Edebi Sahne’nin yeni bölümünde Henrik Ibsen‘in “Nora, Bir Bebek Evi” adlı eserinin dijital sahnede ve edebiyattaki yerini inceliyoruz. Keyifli okumalar!
Henrik Ibsen
Norveçli tiyatro yazarı ve şair olan Henrik Ibsen çağdaş tiyatronun kurucuları ve eleştirel edebiyatın tiyatrodaki öncüleri arasındadır. 1848 yılında ilk oyunu “Katelina“yı yazmış, 1851 yılında Bergen’de kurulan bir tiyatronun sanat yönetmenliğini yapmıştır. Bergen’de beş yıl kalmış, yaşadığı süre boyunca tiyatro alanında köklü bilgiler edinmiş, kendi yazdığı oyunları izleme fırsatı elde etmiştir. Norveçte sanat danışmanlığı yapmış fakat sanatını özgürce ifade edemediğini fark ettiğinde Roma’ya oradan da Münih’e geçmiştir.
Yazdığı oyunlarının konusu genelde Norveç ve Norveç destanları hakkında olmuş, ilk büyük oyunu “Brand”ı ise 1966 yılında Roma’da yazmıştır. Sanatında genel anlamda burjuvayı eleştirmiş, toplumu, gelenekleri, kadını ve çevrenin birey üzerindeki etkilerini işlemiştir.
Nora Kimdir?
Ibsen’in “Nora: Bir Bebek Evi” için yazdığı notlarına ilk kez 19 Ekim 1978 tarihinde rastlanır. Bu tarihte yazarın Münih’ten Roma’ya taşındığı tarihe tekabül eder. Hikâyenin arkasında gerçek bir kadın olduğu bilinir. Nora, Ibsen’in yakından tanıdığı Laura Kieler‘dir. Laura için Ibsen’in Nora’sı denir. Yazar Joan Templeton Laura için “Ibsenlerin hiç doğmamış kızı” olarak tanımlamış, Ibsen’in ise Laura’ya “Kanaryam ve Bülbülüm“ gibi hayvan isimleriyle seslendiği bilinirmiş.
Laura evlendikten sonra eşi hastalanır ve durumları gittikçe kötüleşir fakat eşi tedavisi için kesinlikle borç almaya karşıdır. Laura eşinden habersiz borç alır ve taşındıklarında gazetelere yazacağı yazılardan alacağı para ile borcu ödeyebileceğini düşünür. Fakat durum hiç tahmin ettiği gibi gelişmez borcunu ödeyecek kadar para kazanamaz. Ziyaretleri sırasında Ibsen’in eşine borç aldığını söyleyen Laura, bu sefer borcunu geri ödeyemediğine dair bir mektup yazar ve mektupla beraber bir kitabını da gönderir. Laura kitabı Henrik Ibsen‘e ulaştırmasını ve ondan bastırmasını ister.
Kitap Henrik Ibsen’e ulaşır fakat Ibsen kitabın basılmasının ona bir şöhret sağlamayacağını ve henüz finali yazılmadığı için de bunu yapamayacağını belirten bir mektup yazar. Bunun üzerine Laura sahte bir imzayla kendine kefil olduğunu yazan bir mektup hazırlar ve bunu bankaya gönderir, ne yazık ki imzada sahtecilik yaptığı anlaşılır ve borç aldığı da ortaya çıkar. Eşi direkt boşanıp çocuklarını Laura’dan alır ve onun akıl hastanesine kapatılmasını ister. Laura birkaç ay akıl hastanesinde kaldıktan sonra Ibsen’in bundan haberi olur. Böylece kızı gördüğü ve sevdiği Laura’nın hayat hikayesi Nora: Bir Bebek Evi’nin şekillenmesinde çok büyük bir yer kaplar.
Tiyatro’da Nora
Ibsen üç perdelik oyununun her perdesini farklı tarihlerde yazar ve tamamını 1879 Ağustos ayında tamamlar. En fazla basılan ve en kısa sürede tükenen oyun olan Nora: Bir Bebek Evi dünya prömiyerini 1879’da Kopenhag’da Kraliyet Tiyatrosu’nda yapmış, 1880 yılında Almanya’nın birçok şehrinde sırayla sahnelenmiştir. 81’de Viyana’da, 82’de Amerika’da sahnelenmiştir.
Almanya’da sahnelenecek oyun için farklı bir final yazılmış, Ibsen buna “Alman tiyatro temsilciliğinden farklı bir son olursa Alman tiyatrosu tarafından daha fazla ilgi çekeceği ve oyunun daha geniş kitlelere yayılmasında faydası olacağını anlatan bir mektup aldım ve farklı birisi müdahale edip değiştirmeden önce ben yeni bir alternatif hazırlayıp gerektiğinde kullanılması için ilettim olarak” açıklama yapmıştır.
1884 yılında Londra’da “Kelebeği Parçalamak” olarak uyarlanmış ve sahnelenmiş oyun 1889 yılında tekrar bu sefer orijinal adıyla sahnelenmiştir.
Nora Türkiye’de ilk kez Muhsin Ertuğrul tarafından Dârülbedayi‘de sahneye taşınmıştır. Devlet tiyatrolarına taşınması ise yine Muhsin Ertuğrul tarafından 1956 yılında gerçekleşmiştir. Daha sonraları şehir tiyatrolarında ve Jale Karabekir‘in kuruculuğunu yaptığı Tiyatro Boyalı Kuş tarafından da sahnede yer verilmiştir.
2006 yılını Norveç Ibsen yılı olarak belirlemiş ve o sene dünya’da en çok sahnelenen tiyatro eseri “Nora, Bir Bebek Evi” olmuştur.
Dijital Sahne’de Nora
2021 yılında her hafta kült eserlerden kesitleri günümüze uyarlayarak seyirciyle buluşturan Zorlu PSM, Based İstanbul ve Türk Tuborg A.Ş. işbirliğiyle sahnelenmesine katkıda bulundukları projenin bir başka eseri de Nilperi Şahinkaya ve Bora Akkaş‘ın başarılı oyunculuklarıyla sergiledikleri Nora, Bir Bebek Evi.
İbrahim Çiçek‘in Dijital Sahne’ye uyarladığı oyun, kadının özgürleşmesi ve dayatılanlara karşı duran bir kadının cesaretini anlatan hikâye Nora’nın kendinden başkasına ihtiyacı olmadığını seyirciye gösteriyor. Ataerkilliğin aile yapısında ne denli bir seviyede bulunduğu ve kadının toplumda yer edinebilme kaygısını Nora karakteri üzerinden izliyoruz.
Nilperi Şahinkaya sahneye taşıdığı Nora karakteri için;
“Nora benim çok beğendiğim ve tiyatro dünyasında da çok beğenilen bir karakter. Özellikle kadınların bu kadar fiziksel ya da psikolojik şiddete maruz kaldığı bir ülkede olduğumuz için Nora’yı canlandırabilmek beni daha da çok heyecanlandırdı çünkü manipülatör bir eli var ve birçok kadın da ülkemizde manipülasyona kurban gidiyor.” sözlerini kullanmıştır.
Dijital Sahne #3: Nora, Bir Bebek Evi oyununu izlemek isterseniz linki bırakıyoruz. İyi seyirler!
Kaynakça:
- Henrik Ibsen Biyografisi. Biyografi.info. Web. Erişim Tarihi: 31.03.2024
- Akpınar, Bahar. Ibsen’in Sıradışı Kadınları. İstanbul: April Yayıncılık, 2015.
- SOLMAZ, Safiye Gül AVCI. “Nora-bir bebek evi’ne feminist bir yorum.” Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies 30.2 (2020): 719-752.
- Şehir Tiyatrolarından Yeni Oyun: Nora-Bir Bebek Evi. Tiyaatonline.com. Web. Erişim Tarihi: 31.03.2024
- Nilperi Şahinkaya ve Bora Akkaş ile “Nora-Bir Bebek Evi”. artfulliving.com.tr. 21.01.2021. Web. Erişim Tarihi: 31.03.2024
- Dijital Sahne #3 Nora Bir Bebek Evi. basedistanbul.com. 18.01.2021. Web. Erişim Tarihi: 31.01.2024
