopper İnsanlarının bazılarını tablo tablo inceleyelim.
Carolina Morning – 1955
Güey Karolina, Amerika’nın doğu yakasında bulunan bu eyalet kırsal alanlarla çevrili, yatay mimaride dizayn edilmiş bir eyalet. Carolina Morning tablosunda bu eyaletin özelliklerinden olan kırsal kısmı sağ tarafta görebiliyoruz. Işığın yoğunluğu ise kapı önünde duran ve kendine güvenen bir duruş sergileyen kadına odaklı. Burada dönemi de baz alarak yapabileceğimiz birkaç yorum çıkarabiliyoruz figür sayesinde. Afroamerikan, kendine güvenen, kırmızı elbisesinde derin bir dekolte bulunan bu kadın; Amerikan kültüründe yükselen ulus yapısında Afrika kökenli vatandaşların da bulunduğunu, kadınların Modern Amerikan Kültüründe yerinin olduğunu ve güçlü olduklarını vurgulamaktadır. Ayrıca Afroamerikan bir kadının zenginlik ve ihtişam içinde olması, Hopper’ın Amerikan Liberaline olan inancındandır.
Automat – 1927
Otomat çalışmasında Hopper, 3 aktif alan 2 pasif alan oluşturmuş ve bu aktif alanlardan birine anonim figürünü yerleştirmiştir. Bu eserinde ışık kaynağı bir yansıma üzerinden verilmiştir. Automat tablosundaki aktif alanlar; anonim kadının oturduğu masa ve çevresi, kiriş ve ısıtıcının bulunduğu nokta ve ışık kaynağının yansıması. Pasif alanlar ise ışık kaynağının yansımasının oluştuğu siyah boşluk ve ısıtıcı ile masa arasındaki boş alan.
Kompozisyonda kadının kahvesini içerken bir boşluğa baktığı anlaşılabiliyor. Tavan aydınlatmaları dışında başka bir ışık kaynağının olmamasından dolayı gün içindeki saat kavramını gözlemleyemiyoruz. Yalnız kadının tek başına kahve içtiği bu anlatı “kentsel yabancılaşma” vurgusunun ta kendisi. Biraz üzgün gibi görünen kadın, tek başına kahvesini içerken biz de kendisini bir sandalyenin arkasından onu görüyoruz. Eğer burada bir arkası dönük sandalye olmasaydı, izleyici olarak bizler de bu kompozisyonda anonim kadını yalnız bırakmayacaktık. Bunu çok iyi kurgulayarak eserinde vurgulayan Hopper, toplumsal bir alanda yalnız kalan kadın ile empati kurabilmemizi çok iyi sağlıyor.
Chop Suey – 1929
Chop Suey tablosunu incelerken figürlerden önce camdan dışarı bakarak başlayabiliriz aslında. Restaurantın adının Chop Suey olduğunu biliyoruz ve bu restaurantlar 1920’li yıllarda Çin Yemekleri yapan, Edward – Jo Hopper çiftinin gitmekten zevk aldığı bir tür mekanlardı. Pencerenin köşesinde asılı duran tabelanın pozisyonuna göre ikinci katta olduklarını görebiliyoruz. Özellikle o dönem işçi sınıfları için çok sevilen alanlardı. Ayrıca kompozisyonun arka planında kalan pencerede her ne kadar Hopper’ın hüzme ışıkları kullanmayı sevmeyip ışıklı alan – gölgeli alan ile ışıkları oluştursa da burada ışık kırılmalarını geometrik şekillerle oluşturmuştur.
Eserin ana unsurlarına dönecek olursak; eserde dört farklı kişi bulunsa da ana kompozisyonda iki kadın bulunuyor. Bu kadınlar ’20’li yılların Özgür Amerikan Toplumunu yansıtan ve dönemin modasına ayak uydurmuş kişiler. Bunu da 1920’li yıllarda popüler olan cloche şapkalardan anlayabiliyoruz.
Office in a Small City – 1953
Hopper eserlerinde insanlar etrafında neler olup bittiğinin pek farkında değildir. İzleyici ve düşünceli bir konumda “bekleyen” gibi gözüken insanlar, günlük rutinlerinin içinde kompozisyonun ana karakteri değil, bir parçasıdır. Office in a Small City eserinde de yine bekleyen ama neyi beklediğini kendisi bile bilmeyen bir karaktere yer vermiştir. Hopper aslında bu karakterlere doğrudan kendi karakterini yıkmaktadır. Hopper’ın resmettiği mekânlarda terk edilmişlik hissi bulunmaktadır. Kendisine “Dışına Kapanık” ressam olarak isimlendirerek, bu ismin yazdığı bir tabelayı evinin kapısına asmıştır.*
Ayrıca Nighthawks, Chop Suey kadar ünlü olan bu tablosundaki renk skalası, Rothko gibi isimlerin de oldukça dikkatini çekmiştir.
Summer Evening – 1947
Doğal çerçeveleri tablolarına oldukça iyi yansıtan Hopper, bu tablosunda da biri büyük iki çerçeve kullanmıştır. Sıkıntılı bir konuşmanın eşiğinde ya da içinde olan ikili ana çerçeve içinde kapalı bir kapı ile yansıtılmış, diğer çerçevede ise kısmen açık bir pencere, pencere içinde ise perde görülmektedir.
New York Movie – 1939
Yine iki farklı sahneyi tek bir alana sığdıran Hopper, bu tablonun tamamında yalnızlığı vurgulamıştır. Kontrast yoğunluğu merdiven bitiminde, bilet sattığı ya da birini beklediği düşünülen bir alanda oluşuyor. Tabloya ilk baktığınızda birkaç saniye içinde sol tarafı biraz karartı gibi görebilirsiniz. Burada da tamamen yalnız olan sinema izleyicilerini görebiliriz.
Ayrıca sağ taraftaki parlak sahnede bulunan kadın, Hopper’a her zaman model olan eşi Jo Hopper’dır.
Room in New York – 1932
Hopper’ın görece daha sıcak hissedilen tablosu Room in New York‘ta bir çift olduğunu düşündüğümüz kişiler ve onların sıradan uğraşları bulunuyor. Bu tablonun daha sıcak gelmesinin sebebi, birbirleri ile bağımsız olduğu düşünülmeyen insanlar. Ne “Summer Evening” tablosundaki insanlar gibi bir sorun üzerine konuşuyorlar ne de “Chop Suey“deki gibi birbirlerini anlamayan gözlerle oturuyorlar. Onlar için sıradan bir akşam yaşanıyor sadece.
Edward Hopper’ın Isıtmayan Güneşi
Aslında bu konuyu irdelemeye tam da Hopper’ın Room in New York tablosunun üzerine yapmak lazım. Hopper’ın güneşi sadece özneyi ortaya çıkarmaya, koyu alanları daha keskin oluşturabilmesine yarıyor. Yani aslında Hopper’ın güneşi, bakıldığında içimizi hiçbir zaman ısıtmıyor. Nasıl ki Petrus van Schendel’in mum ışığında bile ısınabiliyorsak, Edward Hopper’ın yakıcı görünen güneşinde üşüyebiliyoruz.
Hocası Robert Henri “”Düşkün sanat, şeyleri olduğu gibi verir, ‘İşte gece’ der. Yüksek sanatsa gece hissini verir. İlki yalnızca bir kopya, ikincisiyse gerçeğe daha yakındır.” demiştir. Biz de Hopper tablosuna baktığımızda güneş gibi bir ışık kaynağındaki sıcaklığı sorguluyoruz. Ayrıca gölge uzunluklarına göre güneş ışığının konumundaki rengi uyumsuzluğu bize sanki projeksiyon ışığı altında oldukları hissi verebiliyor. Çünkü gün batımında/doğumunda kızarık olmasını beklediğimiz güneş, insanları öğlen güneşi kadar aydınlatabiliyor.
Hopper’ın ışık kaynakları her zaman özneyi ortaya çıkarabilmek için kullanılsa da, boş alanda ışık kullanımı da meşhurdur. Örneğin yukarıda örneği verilen Summer Evening‘de aydınlık olması ana karakterler açısından önemsiz bir detay olmasına rağmen ikinci çerçeve de aydınlatılmıştır.
Edward Hopper Mekanları
Hopper mekanlarına baktığımızda boşluk içinde kaybolduğumuz alanları görürüz. Hopper’ın minimalden bile sade mekanları, olması gerektiği için olmuştur. Süsten ve ihtişamdan uzak, durağan bir şekildedir. Hatta Hopper, süslü bir alanı bile sadeliğe çok iyi bir şekilde karıştırabilmiştir.
Bridge in Paris – 1936
Collection of Whitney Museum of American Art. Josephine N. Hopper Bequest, 1936*
“Edward Hopper’ın “Bridge in Paris” isimli eserinde, aydınlık gün ışığının ortasında beliren siyah bir tünel görülmektedir. İnsanların asla kurtulamayacakları bir karanlığın varlığını vurgulamaktadır.
Bu karanlık, modernleşen zaman ile birlikte, insanı değiştirip, ruhunu elinden alırken aynı zamanda doğanın da içerisine girerek, doğayı giderek yaşanılmaz bir yer haline dönüştürmeye başlamıştır”*
Early Sunday Morning – 1930
Her ne kadar “Amerikayı resmettiği” iddia edilse de, tam da “Depression Era” denilen ekonomik buhran döneminde yapılan tablolarında hiç de bu dönemleri yansıtmayan, aksine dünyadaki olayların kendi iç dünyasındaki gelişimine göre tablolayan Hopper, bu tabloda doğal bir bakış açısından uzak, minimal bir yatkınlıkta resmetmiş. Berber direği sayesinde bir berber dükkanı olduğunu bildiğimiz dükkan dışında hiçbir dükkanın neye ait olduğunu bilmemekteyiz.
Her ne kadar bu tabloda hiç insan olmadığı düşünülse de, aslında bu tabloda bir insan var. Varlığını gözümüzle ispatlayamayacağımız bu insan, en sağda duran dükkanın sahibi. Çünkü tüm dükkanların kapısı kapalıyken bu dükkan pazar sabahı erken saatlerde açılmış ve burada birinin olduğunu iddia etmemek imkansız olurdu.
Soldan birinci ve ikinci kapı resmedilmemiş, karartıda bırakılmış olsa da, sadece en sağdaki kapının açık olduğunu, çift kapılı olmasından ve sadece birinin örtülü olmasından anlamaktayız.
Ayrıca yine uzun gölgeler, doğmakta olan güneş sayesinde oluşmuş. Hopper’ın ışık ve gölge kullanımını yeniden anlatmaya gerek yok. Oldukça keskin.
Nighthawks – 1942
Aslında diğer Hopper tablolarına göre kalabalık sayılsa da Nighthawks mekansal olarak incelenmesi gerekir. Çünkü insanlar yine yan yana olsa bile tamamen yalnızdır. Hopper tablolarında ender gördüğümüz insan iletişimi bulunsa da, bireysel alanlar ve iç yalnızlık sınırları net şekilde bize yansıtılmıştır.
Hopper’ın diğer tablolarına göre çok daha fazla detay bulunduran tablo, iç dünyasındaki bireyselciliği en iyi şekilde resmettiği tablosudur. Diğer tablolarında bulunan ışığın mükemmel kullanımını; mekandan sokağa yansıyan ve eğimli camın oluşturduğu katmanlı ışık yansımasını yere çok iyi bir şekilde sermiştir. Ayrıca kapılarını karanlıkta bırakarak çizmekle uğraşmadığı Early Sunday Morning‘ten bu yana Hopper’ın gelişimini de diğer kapalı olan dükkandaki masa ve kasa detaylarına kadar yapması ile görebiliriz. Buradaki tek ışık kaynağı 5 cente puro satılan Phillies adlı mekanın tavan aydınlatması. Mekan tablonun sağdan giren ve dış merkez noktasına kadar açılanan bir çerçeve olarak sunulmuş. Aslında burada iki ana çerçeve alanı görebilmekteyiz. Biri tabloyu da içine alan dış dünya çerçevesi, diğeri ise mekanın camından gördüğümüz geometrik yamuk şekilli bölge.
Hopper’ın diğer tablolarına göre daha ümitvar bir ışık, daha sosyal bir ortam olmasına rağmen ortada tek başına oturan adam, hizmet eden çalışan ve çiftin yalnızlıkları bizi yine olumsuz düşüncelere sevk eder. Burada yalnız olan sadece insanlar değil ayrıca mekan da diğer mekanların kapalı olması ile yalnızdır. Yine sokağın boş olması bulunan bölgede sokağın da yalnızlığını resmeder. Resimde her ne kadar yalnız bir adam, bir çift ve bir çalışan gözükse de burada yalnız kalan mekandır. İçinde ne olursa olsun, ne kadar kalabalık, ne kadar sosyal olursa olsun, o sokağının en yalnız mekanıdır.
Hopper Resimlerine Bakarken İçimizde Oluşan Rahatsız His
Hopper bize hiçbir zaman “ben yalnızlığı çizdim” demez. Birçok karakterinin yanında insanlar vardır, karakter tek başına olsa bile o karakter izleyicinin orada olduğunu bilir fakat umursamaz. Hopper’ın yalnızlık anlatısı aslında fiziksel yalnızlıktan öte ruhsal yalnızlık, huzursuz boşluk üzerinedir. İnsanlar bekler, neyi beklediğini bilmez. İnsanlar yalnız değildir ama yalnızlaştıran da kendileridir. Bu rahatsızlığı Hopper o kadar iyi yansıtır ki, biz izleyiciler olarak bu huzursuzlukta kendimizi buluruz.
Aslında Hopper’ın tablolarında eksik olan çok büyük bir nokta vardır. Tablolarında insanlar veya mekanlar fizyolojik ihtiyaçlarını gidermiş, güvenlik problemi olmayan, bireysel değerlerine sahip ve kendini gerçekleştirebilen varlıklardır. Burada mekanlara da bir insan gibi yaklaşabiliriz. Fakat tüm bu gerçekleştirmeleri başaran özneler “aidiyet duygusu” dediğimiz sevilme ihtiyacı, sosyal olma becerisini gösteremeyen, göstermek istemeyen, kendince içe çekilmiş karakterlerdir. Bu yüzden Maslow’un Hiyerarşisinde piramidin orta noktasındaki boşluk bizi tablolara bakarken rahatsız edebilmektedir.
Bunu da en iyi şu şekilde anlayabiliriz. Caravaggio’nun tablolarının kimisinde ölen ve öldüren bulunur. Ölen güvende olmayı gerçekleştirememiştir ve bu yüzden piramidin üstlerinde yer alan maddelerin gerçekleşmediğini görebiliriz. Fakat öldüren ise bunu bir zafer için yaptığından toplumsal saygınlık kazanacaktır, kendini gerçekleştirebilecektir. Bu nedenle Caravaggio gerçekliğinde kanları fışkıran bir kafa, elinde kafa tutan kendine güvenen bir karakter bizi rahatsız etmez. Çünkü merdivenin basamaklarında hiçbir eksiklik yoktur. Ama Hopper’ın tablolarında eksik basamaklar bizim içimizde tarifsiz boşluklar oluşturur. Bu yüzden eksikliği giderebilmek adına tablodaki mekanlara ya da insanlara empatik bir bakış sergiler, tablodaki duygusal boşluğu kendimize taşırız.
Diğer Edward Hopper Resimleri
“Sanat paylaştıkça daha anlamlı” diyerek tezi üzerinden bu yazıyı hazırlamamıza izin veren Pınar Fazla‘ya teşekkürlerimizle.
Kaynakça:
Edward Hopper ile Günümüzde Ruhunu Kaybeden İnsanlara Bakış – Pınar Fazla
wikiart.org
serkanhizli.wordpress.com
edward-hopper.org/
