Cupid’in Öpücüğüyle Yeniden Canlanan Psyche Heykeli: Aşk Gayrete Aşıktır

Yüzyıllar boyunca insanlar sanata hep ilgi duydu. Kimi eline kalem aldı, bir yerleri boyadı ve buna “resim” dendi. Kimisi şarkı söyledi veya enstrüman çaldı, buna “müzik” dendi. Kimileri de mermerleri, killeri oydu ve onlara üç boyutlu şekiller verdi: Buna da “heykel” denildi.

Diğer sanat türlerine nazaran daha somut olan heykel, insanlarda farklı bakış açıları uyandırmıştır. İşte tam bu sırada Antonio Canova‘nın çok ses getiren heykeli, Cupid’in Öpücüğüyle Yeniden Canlanan Psyche‘den bahsetmek istiyoruz. Sanatseverler eseri anlamak için tek bir perspektiften bakmayı yeterli bulmuyor. Bu mitolojik eser, pek çok ülkede ses getirmiş, aynı zamanda birçok eleştirmenin eleştirisine konu olmuştur. Bu heykel, Canova’nın en ünlü eseri kabul ediliyor.

Antonio Canova Kimdir?   

1757 yılında İtalya’nın Possagno kentinde doğan Canova, küçük yaşta vefat eden anne babasının ardından büyükanne ve büyükbabası tarafından büyütülmüştür. Canova’nın hem babası Pietro hem de büyükbabası Pasino Canova heykeltıraştı. Küçük yaşlarda heykelciliğe doğal bir yeteneği olduğu fark edilmişti. İtalyan sanatçı, 14 yaşına geldiğinde Venedik’te ünlü heykeltıraş Giuseppe Bernandi‘nin yanında çıraklık yapmaya başlamıştır. 17 yaşından sonra ise Venedik’te Academia di Belle Arti‘de eğitim almaya başladı. Canova, bu yıllarda Klasik Yunan ve Roma dönemi heykellerini incelemeye başladı. Böylece sanatına yön verecek olan o ilhamla tanışmış oldu.

”Yunan örneklerini gece gündüz incelemek, onların tarzına dalmak, onu zihne kazımak ve sonra kendi tarzınızı geliştirmek; AMA her zaman güzel doğaya bakmak, onda da aynı ilkeleri aramak GEREKİR.”
-Antonıo Canova

Kısa sürede Avrupa’nın en sevilen sanatçılarından biri olan Canova, başta Napolyon olmak üzere birçok büyük devlet adamının da gözdesi olmayı başarmıştı. Neoklasisizm akımının öncülerinden biri oldu ve bu alanda eserler üretmeye devam etti. Günümüzde eserlerine hâlâ hayranlıkla bakılan sanatçı, barok döneminin duygusal abartısından uzak, denge ve zarafet arayışındaydı. Roma ve Yunan Mitolojisine ilgisi giderek arttı ve bu ilgisini heykellerine de taşıdı.

Üst makamlar tarafından sevilen biri olması oldukça işine yaradı. Bir dönem diplomatlık yaptı. Son derece disiplinli ve sade yaşamı seven biri olarak bilindi. Son yıllarını memleketi Possagno’da, Pantheon’dan ilham aldığı ve gömüldüğü tapınağı tasarlamakla geçirdi.

Cupid ve Psyche’nin Hikayesi: Aşk Gayrete Aşıktır

Cupid ve Psyche‘nin hikâyesi, Apuleius’un “Başkalaşımlar“ adlı eserine dayanıyor. Hikâyeye göre, Psyche güzelliğiyle herkesi kendine hayran bırakan bir prensestir. O kadar güzeldir ki Aşk Tanrıçası Venüs‘ü bile kıskandırmayı başarmıştır. Bir gün Venüs kıskançlığına yenik düşüp bir plan yapar. Oğlu Cupid’ten (Yunan Mitolojisindeki Eros) Psyche’yi yeryüzündeki en çirkin ölümlüye aşık etmesini ister. Cupid, Psyche’yi bulur fakat işler beklendiği gibi gitmez. Cupid, Psyche’yi gördüğü anda aşık olur. Kimi kaynaklara göre kendi okuyla yanlışlıkla kendini çizer, kimi kaynaklara göre de Psyche’nin eşsiz güzelliğinden dolayı ilk görüşte aşık oluverir.

Cupid, Psyche’yi aşklarını yaşayacakları güvenli bir kuleye götürür. Görünüşünü ve kişiliğini Psyche’den saklayarak sadece geceleri görüşebileceklerini ancak bu şartlar altında ilişkilerini devam ettirebileceklerini söyler. Psyche başta bu durumu kabullense de merakına yenik düşer. Bir gece Cupid uyuduğu sırada eline bir mum alır ve Cupid’e doğru yaklaşır. İşte tam karşısında duruyordur. Kusursuz tenine ek olarak bir çift de kanadı vardır sırtında. Psyche, Cupid’e hayranlıkla bakarken; tam o sırada eriyen mum, Cupid’in omzuna damlar. Cupid yerinden sıçrayarak uyanır. İhanete uğradığını düşünen Cupid, arkasına bakmadan kuleyi terk eder.

Psyche günlerdir umutsuzca dolaşırken, son çare Cupid’in annesi Venüs’e gider. Sevdiği için elinden geleni yapmaya hazırdır. Venüs, Psyche’ye birbirinden zor üç görev verir. İki görevi de başarıyla tamamlayan Psyche için sıra son görevdedir. Bu zorlu görevde Psyche, yeraltı dünyasına inip Proserphone‘dan güzellik iksiriyle dolu kavanozu almalı ve Venüs’e götürmelidir. Ancak görevi başarıyla tamamlaması için bir şart vardır: kavanozu asla açmamalıdır. Psyche, yeniden merakına yenik düşer ve kavanozu açar.

Güzellik iksiri beklerken “karanlığın en derin uykusu” ile karşılaşır. Güzeller güzeli Psyche oracıkta derin bir ölüm uykusuna dalar. Onu kurtarabilecek tek kişi tabii ki Aşk Tanrısı Cupid’ten başkası değildir. Bunu duyan Cupid hemen Psyche’nin yanına uçar ve onu masumane bir öpücükle uyandırır.

İşte Canova tam da bu sahneyi tasvir etmiştir. Psyche bütün çabasıyla Cupid’e olan sevgisini en nihayetinde kanıtlamıştır artık. Tüm bu olayların devamında Psyche ve Cupid’in evlenilmesine izin verilir. Psyche artık Ruh Tanrıçası olarak anılmaya başlamıştır.

Cupid’in Öpücüğüyle Yeniden Canlanan Psyche: Heykele Bir Bakış

Dramatik duyguları ve romantizmi bir arada yaşatan bu heykel, aşıklar şehri Paris’te Louvre Müzesi‘nin, Galerie Michel-Ange bölümünde sergileniyor. 1793’te yapılan heykel, neoklasisizm akımının en önemli eserlerinden biridir. Eser, Canova’nın başyapıtı kabul ediliyor. Yazının başında dediğimiz gibi heykeli anlamak için tek bir açıdan bakmanın yeterli olmuyor. Eleştirilerin bir kısmı bu yönden geldi. Bir başka eleştiri ise heykelin fazla erotik olmasıydı. Güçlü siyasetçilerle arasının iyi olması ve destekçilerinin varlığı, Canova’nın bu durumlardan olumsuz etkilenmemesini sağladı.

Esere ilk bakışta yoğun romantizm ve aşk hissediliyor. Cupid’in sevgilisini kurtarmak için adeta son anda yetişmiş gibidir; sağ ayağı geride, sol dizinin üzerinde zorlukla dengede durur fakat ifadesi tıpkı bir kahramanın ifadesi gibidir. Güç duruşuna rağmen Psyche’yi nazikçe kollarında taşır. Sevgilisi Psyche ise daha yeni uyanmıştır. Kolları Cupid’in kıvırcık saçlarına doğru uzanır, sanki ona sarılmak ister gibidir.

Eserin çevresinde dolaştıkça birçok ayrıntı ortaya çıkıyor. Cupid’in meşhur aşk okları hemen yanına yerleştirilmiş. Psyche’nin arkasında ise bir kavanoz dikkat çekiyor. Evet, doğru tahmin ettiniz; bu, o kavanoz! Psyche’nin içinde güzellik iksirinin bulunduğunu sandığı fakat onu derin bir uykuya sürükleyen o kavanoz! Canova’nın bu işlediği bu detay, hikâyeyi bilenler için büyük anlam taşıyor.

Canova’nın ustalıkla işlediği ince mermer oyma tekniği, Cupid’in tüylü kanatları veya Psyche’nin bedenini örten yumuşak örtüyle yarattığı zarif detaylarda kendini gösteriyor. Bu incelikli dokular, Cupid’in ve Psyche’nin sert mermer görünümüyle tezat oluşturarak tenlerinin pürüzsüzlüğünü daha da vurguluyor.

İşte bu göz alıcı heykelin videosu!

Kaynakça