Yusuf Akçura; Türk siyasetçi, tarihçi ve fikir adamı olarak Osmanlı İmparatorluğu‘nun son döneminden Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar geçen süreçte önemli bir entelektüel figürdür. Hayatı boyunca hem akademik hem de siyasi alanlarda aktif bir rol üstlenen Akçura, Türk Tarih Kurumu’nun kuruluşunda yer almış ve Türk milliyetçiliği fikrinin kurumsallaşmasında katkıda bulunmuştur. Kendine özgü fikirleri ve çalışmalarıyla Türk aydınlanma tarihine damga vuran bir isim olarak anılmaktadır.
Akçura’nın Hayatına Genel Bir Bakış
Yusuf Akçura; 1876 yılında Rusya’nın Kazan bölgesine bağlı Simbirsk’te doğmuş, genç yaşta annesiyle birlikte İstanbul’a yerleşmiştir. İlk öğrenimini Kara Hafız Medresesi’nde tamamladıktan sonra Koca Mustafa Paşa Rüştiyesi’nde eğitim almış ve burada Türkçülük fikirleriyle tanışmaya başlamıştır. Harbiye Mektebi’nde devam eden öğrenim hayatı, Genç Türklerle ilişkisi nedeniyle kesintiye uğramış ve sürgün edilmiştir. Sürgün yıllarında Paris’teki Ecole des Sciences Politiques’te eğitim gören Akçura; bu süreçte Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi sorunlarını ve çözüm yollarını tartışmış, en bilinen eseri “Üç Tarz-ı Siyaset” adlı çalışmasını kaleme almıştır. Bu eserde Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük ideolojilerini ele alarak Türkçülüğün Osmanlı’nın geleceği için en uygun yol olduğunu savunmuştur.
Rusya’ya döndüğünde Türk ve Müslüman topluluklarının haklarını savunmaya yönelik faaliyetlerde bulunmuş; kültürel, siyasi ve sosyal çalışmalara katılmıştır. 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla İstanbul’a geri dönmüş ve Türk Derneği ile Türk Yurdu dergisinde aktif rol almıştır. Türk Milliyetçiliğinin fikirsel temellerini atan Akçura, bu alandaki düşünce ve çalışmalarıyla Türkçülük hareketinin öncülerinden biri olmuştur.
Fikirleri ve Katkıları
Yusuf Akçura, Türk Yurdu Dergisi’nde 17 yıl boyunca önemli katkılar sağlamış ve dergi için hazırladığı programda Türkçülük ile ilgili temel ilkeleri belirlemiştir. Bu program doğrultusunda dergideki yazılar; sade bir Türkçe ile yazılmış, konular Türk Milletinin menfaatine uygun seçilerek Türk birliğini destekleyen fikirler işlenmiştir. Ayrıca Türklerin ekonomik, manevi ve kültürel gelişimi ile ilgili konular ön planda tutulmuştur. Akçura, Milliyetçilik düşüncesinin gelişimini incelerken bu fikrin Avrupa’daki etkilerini ve Türk- Müslüman dünyasındaki yankılarını değerlendirmiştir. Ona göre Türkçülük, yalnızca Osmanlı Devleti ile sınırlı kalmayıp bütün Türk dünyasını kapsayan bir ideal olmalıdır. Bu görüşleriyle Akçura, dönemin önde gelen fikir adamlarından biri olmuştur.
Türk Ocakları’nın kuruluşunda da aktif bir rol oynayan Akçura, aynı zamanda 1912’de kurulan Milli Meşrutiyet Fırkası‘nın kurucularındandır. Bu siyasi oluşum, Osmanlı’da açıkça milliyetçi bir çizgi benimseyen ilk fırka olarak bilinir. 1916’da Rusya’daki Türk ve Müslüman toplumların haklarını savunmak amacıyla “Rusya Mahkumu Müslüman Türk Tatarlarının Hukukunu Müdafaa Cemiyeti“ni kuran Akçura, bu çalışmaları nedeniyle Avrupa ve Sovyetler tarafından takibe alınmıştır. 1919’da Anadolu’ya dönerek Milli Mücadele‘ye katılmış, 1923’te TBMM’de milletvekili olarak görev yapmıştır. Aynı yıl Ankara Hukuk Mektebi’nde Siyasi Tarih dersleri vermeye başlamış ve 1932’de İstanbul Üniversitesi’nde akademik kariyerine devam etmiştir. 1935’te Kars Milletvekiliyken geçirdiği kalp krizi sonucu vefat eden Akçura, Türkçülük düşüncesine yaptığı katkılarla modern Türkiye’nin fikir tarihine damgasını vurmuştur.
Yusuf Akçura, yazdığı eserlerde genel olarak Türk dünyasının kültürel ve siyasi birliğini savunarak, Türk halklarının ortak tarihine, diline ve kültürüne dayalı bir dayanışma fikrini geliştirmiştir. Bu kapsamda Rusya Türkleri ve Osmanlı Türkleri arasındaki bağları güçlendirmek için çalışmıştır. Batılılaşma kavramını eleştirel bir şekilde incelemiş, Türk milletinin kendi kimliğini kaybetmeden modernleşmesi gerektiğini ifade etmiştir. Batı’nın bilim ve teknoloji alanındaki ilerlemelerini örnek almayı savunurken, kültürel ve milli değerlere sadık kalmayı önermiştir.
Kaynakça:
“Yusuf Akçura.” VakıfBank Kültür Yayınları, Web.
Yusuf Akçura (1876-1935).” Atatürk Ansiklopedisi, Web.
Rusya’da Müslüman Türklerin Mücadelesinin Önderlerinden Yusuf Akçura.” TRT Avaz, 11 Mart 2021, Web.
