Yüzyıllardır sahnelenen en ünlü tiyatro eserlerinden biri olan Romeo ve Juliet, William Shakespeare’in kaleminden döküldüğünden beri popülerliğini korumakta. Tiyatroda farklı versiyonlara, baleye, filmlere uyarlanan eserin edebiyat ve sanat alanlarındaki ilişkilerini bu içerikte bir araya getirdik.
William Shakespeare Kimdir?
İngiliz edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan William Shakespeare’in doğum tarihi 1564 olarak tahmin ediliyor. Stratford, İngiltere’de yaşamının ilk yıllarını sürdüren Shakespeare; on beş yaşına kadar okuma, yazma, klasikler ve Latince öğreten bir okulda eğitim görmüş ancak üniversiteye gitmemiştir. Eğitimini çok erken bitirmesi birçok edebiyat alanında uzman kişiyi sorgulamaya itmiştir. On sekiz yaşında kendisinden yaşça büyük Anne Hathaway ile ömrünün sonuna kadar sürecek bir evliliğe başlamıştır. Yirmi altı yaşına gelince ailesini bırakıp Londra’ya senaristlik ve oyunculuk yapmaya gitmiştir.
İlk eserleri genelde komedi unsurlarının ağırlıklı olarak görüldüğü tarihsel oyunlardır. Ancak daha sonra trajedi türünde başarılı birçok oyun yazmıştır. Viktorya Dönemi’nde taparcasına sevilen Shakespeare, arkasında otuz yedi oyun, yüz elli dört sone, iki uzun öykü ve birçok şiir bırakarak 1616 yılında ölmüştür.
Romeo ve Juliet Nasıl Yaratıldı?
Romeo ve Juliet eseri William Shakespeare ile özdeşleşmeden önce birbirinden etkilenen birçok kaynağın bir çığ gibi üst üste eklenmesiyle oluşmuştur. Romeo ve Juliet hikâyesine en başından başlarsak; Fransız yazar Boaistuau’nun hikâyesi fikir olarak ilk kaynak olmuştur. Daha sonra İtalyan yazar Bandello hikâyeye heyecan verici unsurlar ekleyerek yeniden kaleme alır. Şair Arthur Brooke ise Romeo ve Juliet hikâyesinin son halinden ilham alarak bir şiir yazar. Shakespeare ise bu şiirin olay örgüsünde birkaç değişiklik yaparak– örneğin Mercutio karakterini yaratması- Romeo ve Juliet’i bir tiyatro metnine dönüştürmüştür.
Shakespeare’in kaleminden çıkan Romeo ve Juliet‘in ilk versiyonu 1597’de basılmıştır. Ancak bu versiyon yanlışlarla dolu olduğundan ikinci ve en güvenilir versiyon 1599’da basılmıştır. Bunun ardından 1609’da üçüncü versiyon ve daha sonra dördüncü versiyon da yaratılsa da hala ikinci versiyon en geçerli olanıdır.
Romeo ve Juliet Tiyatrosu
“William Shakespeare’in yazdığı, dünyanın en bilinen aşk hikayesi olan Romeo ve Juliet oyunu, birbirine düşman iki ailenin çocukları arasındaki imkansız aşkı anlatır. Ancak Romeo ve Juliet’in aşkları karşısındaki tek engel aileleri değildir; arka arkaya gelen talihsizlikler de onların kavuşmasına engeldir.”
Romeo ve Juliet bir tiyatro olarak ilk defa 1597 yılında sahnelenmiştir. Londra Tiyatrosu’nda sahnelenen oyunda Shakespeare’in topluluğu Lord Chambrerlain’in Erkekleri üyelerinden Richard Burbage ilk Romeo ve Robert Goffe de ilk Juliet olmuştur. O yıllarda kadınların sahneye çıkmasına izin verilmediği için sahnelenen ilk oyunlarda Juliet bir erkek tarafından canlandırılmıştır. 1662 yılında ise Mary Saunderson ilk kadın Juliet olarak sahneye çıkar.
Eser ilk sahnelendiğinden beri tiyatro toplulukları tarafından her yıl sahneye konulmak istenen bir klasik haline gelmiştir. Türkiye’de ilk sahneleniş tarihi kesin olmasa da ülkemizde de tüm dünyada olduğu gibi Romeo ve Juliet oyunu; dönemi yansıtan kostümler, dekorlar, oyuncuların enerjisiyle vazgeçilmez bir tiyatrodur.
Romeo ve Juliet: Dijital Sahne
Zorlu Performans Sanatları Merkezi, Based İstanbul işbirliği ve Türk Tuborg A.Ş. desteğiyle; 2021 yılında ünlü tiyatro eserlerinin modern bir şekilde yorumlanmış versiyonlarının YouTube kanallarından paylaşarak “Dijital Sahne” fikriyle Türkiye’de bir ilke imza attı. Romeo ve Juliet oyunu da Dijital Sahne’de yerini almıştı. İbrahim Çiçek’in uyarladığı ve yönettiği Romeo ve Juliet: Dijital Sahne oyununda Romeo’yu Kerem Arslanoğlu, Juliet’i ise Miray Daner canlandırdı.
“Konunun temelinden çok ayrılmadan daha kurgusal bir dünya kurduk. Buradaki Romeo ve Juliet daha oyuncaklı, daha eğlenceli ve daha hareketli oldu. Juliet’imiz de daha dominant, ayakları yere sağlam basan, daha baskın bir karakter.”
-Miray Daner (Based İstanbul)
Romeo ve Juliet’in daha önce hiç görmediğimiz bir yorumuydu Dijital Sahne’deki hâli. Zamanın yüzyıllar öncesi değil günümüz, tavlayan tarafın Romeo değil Juliet, hislerin aşk değil çıkara yönelik olduğu ve metinde değişiklikler gördüğümüz bir yorumuydu. Romeo ve Juliet arasındaki “aşk”, eserdekinden çok farklı olarak şehvetin ve çıkarların ön planda olduğu bir temaydı. Kostümler dönemin saygınlığından uzaktı. Dekor, ünlü balkonu temsil eden bir merdivendi sadece. Ayrıca en önemlisi Juliet, orijinal eserdeki ağırlığından çok uzak bir karakterdi. Böylelikle Romeo ve Juliet sadece saygınları temsil eden bir hikâye olmaktan çıkmıştı.
Aslında kök duygu aynı, aşk, istemek ve arzulamak ama tabi biraz daha bizim yorumlamamız çağa özgü bir yorumlama oldu. O yüzden birbirine benzer duygular aslında, çok farklı duygular değil.
-Kerem Arslanoğlu (Based İstanbul)
Romeo ve Juliet Balesi
Ünlü Rus besteci Sergei Prokofiev’den Kirov Balesi için bir bale eseri bestelenmesi istenmiştir. Prokofiev de Shakespeare’in Romeo ve Juliet metnini müziğe uyarlamıştır. Sözler, kavgalar ve aşk müzikle hissedilmektedir artık. Prokofiev’in bestesi ile Romeo ve Juliet tiyatro oyunu dört perdeden oluşan, on sahnelik ve elli iki danslık bir bale eserine uyarlanmıştır. Romeo ve Juliet Balesi’nde sözler müzikle verilirken romantizm teması ise ünlü “Balcony Pas de Deux” başta olmak üzere birçok çiftli dans ile seyirciye aktarılmıştır.
Romeo ve Juliet Balesi’nin ilk sahnelenişi Sergei Prokofiev’in bestesi, Leonid Lavrovsky’nin koreografisi ile 1940 yılında Kirov Balesi’nde gerçeklemiştir. Türkiye’de ise konuk koreograf Alfred Rodrigues’in uyarlaması ile 6 Kasım 1971’de Ankara Devlet Opera ve Balesi’nde ilk defa sahnelenmiştir.
Kaynakça
“Shakespeare’s Life and Times”. Royal Shakespeare Company. Web.
“Past Productions Romeo and Juliet”. Royal Shakespeare Company. Web.
“Dijital Sahne #5 Romeo ve Juliet”. Based İstanbul. Web.
“Romeo and Juliet”. American Ballet Theatre. Web.
“Shakespeare’in Romeo ve Juliet oyunu Bale Dilinde”. Sanattan Yansımalar. Web.
