Günümüzün dijitalleşen dünyasında yaşanan toplumsal olaylara karşı çeşitli tepkiler, farklı yollardan ortaya konulmaktadır. Bu tepkilerden biri de sosyal medya aracılığıyla bireysel seslerin görünür kılınmasıdır. Peki, bireysel sesler nasıl küresel sesler haline gelerek dijital direnişlere dönüşüyor? Sosyal medya aktivizminin nasıl ortaya çıktığını sizler için inceledik.
Aktivizm Nedir ve Nasıl Dijitalleşti?
Aktivizm, toplumda faydalı değişim yaratmak amacıyla, bilinçli bir şekilde ve gözle görülür eylemlerle kendisini gösteren bir tutumdur. Siyasal, sosyal veya çevresel alanlarda ortaya çıkabilir ve mevcut durumun değişmesi ile ilgili talebi ifade etmeyi içerir. Aktivizm, bu tanımını 1970’li yıllarda kazanmıştır. Bu anlayışı benimseyen kişilere de aktivist denir. Aktivist; eylemlere veya mitinglere katılabilir, imza toplayabilir, afiş asabilir, boykot ve destek çağrısında bulunabilir. Bunlar dijitalleşen dünyada aktivistlerin halen yapmaya devam etmekte olduğu prosedürlerdir. Fakat bunlara ek olarak dijital bir şekilde de ses duyurmaya devam etmektedirler. Peki dijital aktivizmin tarih içerisindeki adımları nelerdir?
1999 yılında Dünya Ticaret Örgütü‘nün düzenlediği bir zirvenin işçi haklarına ve doğaya karşı olduğu düşünülerek büyük çaplı eylemler, çeşitlilik içeren gruplar tarafından başlatıldı. Sonrasında sansüre uğrayan Seattle Protestoları aktivistler tarafından ilk defa web siteleri, haber ve bilgi yaymak, kamuoyu oluşturmak amaçlı kullanıldı. Buna rağmen ”dijital aktivizm” kavramının kullanımı, 2010’lu yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Dijital aktivizm, en genel tanımıyla, internet temelli dijital platformlar üzerinden sürdürülen eylemleri, kampanyaları veya hashtagleri içerir.
Dijital aktivizm hareketleri internet temelli ve internet desteklieylemler olarak ayrılır. İnternet temelli olan eylemlere imza kampanyaları, hashtagler örnek verilebilir. İnternet destekli olan eylemler ise genellikle oturma eylemi, boykot gibi fiziksel eylemlerin internet üzerinden yaygınlaştırılmasıdır. Bu noktada da aktivistler, seçtikleri hareketlere göre üçe ayrılmaktadır. Hem sahada hem internette aktif olanlar, sadece internette aktif olanlar ve gizli destekçiler. Bu noktada aktivistler, farklı sebeplerden dolayı seçtikleri yöntemlerle aktivizmin çeşitliliğini ortaya koymaktadır.
Hashtaglerin Gücü: Dijitalde Toplumsallaşma
Dijital aktivizm hareketlerinde önemli yere sahip olan hashtagler, oldukça güçlü ve akılda kalıcı özelliklere sahip meta verilerdir. Günümüzde kullandığımız hashtagler, 2007 yılında Chris Messina tarafından ilk defa Twitter platformunda kullanılmıştır. ”#” simgesi hashtag olarak bilinse de resmi adı Octothorpe‘dur. Simge, ilk defa 1971 yılında tuşlu telefonların tuş takımı için tasarlanmıştır. Peki biz bu simgeyi hangi amaçlarla kullanıyoruz?
Hashtagler kullanılmadan önceki dönemde internetteki içerikler, kullanıcıların önüne düzensiz bir şekilde çıkmaktaydı. Ancak hashtag kullanımından sonra içerikler, algoritmalar içerisinde kategorize edilmeye ve düzenlenmeye başlandı. Hashtaglerin algoritma oluşturmada önemli bir role sahip olmasının sebebi de tercihlerimize göre bir internet akışı tasarlamamızda yardımcı olmasıdır. Bu simgenin ilk kullanımı Twitter’da olsa da sadece bu platformda kullanılmakla kalınmamış, tüm platformları saran bir yapıya dönüşmüştür. Kullanıcılar hashtaglerin altında oluşan içeriklere hızlı ve kolay ulaşabildiğinden dolayı haberlerde ve pazarlama sektöründe oldukça yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Bu nedenle kullanıcılar, hemen bir etikette buluşup organize olabilmektedirler. Bunun ilk büyük örneği ise Black Lives Matter hareketidir.
#BlackLivesMatter Nasıl Ortaya Çıktı?
2012’de 17 yaşındaki Trayvon Martin‘in mahalle bekçisi tarafından öldürülmesiyle başlayan protestoların, 2013’te bekçinin beraat etmesinden kısa bir süre sonra #BlackLivesMatter sloganı ortaya çıkmıştır. Beraat kararının kutuplaştırıcı bir etkiye sahip olmasına üzülen üç aktivist kadın (Alicia Garza, Patrisse Cullors ve Opal Tometi) tarafından BLM hareketini başlatıldı.
Bu karardan sonra benzer bir olay Ferguson‘da yaşandı. 18 yaşındaki Michael Brown‘ın beyaz bir polis tarafından öldürülmesi ile protestolar başladı. Sonrasında polis memuru Darren Wilson‘ın yargılanmaması üzerine eylemler halk ve polis arasında şiddetlenip kitlesel bir sivil hak hareketine dönüştü. Temel olayların bunlar olması üzerine 2014 sonrası siyahilerin polis tarafından sebepsizce öldürülmesi ve savcıların verdiği kararlar nedeniyle dönem dönem protestolar olmuştur.
Mayıs 2020‘de daha önce cinayetten suçlanan bir polis memuru olan Derek Chauvin‘in, gözaltına aldığı George Floyd‘u gözler önünde öldürmesine ilişkin videoların sosyal medyada yayılması üzerine büyük bir infial yaşandı. Düzenlenen protestolara da polisin karşılık vermesiyle büyüyen karmaşa, Amerika’nın birçok kentine yayıldı. Sonrasında siyasilerin yaptığı yorumlarla beraber bu süreç basında çok önemli bir konuma sahip oldu.
Benzer olayların yaşandığı bu dönem sonrasında BLM hareketi, yalnızca bir hashtag ya da bir slogan olmadığı, sistematik ırkçılık ile kolluk kuvvetlerinin uyguladığı şiddete karşı yürütülen bir direniş hareketi olduğu benimsendi. Protestolar sadece ABD’de ses bulmamış, diğer kıtalara da yayılmıştır. Böylece BLM hareketi, aktivizmin dijital çağda nasıl yer edindiğinin en güçlü hareketlerinden birisi haline geldi.
#MeToo Hareketi Nasıl Ortaya Çıktı?
Hareket, 2006 yılında Tarana Burke önderliğinde ortaya çıkmıştır. Burke, küçüklüğünden beri aktivist idealleri benimsemiş ve çevresinden dinlediği kadın hikayeleri onu bu hareketi başlatmaya itmiştir. Burke’un fikri empati yoluyla hikayeleri paylaşıp beraber güçlenmek yönündeydi. Burke yıllar boyu kadınlar için çalışma yürütmeye devam ederken, film yapımcısı Harvey Weinstein‘in cinsel istismar skandalları ortaya çıktı.
2017 yılında Alyssa Milano‘nun attığı bir tweetle #MeToo terimi bir hashtage dönüştü. Oyuncu Milano, Harvey Weinstein hakkında taciz iddiasında bulunan Hollywood sektöründeki ilk kadındır. Tweet sonrası dünyanın her yerinden kadınlar #MeToo etiketini kullanarak yaşadıkları taciz hikayelerini anlattılar. Kadınların ifşa ettiği erkekler hesap vermek zorunda kaldı. Hareket, yalnızca kadınların bireysel hikayelerini anlattığı bir akımdan ziyade toplumsal farkındalık yaratan kolektif bir harekete dönüşmüştür.
Ülkemizde de #SenDeAnlat etiketi üzerinden gerçekleştirilen ifşalar, sanat, akademi ve medya alanında büyük ses getirdi. #MeToo hareketi, birleşerek büyümektedir fakat hiçbir kadın #MeToo ifadesini kullanmak zorunda kalmamalıdır. Bu örnekler, dijital aktivizmin yalnızca çevrimiçi bir dayanışma değil, aynı zamanda fiziksel protestolara da yön verebilen bir güç olduğunu ortaya koymaktadır.
Dijital Aktivizmin Geleceği
Dijital aktivizmde bulunmak her ne kadar kolay, hızlı ve ulaşılabilir olsa da bu tutumun kendi içerisinde problemleri vardır. İnternetin tam anlamıyla özgür olmaması, yöneticiler tarafından kısıtlanması, baskılanması gibi problemler örnek verilebilir. Devletlerin ve şirketlerin kontrolünde olan internet kullanıcı özgürlüğü için büyük bir tehdit. Böyle tehditler maalesef ki insanların internetteki hak arayışlarını etkilemekte. Bu nedenle dijital aktivizmin güçlü olabilmesi için farkındalığın artmasına ve özgürlükçü düzenlemelerle desteklenen bir internet ortamına ihtiyaç vardır. Aksi takdirde, clicktivism (Toplumsal olaylara karşı tepkiyi sadece sanal olarak vermek) gibi yüzeysel katılımlar ve otoriter baskılar, gerçek bir değişim yaratmakta yetersiz kalabilir.
Hashtag hareketleri, dijital aktivizmde çok önemli bir pozisyonda olsa da bu tepkilerin sonucunu gerçek hayatta alabilmek için hak arayışlarımıza devam etmeliyiz. Sokak ya da sosyal platformlar fark etmeksizin kısılan sesler her zaman her yerde yankılanacaktır. Önemli olan bireysel seslerimizi kolektife dönüştürmektir. Birleşen sesler hem dijitalde hem fizikselde etkisini gösterir, farkındalık yaratır.
–
Kaynakça:
Koçak, Neslihan. “Aktivist Ne Demek? Aktivizm Türleri Neler?” IIENSTITU, 22 Dec. 2024 Web
Tani, Esra. “Sokak Aktivizminden Dijital Aktivizme Geciş.” Bandirma, Feb. 2020 Web
Schaefer, Aubree, and Aubree Schaefer. “Hashtags: What They Are and How to Use Them Effectively.” Sprout Social, 11 Aug. 2025 Web
Payne, and Laura. “Hashtag | Symbol, History, Social Media, and Activism.” Encyclopedia Britannica, 18 Sept. 2025 Web
BBC News Türkçe. “Obama: Trayvon Martin’in Ölümü Bir Trajedi.” BBC News Türkçe, 23 Mar. 2012 Web
The Editors of Encyclopaedia Britannica. “Black Lives Matter | Movement, Founders, Protest, George Floyd, Timeline, and Goals.” Encyclopedia Britannica, 26 Sept. 2025 Web
BBC News Türkçe. “George Floyd: Ölüme Götüren 30 Dakikada Neler Yaşandı?” BBC News Türkçe, 1 June 2020 Web
“George Floyd Protestoları: Minneapolis’ta Gösteriler Nasıl Başladı, Halk Neden Öfkeli?” BBC News Türkçe, 29 May 2020 Web
“Biography: Tarana Burke.” National Women’s History Museum Web
“#MeToo Hareketinin Beşinci Yılı: Ne Değişti?” BBC News Türkçe, 24 Oct. 2022 Web
Doe, John. Digital Activism and Its Challenges. Core.ac.uk, 2025 Web
