Günümüzde 125-128 milyon kişi tarafından kullanılan Japon alfabesi ve dili, farklı uygarlıkların alfabelerinden alıntılar ile geliştirilmiş olmasına rağmen; eski Çin belgelerinde kendine yer edinebilmiş antik dillerden biridir. Zaman içinde kendi alfabesini geliştirerek karakteristik bir yazı sistemi elde etmiş ve böylece günümüzde de en çok konuşulan dil ailelerinden olmayı başarmıştır.
Japon Alfabe Ve Dili Tarihi Gelişimi
Japon alfabe ve dilinin ilk ortaya çıktığı yıllar hakkında az bilgiye rastlanıyor olsa da diğer dillerle ilişkisi hakkında varsayımlar ortaya konmuş ve farklı görüşler kabul edilmiştir. Bunlardan en bilineni, Japon dilinin ilk dönemlerde bir alfabeye sahip değilken, 5. yy.’ da Çin dilinden Kanji yazı sisteminin alınarak kendi yazı sistemlerine uyarlanmış olduğu ve zamanla Kanjiler’den, Hiragana ve Katakana hece alfabeleri türetildiği görüşüdür.
Bir diğer görüş, Japon alfabe ve dilinin Moğol ve Ural-Asya dillerinden etkilendiği görüşü olmakla birlikte; kesinliği ortaya konulamamıştır. Bugün en çok kabul gören görüş ise, ilk Japon dili lehçelerinin 5 bin yıl önce Korece’den türetilmiş olduğu ve Japoncanın M.Ö 4.yy’da Kore yarımadasından gelen Proto-Japon dillerini kullanan yerleşimciler tarafından yayılmış olduğudur.
Dilbilimciler, genel olarak Japoncanın tarihini dört dönemde incelerler: Eski Japonca (8. yüzyıla kadar), Geç Dönem Eski Japonca (9-11. yy), Orta Japonca (12-16. yy) ve Çağdaş Japonca (17. yüzyıl sonrası). Klasik Japonca Japoncanın 794 ve 1185 yılları arasında Heian dönemi sırasında konuşulan bir formudur. Dil Eski Japoncanın devamıdır.
Japon Alfabe Yapısı
Modern Japon yazı sistemi, Kanji (logografik), Kana (hece yazısı) ve Latin alfabesi( Romanje) olmak üzere üç yazı sisteminin bir kombinasyonudur. Kana yazı sistemi; Katakana ve Hiragana olmak üzere ikiye ayrılır. Hiragana pek çok Japonca kökenli sözcük ve dil bilgisi unsurunun yazımında kullanılmış olup, erken dönemlerde daha ziyade kadınlar tarafından kullanılmıştır. Daha sonraları Japonya’daki dil reformları ile kelime köklerine getirilecek eklerde ve Kanji yazımı zor olan harflerin yazımında kullanılmaya başlanmıştır. Katakana ise yazı karakterlerinin bir parçasının kullanılmasıyla oluşmuştur. Daha çok rahipler tarafından kullanımı tercih edilmiş olup, Japonya’daki dil reformları ile yabancı dil kökenli sözcüklerin ve ses yansımalarının (şap şap, pat pat gibi) yazımında kullanılır. Sayısı zaten oldukça fazla olan kanji karakterlerinin yanında karışık hece yazısının bulunması nedeniyle Japon yazı sistemi genellikle en karmaşık yazı sistemi olarak da kabul edilmektedir.
Japonca dikey veya yatay olarak yazılabilmektedir. Dikey olarak yazılan metinlerde satırlar sağdan sola doğru olup savaş sonrası metinlerin yatay yönde yazılması yaygın hale gelmiştir. Japon alfabesini bir diğer karakteristik özelliği ise Japonca konuşmacının, dinleyicinin ve bahsedilen kişilerin göreceli durumunu belirtmek için fiil biçimleri ve kelime dağarcığı ile karmaşık bir saygı ifadesi sistemine sahip oluşudur.
Japon Yazı Sistemleri
Japoncanın söz varlığının büyük bölümü yukarıda da altını çizdiğimiz gibi diğer dillerden aldığı ödünç sözcüklere dayanır. Kanji olarak bilinen çok sayıda sözcük 1500 yıllık Çin karakterlerinden alınmış ve türetilmiştir. 19. yüzyıl sonlarından itibaren Japoncanın kelime sayısı ticaretin ve ilişkilerin ilerlemesine bağlı olarak İngilizce, Portekizce, Almanca ve Felemenkçe dillerinden gelen çok sayıda sözcüğü alması ile belli bir orana ulaşmıştır.
Eskiden standart Yazı Japoncası olan Bungo, konuşma dilinden farklı olmakla birlikte, 1900’lere kadar yazı stillerinin temelini oluşturdu. Daha sonra ise Kogo etkisini göstererek sadeleştirilme gerçekleşti ve böylece bugün hem konuşmada hem Japonca yazmada hakim olan bir yöntem halini aldı. Fakat yine de günümüzde Bungo dil bilgisi ve sözcük kadrosu bazen etkili yazı biçimleri için kullanılmaktadır.
İlk Yazılı Örnekler Ve Belgeler
Japon alfabelerinin kullanıldığı ilk yazılı örnekler, M.S. 9-10. yüzyıllar civarında yazılmış olan belgeler olmakla birlikte Japon tarihinde M.Ö 794-1185 yıllarını kapsayan ve Klasik Japon tarihinin sonunu temsil eden ”Heian” döneminde yazıldığı düşünülen ‘Iroha‘ şiiri bir çok anlamda ünlüdür. Bunun nedeni aynı anda Japon Hece yazıları için her karakteri bir kez içeren bir Pangram ve İzogram özelliğine sahip olmasıdır. Aşağıdaki şemanın ilk sırasında Arkaikn ve ikinci sırasında Modern dönemlere ait, Kanji ve Hiragana alfabesi ile yazılmış olan şiirin Romanize edilmiş tercümesi yer almaktadır.
いろはにほへと 色は匂へど (i ro ha ni ho he to Iro wa nioedo)
ちりぬるを 散りぬるを (i ro ha ni ho he to Iro wa nioedo)
わかよたれそ 我が世誰ぞ (chi ri nu ru wo Chirinuru o)
つねならむ 常ならむ (wa ka yo ta re so Wa ga yo tare zo)
うゐのおくやま 常ならむ (tsu ne na ra mu Tsune naramu)
うゐのおくやま 有為の奥山 (u wi no o ku ya ma Ui no okuyama)
けふこえて 今日越えて (ke fu ko e te Kyō koete)
あさきゆめみし 浅き夢見じ (a sa ki yu me mi shi Asaki yume miji)
ゑひもせす 酔ひもせず (we hi mo se su Ei mo sezu)
Çiçek açan çiçekler bile
Sonunda düşecek
Dünyamızda kim
Baki kalmış ki?
Karmanın derin dağlarını
Bugün geçtik
Ve yüzeysel hayallerimiz olmayacak
Aldanmayın
Kaynakça:
alfabesi.com ”Japon Alfabesi” web 17..2.2016
alfabesi.com ”Japon Alfabesi Nasıl Oluşmuştur” 13.11.2018
www.iienstitü.com ”Japon Alfabesi Nedir” 01.08.2021
