Taş duvarlardaki antik resimlerden tutun da günümüz dijital sanatına kadar sanatın dili belli başlı şekilde evrimleşmiştir. Peki, bu dil zaman içinde nasıl evrimleşmiştir? Kültürel evrimi anlamamıza yardımcı olan sanat tarihinin bu noktada ne gibi katkıları olmuştur?
Son dönem sanat tarihi araştırmacıları sanat tarihini “bir sanat eserinin, sanatçının ve o sanat eseriyle ilişkili öteki bilgilerin incelenmesi” olarak tanımlamışlardır. Bu bağlamda sanat eserlerinin zaman içinde nasıl değiştiğini ve değişik dönemlerde nasıl farklı ifadeler kazandığını anlamak da bu disiplinin önemli bir parçası desek yanlış olmaz.
Arşivlerin Sanat Tarihi Araştırmalarına Katkıları
Arşivler sanat tarihçileri ve araştırmacılar için zengin bir kaynak sunar. Geçmişten günümüze insanlığın gelişiminde, arşivler sanat tarihi ile ilgilenen araştırmacıların hep yanı başında olmuştur. Özellikle bir eserin ortaya çıktığı sosyal ve siyasi dönemin yapısı, sanat eserinin nasıl şekillendiği hakkında sanat tarihi araştırmacılarına kaynak olur.
Farklı bir açıdan bakıldığında ise arşivler; sanat eserlerinin geçmişini ve ait olduğu kültürü belgeleyebilir. Bir sanat eserinin hangi dönemde, hangi sanatçı tarafından yaratıldığına dair belgeler, eserin değerini ve tarihini doğrulamada yardımcı olabilir. Sanat tarihinin rolü, sadece geçmiş medeniyetlerin sanat eserlerindeki “estetik” anlayışını keşfetmek değil, aynı zamanda bu eserler arasında yansıtılan toplumsal ve tarihsel değerleri tanımlamaktır.
Sanatın Dijital Arşivlerde Yer Alma Süreci
Dijital arşivler, dijital ortamda saklanan belgelerin; koruma, saklama ve depolama gibi aşamalarını yine dijital ortamda tuttuğu yerdir. Sanat tarihi araştırmalarında önemli bir rol oynarlar.
Dijital arşivler, farklı dönemlerde ortaya çıkmış sanat eserlerine dijital olarak erişim sağlar. Bu erişim sanat tarihçilerine geniş bir yelpaze sunarken yine onlara dünyanın farklı köşelerinde bulunan eserleri inceletebilir, farklı tarzları karşılaştırabilir ve sanat akımlarının evrimini takip ettirebilir.
Sanal Sergilemeler ve İnteraktif Deneyimler
Sanat eserlerinin dijital ortamlara geçmesinin ardından, sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik (AR) teknolojilerinin eserler üzerinde kullanımı, sanatseverlerin eser üzerinde ilgisini daha da büyütmüştür. Bu bağlamda oluşturulan platformlar ise şunlardır:
Google Arts & Culture: Dünya çapında geniş bir ağa sahip olan bu dijital sanat platformunun misyonu, dünyadaki sanat ve kültürü korumak ve sanatı herkesin her yerde erişebilmesi için çevrimiçi hale getirmeye çalışmaktır. Bu platformda yüzden fazla müzenin koleksiyonunu görüntüleyebilir, eserler hakkında yakınlaştırma sayesinde daha detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
The Getty Research Institute: Getty, dünyanın sanatsal mirasının sunumuna, korunmasına ve yorumlanmasına adanmış kültürel bağlamda dijital bir platformdur. Arşivi, sanat tarihçileri için geniş bir koleksiyon sağlar ve çeşitli konularda araştırma projeleri yürütülmesini destekler.
Europeana: Kültürel mirası korumak amacıyla dijital dönüşümü destekleyen bu platform çevrimiçi bir koleksiyondur. 23 milyon kitap, film, tablo, müze objesi ve arşiv belgesine erişim sağlanmaktadır.
Sanat Eserlerinin Dijital Restorasyonu ve Korunması
Teknolojinin gelişimi ve dijital çağın oluşumu, sadece bilgi toplumunu oluşturmamış, hemen her alanda yeniliklere olanak sağlamıştır. Farklı çalışmalar ve araştırmalarla üretilen bilgiler çok hızlı bir şekilde yeni teknolojilere de ayak uydurmaya çalışmış, bireyleri, toplumları ve kurumsal yapıları da çeşitli açılardan etkilemeye başlamıştır.
Yeni teknolojilerin gün geçtikçe dijital çağda kendini göstermesi, böylelikle bir sanat eserinin dijitalleşmesi kavramını da gün yüzüne çıkarmıştır. Bu bağlamda sanat tarihçisi ve sanatsever için; eseri çevrimiçi bir arşive aktarması, sanatsevere, özellikle de o eserin olduğu yerde hiç bulunamayacak olanlara büyük fayda sağlamaya başlamıştır.
Kullanıcının, içeriği çevrimiçi bir arşivde görmesi, sanat koleksiyonları ile sanatseverler arasındaki mesafeyi kısaltmaya yardımcı olacaktır. Bu noktada ise akıllara sanat eserinin dijital restorasyonunun nasıl sağlanacağı gibi bir soru gelebilir.
Özünde bir sanat eserinin korunması, onun dijital ortamda kayıt altında tutulduğunu gösteren bir belgedir. Bir eserin zaman içinde nasıl bir değişim geçirdiği göz önünde bulundurulduğunda bu sanat tarihçileri ve sanatseverler açısından hayati bir önem taşıyabilir.
Bir eserin dijital kaydı onun için dijital restorasyonunun önünü de açar. Eksik parçalar model üzerine yeniden entegre edilebilir veya bölünmüş bir sanat eseri tekrar birleştirilebilir.
Dijital restorasyonun öne çıkan faydalarından biri, geleneksel bir konservatörün tek bir nesne üzerinde çalışmasına karşın, dijital bir konservatörün bir nesnenin farklı evrelerini yansıtan birden çok kopya üretebilme kapasitesidir.
Restorasyon uzmanları detayları algılamak için eğitilse de, insan gözünün görebileceği belli bir sınırlılık vardır. Bu sebeple bilgisayar tabanlı cihazlar daha fazla detayı yakalamak ve katmanların altındaki kısımları görmek amacıyla kullanılır.
Sonuç olarak, sanatın evrimi antik taş duvar resimlerinden günümüz dijital sanatına kadar belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu evrim sadece sanatsal ifadelerin değişimini yansıtmakla kalmayıp, aynı zamanda kültürel ve toplumsal dönüşümleri de içinde barındırmaktadır.
Sanat tarihçilerinin ve uzmanlarının analizleri; eser yüzeyinde görsel bir bakışın ötesine geçerek geçmiş toplumların değerlerini ve anlayışlarını aydınlatmaktadır. Etik değerler, sanatın evrimi sürecinde kritik bir rol oynamıştır, zira eserlerin yaratılış bağlamı, sanatçının niyeti ve toplumsal anlamı gibi etkenler sanatın dilini şekillendirmektedir. Arşivler, bu evrimin izini sürmeye yardımcı olurken, sanat tarihinin derinlemesine bir şekilde anlaşılmasına da katkı sağlamıştır. Bu bağlamda dijital arşivler, sanat tarihçilerine geçmiş eserlere dijital olarak erişim sağlamada önemli bir araç sunar ve sanatın farklı dönemlerindeki ifadelerini kapsamlı bir şekilde inceleme fırsatı verir. Teknolojinin gelişimi, sanat eserlerinin dijitalleşmesine olanak tanımış, sanal sergilemeler ve etkileşimli deneyimler sayesinde eserler daha geniş bir kitleye ulaşmıştır. Dijital restorasyonun sunduğu olanaklar sayesinde de eserlerin korunması ve yeniden canlandırılması kolaylaşmıştır.
Kaynakça
Can, Birol ve Mehmet, Işıklı. “Arkeoloji” ve” Sanat Tarihi” Bilimlerinin Kurumsal ve Kuramsal Birlikteliği Üzerine.” Journal Of International Social Research 6.25 (2013).
Drucker, Johanna. “Is there a “digital” art history?” Visual Resources 29.1-2 (2013): 5-13.
Factum arte. Digital Conservation And Restoration. Web. Erişim tarihi: 29.08.2023
Rodríguez-Ortega, Nuria. “Digital art history: The questions that need to be asked.” Visual Resources 35.1-2 (2019): 6-20.
