Moda, hiçbir zaman yalnızca kıyafetlerden ibaret olmadı. Ne giydiğimiz her zaman kim olduğumuzla, ne hissettiğimizle ve kendimizi nasıl konumlandırdığımızla ilgiliydi. Teknolojinin baş döndürücü hızı tüm sektörleri etkilediği gibi modayı da yepyeni bir evrene taşıyor. Kumaşların yerine piksellerin, podyumların yerine sanal gerçekliğin geçtiği bir çağdayız artık. Metaverse, sadece teknolojinin değil; stilin, kimliğin ve varoluş biçiminin de sınırlarını yeniden çiziyor. Moda bu dijital evrende hem özgürleşirken hem de daha tartışmalı bir hale geliyor.
Metaverse’e Kısa Bir Bakış
Moda her zaman çağın ruhunu yansıtan, yeniliklerle şekillenen dinamik bir alan olmuştur. Günümüzde dijital teknolojinin hızla gelişmesiyle moda dünyası bambaşka bir boyut keşfetti: Metaverse. Peki nedir bu Metaverse? Fiziksel ile dijitalin iç içe geçtiği bu evren; sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik, NFT ve yapay zeka gibi teknolojilerin birleşimiyle oluşuyor. Metaverse, kendi ekonomisine sahip bir dünya; kullanıcılar burada oyun oynayabiliyor, mal ve hizmet satın alabiliyor, hatta sanal varlıklara yatırım yapabiliyorlar.
2021’de Meta’nın kurucusu Mark Zuckerberg, yayımladığı Metaverse Demo videosundaki avatarların farklı kıyafetlerle ‘giydirilebilirliğini’ gösterdiğinde teknoloji ve moda endüstrisinin olası işbirlikleri kamuoyunun gündemine oturmuştu bile. Ardından Gucci, Balenciaga ve Nike gibi büyük markalar sanal defileler, dijital mağazalar ve NFT koleksiyonlarıyla metaverse’e ilk adımlarını attı.
Dijital Kimlik İnşası
Bu bağlamda moda, yalnızca giyinmekten ibaret değil aynı zamanda dijital kimlik inşasının da önemli bir parçası haline geliyor. Metaverse’te dijital kimlik inşası, avatarlar aracılığıyla hem kim olduğumuzu hem de kim olmak istediğimizi yaratma sürecidir. Fiziksel dünyada toplumun insanlara dayattığı “kurallar” vardır; beden ölçümüz, cinsiyetimiz, engellerimiz ya da cinsel yönelimimiz. Metaverse’te ise bu sınırlar ortadan kalkar; kullanıcı avatarını istediği şekilde özelleştirebilir. 21. yüzyılda sosyal medyada artık herkesin birbirine istediği şekilde yorum yapabilmesi, sınır tanımaksızın fikir belirtebilmesi, hatta zorbalık yaygınlaştıkça bu yeni evren genç kuşağın belki de kendini tek özgür hissedebildiği alan haline gelmiştir.
Erving Goffman‘ın ikili benlik ve sahne metaforuna göre sosyal hayatta her birimiz birer oyuncu, çevre ise bir sahnedir. Metaverse’te bu sahne tamamen kullanıcının kontrolündedir, adeta dijital bir tiyatro salonu gibi fakat sahnede rol almaya yönelik kaygılar hiç denecek kadar azdır. Bu sahne özgürlüğü kullanıcıya hem gerçek kimliğinin altını çizme hem de alternatif kimlikleri test etme imkanı sunar.
Sanal Defileler ve Koleksiyonlar: Markaların Metaverse Hamleleri
Metaverse Fashion Week
Bu doğrultuda dijital modanın kamusallaşması için dönüm noktası olan ve ilk kez Mart 2022’de düzenlenen Decentraland MVFW‘de Coach, Balenciaga, Dolge & Gabana ve Tommy Hilfager gibi 60’a yakın marka sanal mağazalar açtı ve defileler düzenledi. Fiziksel mekan kısıtlamalarını kaldırıp dünyanın dört bir yanından katılım sağlanan bu etkinlikte, geleneksel “VIP-only” girişler yerine milyonlarca kullanıcı avatarlarıyla bu dünyanın bir parçası haline geldi. Coğrafi ve sosyoekonomik engeller aşılarak moda sunumlarını demokratikleştiren metaverse, New York’taki bir moda editörü ile ücra bir ülkede tasarıma merakı olan bir gencin aynı sanal tribünde yan yana oturabilmesini sağladı.
Öte yandan, Metaverse defilelerinin herkese açık podyumlar sunduğu izlenimi büyük bir stratejik perdedir aslında, kullanıcı için yeni bir statü ve eğlence alanı açılırken; asıl odak NFT ve mikro-ödeme dinamikleriyle ve veri madenciliğiyle sağlanan sürekli ve katmanlı gelir akışında gizlidir. Marc Zuckerberg’i yıllardır aynı basic siyah tişörtle görsek de, bu “minimalist avatar”ın ardında yıldız gibi parlayan milyar dolarlık kazancı gözlerden kaçmıyor.
Gucci Garden ve Gucci Town
Oyun platformu Roblox‘ta iki haftalık açılan ve 20 milyondan fazla ziyarteçi ağırlayan Gucci Garden‘da kullanıcılar avatarlarına özel dijital kıyafetler, çantalar ve aksesuarlar giydirdi. Bu ürünlerden bazıları ikincil pazarda gerçek dünyadaki fiyatlarını katlayarak geri satıldı. Gucci Town ise yine Roblox içinde kalıcı olarak açılan ve sanal şehir tasarımıyla oluşturulan bir moda merkezi. Birden fazla tematik alana sahip olan dijital şehir kullanıcıların hem oyunlar oynamalarına hem de sanal kıyafetler kazanmalarına olanak sağlıyor. Gucci bu dijital hamlelerle sadece pazarlama değil genç kuşakla duygusal bağ kurmayı da hedefliyor.
Dolce & Gabbana
Dolce & Gabbana, 2021’de UNXD ile işbirliği yaparak lüksün dijital karşılığı “CollezioneGenesi” adlı 9 parçalık NFT koleksiyonuyla karşımıza çıktı. Toplamda 5.7 milyon dolar değerindeki satışla modada yeni bir dijital ekonomi devri başlatıldı. Aynı zamanda Metaverse Fashion Week etkinliklerinde 20 adet giyilebilir sanal kıyafet tanıtarak markanın bu sektöre olan ilgisini bir kez daha göstermiş oldu.
Chanel’in Sanal Balosu
Fransız moda evi Chanel, 2022’de İspanyol koreograf Blanca Li imzasıyla hazırlanan Le Bal de Paris isimli sanal balo performansına sponsor oldu. Etkinliğe sadece finansal destek sağlamakla kalmadı; aynı zamanda avatarların kostümlerini hazırlayarak fiziksel haute couture mirasını sanal ortama taşıyarak dijital dünyada kültürel bir duruş sergiledi. Dans, müzik ve modanın buluştuğu bu etkinlikte kullanıcılar VR teknolojisiyle dansçılarla aynı ortamı paylaşarak 360° etkileşimli bir deneyim yaşadılar.
Sürdürülebilirlik Perspektifi: Dijital Moda ve Çevresel Etki
Tüm bu gelişmelerin ötesinde Metaverse dünyasında moda, fiziksel üretimin yol açtığı çevresel zararları büyük ölçüde hafifletmeyi vaadediyor. Yalnızca bir kot pantolonun üretiminde 1.800-2.000 litre su harcanır ve boyama esnasında kullanılan ağır metaller ve kimyasallar su kaynaklarını kirletir. Bunun yanı sıra bir giysinin pamuk tarlasından raflara gelene kadar ki sürecinde ortalama 25 kg eşdeğerinde karbondioksit salınımı yapar. Dijital bir kıyafet üretmek ise su, boya, atık, nakliye gerektirmediğinden karbon ayak izi kayda değer derecede düşüktür. Kaynaklar dünya çapında gardropların sadece %1’ini sanal kıyafetlere dönüştürmenin sonucunda 1 trilyon litre su ve 35 milyon ton CO2 tasarrufu sağlayabileceğini gösteriyor ki bu miktar Danimarka’nın bir yıllık emisyonuna eşdeğer. Dijital giysilerde su ve karbon ayak izi dışında mikroplastik yayılımı ve toprak bozulması gibi fiziksel üretimde görülen etkiler de yok denecek kadar azdır. Bu avantajlar fast-fashion akımının sebep olduğu aşırı atık üretimi düşünüldüğünde büyük bir önem kazanıyor.
Kaynakça
Kapak Görseli: post.io
“The Environmental and Sustainability Case for Digital Fashion.” The Interline, Web. Erişim 11 Haziran 2025.
“Lüks Moda Markaları Metaverse Evreninde.” Oggusto, Web. Erişim 10 Haziran 2025.
“When It Comes to Roblox, Gucci Is Not Playing Around.” Vogue Business, Web. Erişim 11 Haziran 2025.
“Moda Dünyasının Yeni Takıntısı: Metaverse.” GQ Türkiye, Web. Erişim 10 Haziran 2025.
“Modaötesi Çağa Hoş Geldiniz.” Vogue Türkiye, Web. Erişim 10 Haziran 2025.
Bu kapsamlı makalede bu defa pek beklemediğim bir alanla moda arasında köprü kurulmuş olması okurken benim de ufkumu açtı. Özellikle karbon ayak izi hakkında öğrendiklerim beni çokça şaşırttı. Emeğine sağlık sevgili Ekin!