Croesus (Kroisos, Krezüs), şu an Türkiye’nin sınırları içinde bulunan Lidya’nın krallığını yapmış (560 – 546) ve hükmettiği süre zarfında Lidya’ya altın çağını yaşatmıştır. Ticaret ve altın madenciliği sayesinde ülkesini zenginleştirmiştir.
Birçok kaynağa göre değişse de Croesus çoğu yerde Karun ismiyle özdeşleşmiştir. Dini kaynaklarda adı geçen Karun’la aynı kişi olmadığı düşünülür. Fakat tartışmalar bir yana Croesus, zenginliğiyle hem yaşadığı döneme hem de halen günümüze damgasını vurmaya, adından söz ettirmeye devam etmektedir. Croesus, halk arasında söylenen ‘ Karun kadar zengin ‘ sözüyle de bilinmektedir.
Croesus, Antik Çağ’ın en zengin insanlarından biriydi. Bu sebeple, birçok mit ve efsaneye konu olmuştur. Bunlardan önce gelin Croesus kim olduğuna bakalım;
Croesus Kimdir?
Lidya Krallığı, hüküm sürdüğü süre boyunca ana geçim kaynağı olarak ticareti benimsemiştir. Dönemin en önemli ticaret yolu olan Kral Yolunu (Sardis ve Efes’ten başlayan -İzmir’in doğusunda bulunan- doğuya doğru şu anki Türkiye’nin orta kuzey kısmından Asur’un başkenti Ninova’ya -şu anki Musul,Irak- devam ederek, daha sonra Babil’in -şu anki Bağdat, Irak- güneyine geçmektedir) inşa etmişlerdir. Ayrıca Lidya Krallığının tarihine bakarsak üç kraliyet ailesi vardır bunlar sırayla; Atyadlar, Heraklidler (Tylonidler) ve Mermnadlar.
Günümüzde en çok bilgiye sahip olduğumuz hanedanlık Mermandlardır ve bu hanedan, Gyges tarafından M.Ö. 680’de kurulmuştur. Gyges tacı Kral Candaules’i (Heraklidlerin son kralı) öldürerek almıştır. Gyges, Deplhi’ye giderek kral olup olmaması gerektiğini sormuştur. Kahin (The Oracle) olmasını ama hanedanlığının 5 kuşak süreceğini söylemiştir çünkü Canduales’i öldürmesi sebebiyle intikamı gelip bulacaktır. İşte Creosus da 5. Kuşağa denk gelmektedir. Ayrıca Croesus, Mermand Hanedanlığının son kralıdır ve tacı babası Kral Allayates’ten almıştır.
Croesus krallığı süresince Efes ve Milet dahil olmak üzere bütün İyonya (bugünkü İzmir ve Aydın illerinin arasında Ayvalık, Efes, Foça, İzmir, Kuşadası, Milet ve Milas çevresinde kurulmuşlardır.) kara parçasına hakim olmuştur. Denizde donanması bulunmadığı için İyonya’nın adalarıyla ittifak kurmuştur. Ayrıca, Croesus ittifaklık yapmanın önemli olduğunu düşündüğü için Babillerle ve Medlerle (kız kardeşi Med Kralı Astyagesle evli olduğu için) ittifak kurmuştur. Mısırlılar ve Spartlalılardan askeri destek almıştır.
Ayrıca Croesus’un bir diğer önemli özelliği ise Dünya’da ilk defa altın sikkeyi bastıran kraldır. Dünya’da ilk sikkelerin Lidya Krallığı ile İyonya arasında bir bölgede basıldığı düşünülmektedir.
Croesus’un efsanelerde ve mitlerde yer almasının birkaç nedeni vardır. Zenginliği, Delphi Kehaneti ve dönemin bilge isimlerinden Solon ile ilişkisi gibi birçok olaydan Croesus, Herodot’un radarına girmiştir. Bu önemli Kralın hayatına ilişkin bilgileri Herodot’un yapıtlarından öğrenmekteyiz.
Bazı söylentilere göre Croesus’un zenginliği Pactalus Nehri’nden gelmektedir. Bu nehir, Kral Midas’ın dokunduğu her şeyi altına çevirmesi lanetinden kurtulmak için dokunduğu ve altın bakımından zengin bir nehir olduğuna inanılmaktadır.
Croesus Lidya Krallığının en görkemli dönemini yaşar ve yaşatır. Zenginliği, önemli ticaret yollarına sahip olması, Batı Anadolu’ya hakimiyet kurması sebeplerinden kendini çok güçlü görür ve dünyanın en mutlu insanı olduğunu iddia eder.
Solon ve Croesus
Antik Çağın ilk tarihçilerinden olan Heredot’un anlattığı bu hikaye; Solon- Atinalı devlet adamı, filozof, şairdir- ve Lidya’nın son Kralı olan Croesus arasında geçmiştir. Solon, Antik Çağın önemli merkezlerini gezmiş birçok insan tanımış birisidir. Yolu bir gün Sardes’e düşer; Kral Croesus tarafından sarayda ağırlanır ve ülkenin hazinesi olmak üzere şehir gezdirilir. Bir gün Croesus, ona gezdiği yerlerde gördüğü en mutlu insanın kim olduğunu sorar. Creosus’un bunu sorma sebebi Solon’un ona en mutlu insanın zenginliği sebebiyle kendisi olduğunu söyleyeceğini varsayar. Ama Solon ‘Atinalı Tellos ve Kleobis ve Biton’ cevabını verir. Bu insanlar sade yaşantılara sahip olmuş ve Tellos savaşta yiğitçe Kleobis ve Biton ise Hera onuruna ölmüş kişilerdir.
Croesus, bu cevapları duyunca sinirlenir ve Solon’a neden kendisini söylemediğini sorar. Solon, zenginliğin mutluluğun şartı olmadığını dünyada iyi bir hayat yaşayan sonrasında rahat bir şekilde ölen kişinin ise dünyanın en mutlu insanı olabileceğini söyler.
Croesus’un Düşüşü ve Lidya Krallığının Sonu
Bu olaydan sonra Croesus sevdiği iki oğlunu bir avda kaybeder. Daha sonra Croesus Pers Kralı Cyrus’un kendisine savaş açtığını duyar ve zamanında kurduğu ittifaklara güvenerek Perslerle savaşa girer; Fakat kurduğu ittifaklardan ona destek veren olmaz. Bu yüzden Sardes’e geri döner ancak Pers Kralı onu takip ederek Lidya Krallığını işgal etmiştir.
Herodottan öğrendiğimiz bu olayın akabinde Croesus Pers Kralının şehre girmesi sebebiyle kendini yakar ancak bu esnada Croesus, Tanrı Apollo tarafından kurtarılır. Antik Çağ’ın en zengin kralı olan Croesus sonunda Solon’un asıl demek istediğini anlamıştır. Sarayda ‘ Solon, Solon’ diye ağlarken saraya giren Pers Kralı Cyrus, Croesus’un sesini duyar ve bir tercüman çağırıp ne demek istediğini öğrenir. Croesus’un bu önemli sözü günümüze kadar güncelliğini korumuştur. ”Hiçbir canlı mutlu değildir. Her şeyin sonuna bakmak gerekir.” Bu olaydan sonra Cyrus ve Croesus’un iki iyi dost olup mutlu bir şekilde yaşadığı söylenir.
Lidya’nın son Kralı Croesus’un nasıl öldüğüyle alakalı kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bir odunlukta öldüğü veya intihar ettiği olasılıklar arasındadır. Zaten önemli olan da Croesus’un nasıl öldüğü değildir.
Bütün bu anlatılanların gerçekliği tartışmalıdır ama Herodot’un ünlü Kral Croesus üzerinden anlatmak istediği zenginliğin ve mutluluğun doğru orantılı olmadığıdır nitekim Krallığının yıkılmasına mal olsa da Croesus sonunda gerçek mutluluğun ne olduğunu anlamıştır.
Kaynakça
Mark, Joshua J.”Croesus”. World History. 12 Eylül 2022, https://www.worldhistory.org/croesus/. Erişim Tarihi: 03.12.2022
Chrysopoulos, Philip. “The Last Words of King Croesus”. Greek Reporter. 12 Mart 2022, https://greekreporter.com/2022/03/12/king-croesus/. Erişim Tarihi: 03.12.2022
Deniz, Neriman. “Solon ve Kroisos”. Arkeorehber. http://www.arkeorehberim.com/2014/12/solon-ve-kroisos.html. Erişim Tarihi: 03.12.2022
