Concorde sendromu, concorde yanılgısı, concorde paradoksu veya concorde etkisi; bireyin emeklerinden vazgeçememe durumu olarak psikolojide yerini almıştır. Verilen emek maddi veya manevi olabilir. Kişi durumun kendisini kötü etkilediğini bilmesine rağmen verdiği emeklere birer yatırım gözüyle bakar ve tutunmaya devam edebilir. Bu durum kişilerin emeklerini kaybetmemek adına gittikçe dibe batmaları gibi sonuçlar doğurabilir.
Uçaktan Psikolojiye Concorde Yanılgısı
Kökeni Latince olan “Concordia” kelimesinin birlik, uyum ve anlaşma gibi anlamları vardır. Latinceden Fransızcaya “Concorde,” İngilizceye ise “Concord” olarak geçmiştir.
Concorde yanılgısı ismini Concorde adlı uçaktan alır. 1950’li yıllarda, İngiltere ve Fransa İkinci Dünya Savaşı sonrasında sesten daha hızlı giden, süpersonik bir uçak yapmak için çalışmalara başlar. Uçağın ismi de iki ülke arasındaki anlaşmanın ve birliğin sembolü olarak ortaya çıkmıştır. Planladıklarının ve umduklarının aksine uçak istenilen başarıyı yakalayamaz. Bu başarısızlığa rağmen her iki ülke de yatırımlarının boşa gitmesini istemediklerinden çalışmalara devam eder. Ancak tüm çabalarına karşın bu yatırım, İngiltere ve Fransa’nın boşa kürek çektiği ve gitgide daha fazla para kaybettiği bir proje olmanın ötesine geçememiştir.
Concorde Yanılgısı’nın Günlük Hayatımıza Etkisi
Yanılgıların belki de en yıkıcısı olan Concorde yanılgısının günlük hayatımızda fazlaca etkisi olduğunu söylemek pek de yanlış bir ifade olmaz. Hepimizin hayatında, verilen emeklerin boşa gitmemesi ve kaybedilenleri geri kazanmak için bize herhangi bir faydası olmayan durumların ya da insanların üzerine fazlasıyla düştüğümüz zamanlar olmuştur. Gerek ilişkilerde gerek eğlenmek adına yapılan bazı aktivitelerde gerekse daha fazla para kazanmak adına oynanan oyunlarda bu yanılgının kendini göstermesi oldukça mümkündür.
İnsan İlişkilerinde Concorde Yanılgısı
Zaman zaman artık bizim için eski önemini ve değerini yitirmiş oldukları halde bazı ilişkileri ya da insanları bırakmakta zorlanabiliyoruz. Hem romantik ilişkileri hem de arkadaşlık ilişkilerini kapsayabilen bu tarz durumlarda Concorde yanılgısının bizi çoktan ele geçirdiğini fark edemeyebiliyoruz. Bizi mutlu etmekten çok huzursuz eden, yoran, kimi zaman kendi öz saygımızı kaybetmemize yol açan veya birbirini takip eden tartışmaların gittikçe çoğaldığı bir ilişkiyi bırakmakta dahi güçlük çekebiliriz. Karşılıklı verilen emeklerin ve harcanan zamanın boşa gitmemesi için göz ardı ettiğimiz şeyler birikip kocaman bir dağa dönüşebilir.
Bazen yalnızca her şeyin güzel olduğu zamanlara tutunup yeniden o zamanlara dönmek için çabalayabiliriz. Aslında bu noktada en sağlıklısı ilişkiyi sonlandırmak olsa da yaşanan onca anıyı ve geçirilen onca zamanı çöpe atmamak için devamlı olarak şans vererek sınırları zorlamaya devam ederiz. Örneğin, arada ciddi sorunlar olmasına rağmen evlilik yolunda ilerleyen bir ilişkiyi bitirmek insana oldukça zor gelir. Bunun gibi örneklerde olay sadece geçmişe değil aynı zamanda geleceğe de tutunmaktır. Geçmiş güzel günleri yerine getirme çabasının yanı sıra geleceğe yönelik planların da boşa gidecek olması düşüncesi insanı bu yanılgıya sürükleyebilir. Durum ne olursa olsun geride bırakılması gereken şeyleri sırtımızda taşımakta ısrarcı olduğumuz sürece yükümüz hiçbir şeyi kurtaramayacağı gibi yalnızca hayatımızı zorlaştıracaktır.
Şans Oyunlarında Concorde Yanılgısı
İlk başta ya “tutarsa” mantığı ile eğlencesine oynanan fakat sonrasında insanı neredeyse yiyip bitiren bir aktivite olan şans oyunlarında bu yanılgıya düşmek yine son derece olasıdır. Bu oyunların mantığı mevcut parayı katlayarak daha fazla para kazanmak olsa da genellikle kazanılandan çok daha fazla para kaybedilir. Şans oyunlarını beş kez oynayıp yalnızca bir kez kazanmış olan birini düşünelim. Kazanana kadar harcadığı paralar yerine kazanmış olmasına odaklandığı için altıncı kez de oynayacaktır. Bunun arka planında ise yine daha fazlasını kazanmak vardır.
Özellikle şans oyunlarını oynamak bir alışkanlığa dönüştüğünde bir gün kendinizi beş parasız bulmanız bile mümkündür. Bu sefer de kaybedileni yerine koyabilmek amacıyla kişinin bu tarz oyunları oynamaya devam etmesi kaçınılmaz bir durumdur. Başka bir ihtimal ise üst üste kaybedilen oyunlarda bu şanssızlığa bir son vermek hırsıyla yine oynamaya devam etmektir. Sayısız olasılıkların hepsinin temelinde kaybetmemek ya da kaybedileni yerine koyabilmek amacıyla kişiye ciddi zararlar veren bir durumdan kopamama hali söz konusudur.
İnsanın Kendisiyle Olan İlişkisinde Concorde Yanılgısı
İlişkilerin bir çeşidi de insanın kendisiyle olan ilişkisidir. Başkalarının dahil olmadığı, yalnızca kendimizle baş başa olduğumuz bu alanda da Concorde yanılgısının bizi bulması ihtimaller dahilindedir. Daha öncesinde büyük bir hevesle planlanmış bir tatile ya da konsere, o gün gelip çattığında aynı enerjide olmamamıza rağmen sırf ayıp olmasın ya da yatırılan para boşa gitmesin diye gidebiliriz. Bu da insanın dış etkenler sebebiyle kendisini görmezden gelmesine yol açabilecek bir durumdur. Halbuki o gün gitmek istememek ve planı yaptığınız günle aynı motivasyonda olmamak son derece doğal olmasına rağmen kendimizi gitmek için zorlarız. Hatta sırf yeniden o moda girebilmek için bu tarz aktivitelerin kafamızı dağıtacağı ve bize iyi geleceği ile ilgili türlü türlü bahaneler bile uydurduğumuz zamanlar bile olmuştur. Bunların arkasında ise harcanan parayı israf etmemek ve yakınlarımızı üzmeyip planı bozmamak gibi hem maddi hem manevi sebeplerden dolayı kişinin kendisini yanıltması yatmaktadır.
Çırpındıkça Dibe Batmak
Maddi ve manevi yönleri olan Concorde yanılgısı, çoğu insanın yaşadığı fakat belki de psikolojide bir yeri olduğunu bilmediği bir durumdur. Bu yanılgı, insanların kaybetmemek adına uğraştıkça daha çok kaybettiği bir paradoks olarak da düşünülebilir. Bunun en benzer örneği ise çırpındıkça dibe batmaktır. Yüzerken daha ileri gitme arzusu boğulma tehlikesine, boğulma tehlikesi de panik yapıp batmamıza neden olur. Tıpkı yüzeyde kalmak için çırpındıkça boğulma tehlikesinin artması gibi, Concorde yanılgısı da insanın kaybetmemek için uğraştıkça kendini bir şekilde vazgeçemediği ve kopamadığı şeyleri hızlı bir şekilde kaybederken bulma durumudur.
Kaynakça
“Mutluluğa Engel Olan Düşünce Hatası: Concorde Yanılgısı.” NP İstanbul Hastanesi, https://npistanbul.com/mutluluga-engel-olan-dusunce-hatasi-concorde-yanilgisi. Erişim: 27.08.2024
“Vazgeçememe Durumu: Concorde Sendromu.” MedicalPark, https://www.medicalpark.com.tr/concorde-sendromu/hg-3384. Erişim: 26.08.2024
“Vazgeçmek Gerekirken Vazgeçememe Durumu: Concorde Sendromu.” Güven, https://www.guven.com.tr/saglik-rehberi/vazgecmek-gerekirken-vazgecememe-durumu-concorde-sendromu. Erişim: 27.08.2024
“Vazgeçmenin Ağır Yükü: Concorde Sendromu.” Eczacıdan Sağlık, https://www.eczacidansaglik.com/haber.php?id=632. Erişim: 29.08.2024
Kapak görseli: emcrookston.medium.com
