Savaşlar, buluşlar, yıkımlar, katliamlar, hastalıklar ve daha fazlası… Dört buçuk milyar yaşında olan Dünya’nın başına gelmeyen kalmadı diyebiliriz. İnsanlığın vermiş olduğu doğru ya da yanlış bir kararın dünya düzenini değiştirebileceği ihtimali kulağımıza gülünç gelse de dünya tarihi buna göre şekillenmiştir. Bu olaylar, son derece önemli bir etki bırakmakla beraber etkisini hâlâ yaşatmaktadır. Ancak genel itibariyle kötümser yaklaşmamak da gerekir. Nitekim içinde yaşadığımız bu eşsiz dünyada her zaman kötü olaylar yaşanmamıştır. Aksine günümüzde yaşanmışlığına ve bulunuşuna teşekkür edeceğimiz birçok vakalar da yer almaktadır.
Dünyada meydana gelen, günlük yaşantımızda hâlâ etkisi altında olduğumuz ve gelecekte de olacağımız 10 olayı sizler için derledik.
1. Atom Bombasının Bulunuşu
Tarihte en güçlü silah olarak bilinen atom bombası, atıldığı yeri yakıp yıkmakla kalmıyor aynı zamanda yıllar boyu yaydığı radyasyon sebebiyle o bölgeyi kullanılamaz hâle getiriyor. Bu güçlü ve kullanıldığında felaket yaratan silahın mucidi kesin bir isme sahip değil. Atom bombasını geliştirmek için yapılan Manhattan Projesi atılan ilk adım olarak tarihe geçmiştir. Projenin başında yer alan Robert Oppenheimer, atom bombasının bulunuşundan sonra kullanılmasına karşı çıkmış ve suçluluk duyduğuna dair açıklamalarda bulunmuştur.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri 6 Ağustos 1945 yılında Japonya’nın Hiroşima ve Nagazaki eyaletlerine attığı atom bombaları ile on binlerce insanın ölümüne sebep olmuştur. Bombanın düştüğü bir buçuk kilometre alan dümdüz olmuş, ilk aşamada seksen bin ikinci aşamada ise yüz kırk bin insanın ölümüne yol açmıştır. Olayın üzerinden 77 yıl geçse de atılan atom bombaları, o bölgede yaşayan insanların sağlıkları üzerinde hâlâ etkisini göstermektedir.
2. Birinci / İkinci Dünya Savaşı (1914 /1939)
Farklı zamanlarda gerçekleşen iki büyük savaşın tüm dünyayı etkilemesi sebebiyle adları Dünya Savaşları olarak tarihe geçmiştir. Birinci Dünya Savaşı 4 yıl, İkinci Dünya Savaşı ise tam 6 yıl sürmüştür. Bu süre zarfı boyunca insanlar kıtlık ve yoksulluk çekmiş, hastalık ve ölümlerle uğraşmıştır. Ülkeler birbirlerini uluslararası sahada birer tehdit olarak görülmüştür. Toplam 100 milyon sivil ve askerin öldüğü bu iki savaş sonucunda tüm dünyanın dengesi değişmiştir. Ülkeler verdikleri kayıplardan sonra tekrar toparlanmak için birbirlerine güvenmek zorunda kalmışlar ve çeşitli anlaşmalarla bir araya gelmişlerdir. Zamanında ülkelerin vermiş olduğu ağır kayıplar sonucu savaşı artık son çare olarak görmesi kaçınılmazdır.
3. Rönesans ve Reform (15. yy – 16.yy)
Rönesans, diğer bir anlamıyla yeniden doğuş, 15. ve 16. yüzyılda gelişmiştir. Edebiyat, sanat, düşünce ve bilim üzerinde gelen yeni gelişmelerin habercisi niteliğindedir. Bütün Avrupa’yı etkisi altına alan düşünce çeşitliliği sayesinde eğitim ve öğretimin önemi artmış, deney ve gözleme dayalı çalışmalar gelişmiş, dine dayalı skolastik düşünce yıkılmıştır. Aynı zamanda doğanın anatomisi hakkında çeşitli incelemeler ortaya çıkmış, insanlar yaşadığı evreni keşfetmeye başlamıştır. İnsanlığın sorgulama gücünün artması ile dinî inançlar ve kilise geri plana atılmıştır. Bu sebeple Rönesans Dönemi din adamları tarafından olumlu karşılanmamaktadır.
Rönesans devrimiyle beraber geride kalan dinsel ögeler ve kilise kavramı, Reform Dönemi ile beraber geliştirilmiştir. Reform, kelime anlamıyla yeniden şekil vermek, din adamlarının kendi çıkarlarına göre hareket etmesi, kilisenin halkı umursamadan davranması ve Rönesans ile beraber yetişen aydın düşüncenin din kesimini eleştirmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Martin Luther‘in öncülüğünü yaptığı bu değişim döneminde yeni mezhepler ortaya çıkmış, din adamlarına saygı azalmış, kilisenin halka iyi bir yansıma verebilmesi için çeşitli sosyal kurumlar açılmıştır.
4. Paranın Bulunuşu (M.Ö. 7. yy)
Savaşların, kaosların, yıkımların ve daha birçok olayın sebebi olan para, günümüzde en büyük güç göstergelerinden bir tanesi olarak karşımıza çıkıyor. Eski dönemde insanlar takas adlı bir değiş-tokuş yöntemi ile eşyalarını birbirlerine veriyorlardı. Anadolu’da yaşayan Lidyalılar parayı bularak bu sisteme son verdiler. Lidyalılar, paraya çekiçle darp ederek şekil veriyorlardı. Günümüzde paranın üretim yapıldığı yere darphane denmesinin sebebi de bu olduğunu arşivlerden görebiliyoruz. Kâğıt paranın bulunuşu ise Çin‘de gerçekleşti. Kısa bir süre sonra ise yazılı senet sistemi oluşmaya başladı. Paranın hızlı bir şekilde büyüyüp gelişmesiyle ticaret de gelişti. Dünya ekonomisinde büyümeler fark edildi, rekabet ortamı oluştu.
5. Adolf Hitler ve Partisinin Başa Gelmesi
Nazi ideolojisinin kurucusu olan Adolf Hitler tarih sahnelerine acımasız, hırslı bir kişilikle yansımaktadır. Özellikle siyasette adını sıklıkla duyduğumuz Hitler, oldukça sert, baskıcı politikalar izliyordu. Uluslararası sahada yayılmacı politikalarıyla Polonya‘ya girerek İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasına vesile olmuştur. Aynı zamanda Yahudilere karşı uyguladığı sert politikalar, ülkenin ikiye ayrılmasını sağlamış ve tüm dünyada yankı uyandırmıştır. 1935 yılında ortaya çıkan Nüremburg Yasası ile Yahudi vatandaşların artık Alman vatandaşı sayılmaması ve hiçbir yasal haklarının bulunmaması Hitler’in, Yahudiler üzerindeki politikalarını kolayca işleyebilmesini sağlamıştır. Aynı dönemde Alman araştırmacılar tarafından toplama kamplarında siviller ve savaş esirleri üzerinde narkozsuz operasyonlar gerçekleştirildiği tarih arşivlerine yansımıştır.
Hitler’in uyguladığı bu soykırımlar, şiddet eğilimleri ve durmak bilmeyen siyasi politikaları 1945 yılında son bulmuştur. Hitlerin ölümünden kısa bir süre sonra iş birliğini arttırmak ve barışı güçlendirmek adına İngiltere, ABD, Sovyetler Birliği, Çin ve Fransa’ bir araya gelmiş ve Birleşmiş Milletler Cemiyeti kurulmuştur.
6. Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı
Osmanlı İmparatorluğu gibi neredeyse bütün dünyaya hükmetmiş bir devletin yıkılması birçok sonuç doğurmuştur. Osmanlı topraklarına istikrarsızlık gelmesi bu sonuçlardan bir tanesidir. Ortadoğu ve Balkanlar’ın büyük bir kısmını elinde tutan imparatorluk, merkezi bir yönetimle bu bölgeleri nispi bir şekilde de olsa birleştirmişti. Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından Balkanlar’da kurulan Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya, II. Dünya Savaşı’nın dışında kalamadılar ve maddi ve manevi büyük yıkıma uğradılar.
Arap coğrafyasında kurulan devletler ise uzun bir süre İngiltere ve Fransa güdümünde kalmıştır. Mısır, Irak ve Suriye; İngiltere ve Fransa’nın bölgeden çekilmesinin ardından istikrarlı bir iç politika izleyemedi. 1948‘de Ortadoğu’da bir Yahudi devleti olarak İsrail’in kurulması, birçok Arap devletinin 20. yüzyıl boyunca bu devletle savaşması sonucunu doğurdu. Bununla beraber Osmanlı İmparatorluğu’nun asıl dayanağı olan Türklerin Anadolu’da kurduğu devlet, 20. yüzyılın sonlarına kadar iç politikada darbeler ve istikrarsızlıklarla boğuştu. Buna rağmen 20. yüzyıl biterken diğer devletlere nazaran daha istikrarlı ve bölgesel bir güç olarak durduğu görülebiliyordu.
7. Elektriğin Keşfi (1750)
Günümüzde hepimizin ihtiyacı olduğu, günlük hayatımızda sadece 10 dakika bile eksikliğini yaşadığımızda işlerimizin aksamasına sebep olan, insanlığı kendine bağımlı hâle getiren elektrik, tarihte birçok geçiş dönemiyle bugünkü hâline gelmiştir. Arşivlerde elektriğin bulunuşuna katkı sağlayan birçok isim mevcuttur. Thales, William Gilbert, Joseph Priestley, Alessandro Volta, Benjamin Franklin, Thomas Edison bu isimler arasında yer almaktadır.
8. Amerika’nın Keşfi (1492)
Dünyanın bir ucunda olan ve günümüzde birçok yönden güçlü olan Amerika’nın keşfi, 1492 yılında Christopher Columbus tarafından kazara gerçekleşmiştir. Colombus’un asıl amacı yeni ticaret rotaları bulmaktı. Colombus’un keşfiyle ülkeler bir sonraki adımlarını Amerika’ya yönelttiler. Bütün dünyada bu kıtaya doğru sömürü hareketleri başladı.
Keşiften önce bu coğrafyada yerliler yaşıyordu. Savunmada kullandıkları silahlar (ok, mızrak vs.) sömürücü güçlere karşı yetersizdi. Bu sebeple yerliler ve gelenekleri, gözlerini hırs bürüyen Avrupalı devletler tarafından yok edildi. Amerika’nın keşfiyle beraber özellikle ticaret alanında birçok gelişme kaydedilmiştir. Altın ve gümüşün bu kıtada daha çok bulunması o dönem içerisindeki ekonomik şartları değiştirmiştir. Ülkeler birbirleri ile yarışıp ekonomik rekabete girmişlerdir.
9. Magna Carta Sözleşmesi (1215)
1215 yılında İngiltere tahtının başında olan Kral John, İngiliz halkı ve din adamları tarafından çok fazla eleştiriye maruz kalıyor ve nefretle karşılanıyordu. Girdiği savaşları kaybetmesi, ülke ekonomisine zarar vermesi ve ülkeyi borca sokması gibi sebeplerden sorumlu tutuluyordu. Kaybettiği son savaşın ardından Kral John, Magna Carta sözleşmesini imzalamak zorunda kaldı. Dünya tarihinde önemli olaylardan biri olan Magna Carta’nın uygulanması, anayasanın temelleri atmış ve ilk defa kralın yetkilerinin resmî bir belgeyle sınırlanmasını sağlamıştır.
10. 11 Eylül Saldırısı (2001)
Dünyada hâlâ çok konuşulan olaylardan bir tanesi olan 11 Eylül saldırısı, binlerce kişinin (2977 kişi) ölümüne sebep olmuştur. Uçaklardan ikisi New York’taki Dünya Ticaret Merkezi‘nin binaları olan İkiz Kuleler’e çarpmıştır. Saldırının sebebi olarak Müslüman ülkelerde ortaya çıkan iç çatışmalar gösterilmiştir. Saldırıyı da El Kaide üstlenmiştir. Bu olaydan sonra uçuş kontrol denetimleri daha katı hâle geldi. Aynı zamanda 11 Eylül saldırılarından sonra İslami terör algısı oluştu ve dış ülkeler buna sığınarak işgallerini Orta Doğu ülkelerine çevirdiler.
Kaynakça
- ”Magna Carta”. Antlaşmalar https://antlasmalar.com/magna-carta/ Erişim Tarihi: 14 Eylül 2022
- ”Yeni Çağ’da Avrupa’da Düşünce ve Sanatta Gelişmeler (Rönesans ve Reform)”. Online Zeka. 2021, https://www.onlinezeka.com/yeni-cagda-avrupada-dusunce-ve-sanatta-gelismeler/ Erişim Tarihi: 14 Eylül 2022
- ”Elektrik Ne Zaman Keşfedildi?”. Bilgi Vitrini 2 Ocak 2022, https://bilgivitrini.com/elektrik-ne-zaman-kesfedildi/. Erişim Tarihi: 13 Eylül 2022
- ”1.Dünya Savaşı ile 2.Dünya Savaşı Arasındaki Fark”. Strephonsays https://tr.strephonsays.com/world-war-1-and-vs-world-war-2-7229. Erişim Tarihi: 13 Eylül 2022
- ”Dünya Tarihini Değiştiren 20 Olay”. Tarihi Olaylar https://www.tarihiolaylar.com/galeriler/dunya-tarihini-degistiren-20-olay-122. Erişim Tarihi: 13 Eylül 2022.
- ”Adolf Hitler, Nazi İdeolojisi ve II. Dünya Savaşı”. Tarihi Olaylar, https://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/adolf-hitler-nazi-ideolojisi-ve-ii-dunya-savasi-293 Erişim Tarihi: 14 Eylül 2022.
- ”İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasının üzerinden 82 yıl geçti”. Anadolu Ajansı https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ikinci-dunya-savasinin-baslamasinin-uzerinden-82-yil-gecti/2351272. Erişim Tarihi: 14 Eylül 2022.
- ”Paranın Tarihi”. Halkbank, https://www.halkbank.com.tr/tr/blog/finans/paranin-tarihi.html#:~:text=Para%2C%20tarih%20sahnesine%20M.%C3%96,paran%C4%B1n%20%C3%BCretim%20yerine%20darphane%20deniyor. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022
- Jackson, Patrick. ”11 Eylül saldırıları: 2001’de nasıl düzenlendi, kaç kişi öldü, sonrasında ne oldu?”. BBC News, 6 Eylül 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58462900. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2021.
- ”11 Eylül saldırıları: Kronoloji” BBC News, 11 Eylül 2021, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58524161#:~:text=11%20Eyl%C3%BCl%202001%20Sal%C4%B1%20g%C3%BCn%C3%BC,en%20travmatik%20olaylar%C4%B1ndan%20biri%20oldu. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022.
- ”Nükleer silahın mucidi: ‘Eli kanlı’ Robert Oppenheimer’ı tanıyın”. En Son Haber, 3 Mart 2022, https://www.ensonhaber.com/dunya/nukleer-silahin-mucidi-eli-kanli-robert-oppenheimeri-taniyin. Erişim Tarihi: 15 Eylül 2022
