Yaşayan en eski dillerden kabul edilen Hint dili, geniş kapsamda Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İran grubuna mensuptur. M.Ö 3.yy’a tarihlenen Brahmi alfabesi Hint yazı sistemlerinin öncüsü, Abiguda ve Arami alfabelerinin türevi olup, Sanskritçe’nin yazımı için kullanılmıştır. Budizm ile Orta Asya’ya yayılan ve zamanla gelişen Brahmik yazı ailesinde; Tibetçe, Toharca, Saka, Orta Asya yazı sistemleri ve bugünkü Hint resmi alfabesi olan Devanagari alfabesi türemiştir. Günümüzde Devanagari alfabesinden türeyen ve çok konuşulan dillerden biri de Bangladeş dilidir.
Hint Alfabesi Ve Dilinin Tarihi Gelişimi
Günümüzde standartlaşmış dil yapısından önce bir çok lehçe ve dil kullanmış olan Hintçe (Hindustani), Praktik dilinden evrilmiş olan Sanskrit dili kökenine dayanmaktadır. Hint-Aryan dillerinin merkez koluna mensup ola Hint dili, Pakistan’ın resmi dili olan Urduca ile birlikte Hindustani dilinin iki ayrı standart yazı sisteminden biridir. Pakistan’da kullanılan alfabe Arap alfabesi olup, Hindistan’da kullanılan alfabe Devanagari alfabesidir. İngilizce ise Hindistan’ın iki resmî dilinden biridir.
12. ve 13.yüzyıllarda kullanılan erken dönem lehçe ve dilleri; Braj, Marvari ve Avadhi‘dir. Bu dönemler yine Hint dili ve edebiyatının örneklerinin yazıldığı erken dönemleri oluşturmaktadır. Günümüzde kullanılan modern Hint lehçesi ise Delhi lehçesi olarak bilinmekte olup, edebi yapısı 18. yüzyıl sonlarında oluşmuştur.
Hindistan ve Güney Asya’nın birçok eyaletinde farklı dil ve lehçeler kullanılmakta olsa da Hindustani dili özellikle kuzeyde Lingua Franca olarak kullanılmaktadır. Hindistan, bağımsızlığından itibaren günümüze dek ülke çapında bu dili yaygınlaştırmaya çalışmıştır.
Modern standart Hintçe, Braj, Avadhi ve Maithili gibi lehçeler yerine Delhi’de konuşulan lehçeyi baz almış, 19. yüzyılın sonlarında, Urducadan ayrı olarak Hintçeyi geliştirmek için çalışmalar başlatılmıştır. 1881’de Bihar, Hintçeyi Urduca yerine tek resmi dili olarak kabul ederek Hintçeyi benimseyen ilk Hindistan devleti olmuştur. 1949 yılında ise Devanagari alfabe-hece sistemi ile yazılan Hintçe, Hindistan’ın resmi dili olarak kabul edilmiştir.
Hindustani Dili Ve Tarihi
Hindustani, Khari Boli olarak da bilinen Urduca dilinin eski adıydı. Önceleri Hintçe ağzı konuşan kimselerle, 13. yüzyılda fetihlerle Kuzey Hindistan’a yerleşen ve Türkçe, Farsça veya Arapça konuşan kimselerin anlaşabilmesine olanak sağlayan bir dil olma özelliğine sahipti. Bu alışveriş sayesinde Hindustani diline Türkçe, Farsça ve Arapça kelimeler girmiş ve zenginliği artmış oldu.
Hindustani dilinin yaygınlaşması ve popülaritesinin artmasına, Akbar saray şairi Rahim(1556-1627), Dadu(1544-1603),Kabir ve Natha geleneğinden gelen şairlerde sanatları ile yardımcı olmuştur.
Brahmi Alfabesi
Brahmi alfabesinin Sami kökenli ve Hint kökenli bir alfabe sistemine sahip olduğu kabul görmektedir. Hindistan da Sanskritçenin (özellikle Sanskritçe dini metinler) yazımı için kullanılmıştır. Budizm ile birlikte Orta Asya’ya gelmiştir. Hintlilerden Toharlar, Sakalara onlardan da Uygurlara geçmiş bir alfabe/ yazı sistemidir. Uygurlar da Türkçenin ses sistemine göre bu alfabede bazı değişiklikler yapmışlardır.
Maurya Hanedanlığının Hint imparatoru Asokanın yazıtları arasında MÖ 3. yüzyılda Brahmi alfabesiyle yazılmış birkaç rakam bulundu ve bunlar Brahmi rakamları olarak adlandırılmaya başlandı. M.s birinci binyılın ikinci yarısında, Hindistan ve Güneydoğu Asya’da Brahmiden türetilen yazılarla yazılmış bazı yazıtlar, ondalık basamak değeri olan sayıları içeriyordu ve Hindu-Arap sayı sisteminin mevcut en eski maddi örneklerini oluşturuyordu ve şu an dünya çapında hala kullanımdadır.
Devanagari Alfabesi Gelişimi
Aslen Brahmaputra civarlarında doğan Devanagari alfabesi, günümüzde Hindistan ve Nepal‘de kullanılan bir alfabetik hece yazısıdır. Alfabe etimolojik olarak “deva” (देव) ve “nāgarī” (नागरी) kelimelerinin birleşimi olmakla birlikte ”ilahi, göksel” ve ”İlahi şehir-Tanrılar şehrinin yazısı ” anlamlarında kullanılmaktadır. Hindular tarafından kullanılan Hint diline verilen isim Nagari’dir. Devanagari kelimesi ise tanrıların Nagari’si anlamına gelmektedir. Sanskrit, Nepali, Hintçe ve Nepal Bhasa yazı sistemleri bu alfabeyle yazılır.
Devanagari alfabesi temel olarak 11 ünlü ve 33 ünsüz harften meydana gelmektedir. Alfabe soldan sağa doğru yazmak için kullanılmaktadır. Ülkede ve Devanagari alfabesinin kullanıldığı bölgelerde yaklaşık 150 yıldır Sanskritçe metinler düzenli olarak yayınlanmakta olup, nispeten yeni bir alfabe sayılabilecek olan Devanagari alfabesinin kullanımı tam olarak yaygınlaşmamıştır. Bu nedenlerden dolayı eski dönemlerde kullanılan Nagari alfabesi hala yaygın olarak kullanılan bir alfabedir.
Tarihi Örnekler
Buda’nın yaşamını anlatan M.S.76 tarihli belgede adı geçen bir alfabe olmasa da alfabe listesinde Deva alfabesi ismi geçmektedir. Alfabenin eski hali Nagari alfabesi olarak bilinir ve yaklaşık 8.yüzyıl civarında kullanılmaya başladığı tahmin edilmektedir. Bu alfabenin son haline benzeyen sisteminin kullanılmaya başladığı tarih ise 1000 yılı civarı olarak tahmin edilmektedir. El-Biruni tarafından 11. Yüzyılda kaleme alınmış olan bazı yazılarda Nagara alfabesinden bahsedilmektedir.
Günümüzde Hintçe’yi anadili olarak konuşan kişi sayısının 240 milyon kişi civarında olduğu belirtilmektedir. Bunun yanında ülkede 22 farklı yerel dil de kullanılmaktadır. Bu nedenlerle Hintçenin yaygınlaşması ve kullanımının artması için özel bir çaba gösterilmektedir. Tabi Hint dilinin daha çok kullanılması Devanagari alfabesinin de daha çok kişi tarafından kullanılması anlamına gelecektir. Bu dili ikinci dili olarak konuşan, kullanan kişi sayısının ise 160 milyon kişinin üzerinde olduğu düşünülmektedir. Bu verilere göre Hint dilini ve Devanagari alfabesini kullanan kişi sayısının toplamda 400 milyonun üzerinde olduğunu söylemek muhtemeldir. Bu da Devanagari alfabesini Latin alfabesi gibi dünyanın en eski ve en çok kullanılan alfabelerinin arasına sokmaktadır.
Kaynakça:
