“Varlık, yeni Türk edebiyatını yaratan dergidir.”
Cumhuriyet döneminin en uzun soluklu sanat ve edebiyat dergisi Varlık, 15 Temmuz 1933’te Yaşar Nabi Nayır tarafından kurularak on beş günde bir yayımlanmak üzere yayın hayatına başladı. Günümüzde hala yayın hayatına devam eden Varlık dergisinin yönetimi Yaşar Nabi Nayır vefat ettikten sonra kızı Filiz Nayır‘a devredildi.
Varlık Ne İçin Çıkıyor?
Cumhuriyet’in ilanı ve yapılan inkılaplardan on yıl sonra Varlık dergisinin kuruluşu, Türkiye’nin kültürel olarak arayış yıllarına denk geldi. Halkın yüzde sekseninin köyde yaşıyor olması, köylerde okul olmaması, dönem olarak harf inkılabının ilk beş yılı içinde olunması, halkın Latin harflerini anlamakta sıkıntı yaşaması ve okuma yazma oranlarının düşüklüğü Cumhuriyet gibi yüce bir anahtarın yeterli şekilde kullanılamamasına sebep oluyordu. Çünkü genel anlamda halkın çoğu köylerde ve kasabalarda hurafelerin, bilgi noksanlığının avucundaydı. Atatürk’ün sınırlarını çizdiği “Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür.” düşüncesi henüz tam olarak anlaşılabilmiş değildi. Çoğu aydın düşünür, bu batağın içinden çıkmak için yollar aramaktaydı. Bu bilgi noksanlığı, din muhalefeti gibi sorunların ancak bilginin gücü ve Türk Rönesansı ile üstesinden gelinebileceğini Yaşar Nabi Nayır çok zaman geçmeden anlamış, hemen kollarını sıvamıştı. “Varlık Ne İçin Çıkıyor” sorusuna cevap olarak derginin aynı adlı ilk yazısında “Memlekette bir tek hakiki sanat mecmuası yok. İnkılabın her sahada varlıklar yaratmak işine girişmiş olduğu bir devirde acısı hissedilen bu boşluğu doldurmak, duyulan bir ihtiyaca cevap vermek gayesiyledir ki, Varlık çıkıyor.” diyerek derginin çıkış nedenlerini, amaçlarını ve ilkelerini ortaya koydu.
Yokluklardan “Varlık”lara
Derginin yazarlarından olan Mahmut Makal‘ın ülkedeki kültürel yoksulluktan dolayı kaleme aldığı “Yokluk” adlı yazısına göre “Yaşar Nabi, ülkedeki yazım ve kültür yoksulluğundan yola çıkıp bu alanlarda bir varlık yaratma imkanıyla ‘Varlık’ koymuştur dergisinin adını.” diyerek derginin isminin nasıl oluştuğuna bir açıklama getirmiştir.
Kültür boşluğunun yoğun şekilde hissedildiği bu atmosferde Yaşar Nabi Nayır, Sabri Esad Siyavuşgil ve Nahit Sırrı Örik‘in de destekleriyle Cumhuriyet’in sırtına yaslanarak kültürel arayışa umut ve inanç dolu iyimser bir bakış açısı ile dergisini yayımlamaya devam etti.
Dergi ilk dönemlerinde daha çok şiir ve hikâye türünde eserlere ağırlık verdi. Türk şiirinde ‘I.Yeni’ olarak da adlandırılan Garip şiir akımının ilk örneklerini 15 Eylül 1937 tarihli Varlık dergisinde görmek mümkün. Varlık dergisinde Garipçilerden başka Cumhuriyet şiirinin öncü isimleri Cahit Sıtkı Tarancı, Behçet Necatigil, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Ahmet Muhip Dıranas, Ziya Osman Saba, Rıfat Ilgaz, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Külebi şiirlerini kaleme aldı. Sait Faik Abasıyanık, Sabahattin Ali, Halit Ziya Uşaklıgil gibi dikkat çeken isimler de hikayelerini yayımlamaya devam etti.
Edebiyatımızın seçkin şiirleri Cahit Sıtkı’nın “Gün Eksilmesin Penceremden”, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Ne İçindeyim Zamanın”, Ahmet Muhip’in “Fahriye Abla” Varlık’ta yayımlandığı gibi; Sabahattin Ali’nin “Kağnı”, Halit Ziya’nın “Hepsinden Acı”, Sait Faik’in “Semaver” adlı öyküleri de bu dönemde yayımlanan eserler oldu.
Türk Edebiyatının Bilinçaltı: Yaşar Nabi Nayır
Derginin yine ilk yıllarında tiyatro oyunlarına da geniş yer verildi. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim Tör, Necip Fazıl Kısakürek, Nahit Sırrı Örik, Cevdet Kudret Solok gibi yazarların piyesleri yayımlandı. Çehov gibi yazarların oyunları tercüme edildi. Bunca yetenekli kalemin eserlerine Yaşar Nabi Nayır önderliğinde Varlık dergisinin ev sahipliği yapmasından ötürü Fazıl Hüsnü Dağlarca, “Varlık ve Yaşar Nabi” adlı makalesinde “O adam tek başına eğitim bakanlığı yapmış sayılır. Sanımca Türk Edebiyatının bilinçaltı odur… Edebiyatın resmi çekilse Yaşar Nabi’nin portresi elde edilir.” diyerek Yaşar Nabi Nayır’ın kültürümüze dair katkılarını dile getirir.
Yayın hayatına başladığı ilk yıllardan itibaren telif eserler yanında tercüme eserlere de yer verilen dergi, Batı edebiyatından Dostoyevski, Turgenyev, Gogol, Kafka, Tolstoy, Steinbeck, Hemingway, Balzac, Malraux, Zola, Gide, Camus, Sartre gibi ünlü yazarların yüzlerce çevirisini Türk okuruna ulaştırdı. Adeta bir yazın okulu haline gelen Varlık dergisi, yeni Türk edebiyatını yokluklardan var etti.
Varlık Yayınları Kuruluyor
1946 yılında Varlık Yayınları’nı kuran Yaşar Nabi Nayır, dergiye ek olarak kitap yayıncılığını da sürdürdü. 1981’de vefatına kadar 35 yıl boyunca yaklaşık bini aşkın telif ve çeviri eseri okur kitlesine kazandırdı. Bir liralık cep kitaplarıyla kolaylıkla halka ulaşan yayınlar, Cumhuriyet dönemi vatandaşlarına okumayı sevdirerek kültürel gelişimlerine katkı sağladı.
Ülkenin II. Dünya Savaşı’ndan dolayı içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar nedeniyle on beş günde bir yayımlanan dergi, ayda bir yayımlanmaya başladı. Yaşar Nabi Nayır bu yıllarda ikinci ve üçüncü kez askere gitmek zorunda kaldı. Bu sancılı süreçlerde bile adeta kendi öz varlığı haline gelen Varlık dergisinin yayımına bir gün olsun ara vermeden devam eden Nayır, kışladan yazarların yazı kontrollerini yaptı. Ülkenin içinde bulunduğu sıkıntıya rağmen bilginin gücüne güvenerek ve Atatürk ilke inkılaplarına bağlı kalarak çağdaş Türk edebiyatını bugün bulunduğu noktaya gelmesinde şüphesiz büyük emeği olan Yaşar Nabi Nayır’ı rahmetle anıyoruz.
Edebiyatımızın upuzun soluklu Varlık dergisinin ilk günden itibaren yayınlanan sayılarına buradan erişim sağlayabilirsiniz.
Kaynakça
- BÜYÜKBAYDAR, Kezban Habibe, (2009), Varlık Dergisi’nin Düşün ve Edebiyat Dünyamıza Katkıları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Samsun.
- ÖZAY, Çiğdem, (2020), Varlık Dergisi’nin 1933-1981 Yıllarına Dair Dış Kapak Biyografisi, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı 3. ss. 149-168. Aralık.
- Varlık, Web
- Varlık, “Varlık’ın Öyküsü” , 11.12.2022, Web
- Öne Çıkan Görsel: Alif Art, Web
