Duygusal gelişim yönünden en önemli basamak çocukluk dönemidir. Çünkü
duyguların çoğu bu dönemde doğmaya ve gelişmeye başlar. Çocukluk döneminde doğan duygular, ömür boyu insanda ruhun temeli olarak kalır. Bu temel, bir ahenk içinde var olur. Düzenin bozulması halinde ise çocukta bir takım problemler baş göstermeye başlar.
Kompleksler Neden Oluşur?
Çocuklar kendi davranışları ve algıladıkları her durum hakkında düşünmeye oldukça isteklilerdir. Bu isteği çevresine soru sormak veya bazen yetişkinler tarafından tehlikeli bulunabilecek eşyalara dokunmak gibi davranışlarla belli edebilir. Bunlar çok normal tepkilerdir. Fakat çocuğun bu durumda kabul görmemesinin kalıcı sonuçları olabilmektedir. Sevgi varoluşumuzu anlamlandıran bir kavram, önemi paha biçilemez. Fakat dozunun da bir o kadar önemli olduğunu söyleyebilirim. Ebeveynlerin sevgi adı altında aşırı koruyucu bir tutum sergilemeleri çocuğun özgüven gelişimini engellemektedir. Tersi şekilde duygusal ihmal söz konusu olduğunda ise birey kendini değer görmeye layık bulmamaktadır.
Bir diğer olmazsa olmazımız ise aile içi güven temasıdır. Boşanmalar sonucunda ve ebeveynlerinin sık sık kavga ettiğine şahit olan çocuklarda güven duygusunun sarsıldığı görülmektedir. Çocuğu başkalarıyla kıyaslama veya çocuklar arası adaletsiz tutumlar bireyin kendini yetersiz hissetmesine sebep olabilir. Bunun beraberinde; bu durumun hayatta hiç durmadan çabalayan ama asla kendini başarılı görmeyen yetişkinleri oluşturduğunu söyleyebilirim.
Kişi yalnızca ailesinden dolayı değil sosyal çevresinin etkisiyle de travma geliştirebilir. En yaygın olarak çocuklarda fiziksel zorbalığın ve dışlanmanın görüldüğü barizdir. Özellikle küçük yaşlarda bu gibi sebeplerden dolayı bedenine ve kendine yabancılaşan çocuk yetişkin hayatında da kendini kabullenme de güçlük çekecektir. Bir aile üyesinin kaybı her yaşta acı verici bir durumdur. Fakat çocuklukta yaşanılması bireyin duygusal gelişiminin zarar görmesi anlamına gelmektedir. Cinsiyet kalıpları, ideal beden algısı ve akademik başarı beklentisi tüm bunlar toplumun ufacık bir çocuktan karşılamasını istediği unsurlardır. Tüm bunları kapsayan kültürel baskı da benlik gelişimine zarar vermektedir. Genetik yatkınlıklar da komplekslerin sebebi olabilmektedir.
En Yaygın Kompleks Türleri
Üstünlük Kompleksi
Özgüvenin yeri, bireyin gelişiminde ve sosyal yaşantısında oldukça önemlidir. Fakat bu durumun bir maske görevi görmeye başlaması tehlikeli olabilir. Girişken ve aktif tavırların altında kompleksler yatıyor olabilir mi? Üstünlük kompleksi; başarılarını ön plana çıkarma, çevresindeki herkesle bir rekabetteymiş gibi yaşama, mükemmelliyetçi davranışlarından dolayı eleştiriye kapalı bir tutum sergileme veya otoriter tavırlar takınma gibi özelliklerle kendini gösterebilir. Kişi kendine olan güvensizliklerini maskelemek için rol yapma yolunu seçer. Bu durumun sebepleri de çocuklukta gözlemlenen aile dinamiklerine dayanmaktadır.
Mükemmelliyetçi ve beklentisi yüksek ebeveynler tarafından yetiştirilen birey, kendini kanıtlamak için bu tarz bir savunma mekanizması geliştirebilir. Aşırı eleştiriye maruz kalan çocuklarda da benzer durumlar söz konusu olabilir. Temelde hissedilen duygu ise yetersizlik hissidir. Dış çevreye özgüvenli ve otoriter tavırlarıyla etkileyici bir izlenim bırakırken içten içe kendini yeterli bulamama durumunun kişiye stres ve kaygı hali olarak geri döndüğünü söyleyebilirim. Beraberinde sosyal çevresiyle olan ilişkileri zayıflamaktadır. Çünkü derin bağların yerini güç mücadelesi almaktadır.
Aşağılık Kompleksi
Aşağılık kompleksinin sebepleri üstünlük kompleksiyle benzemesinin yanında, çevreye takınılan tavır olarak farkları vardır. Birey kendini çevresinden daha aşağıda ve yetersiz görebilmektedir. Çocuklar arası kıyaslama yapmak, aşırı baskıcı ebeveyn tutumu, ihmal edildiğini hissetmek, fiziksel ya da duygusal istismar gibi sebepler de bu kompleksi tetikleyebilmektedir. Kişinin bağ kurmasını, kendini bütünüyle kabul etmesini oldukça zorlaştıran bir hâl olduğunu söyleyebilirim. Onay bağımlılığı, özgüven eksikliği gibi durumlar kişinin potansiyelini gösterememesine neden olabilmektedir. Kendini kanıtlama amacıyla çıkılan yoldan, edinilen başarılar da kişiyi tatmin etmeyecektir.
Narsistlik Kompleksi
Narsistik kompleks; ailede baskıcı bir tutum takınılmasıyla, çocuğun ihmal edilmesiyle, aşırı övgüye veya yargılamaya maruz bırakılmasıyla kendini gösterebilmektedir. Bu komplekse sahip kişilerde benmerkezci ve empatiden yoksun davranışlar gelişebilir. Çevresinden sürekli onay ve övgü duymak isteyebilir. Bu davranış kalıbına sahip insanların en tehlikeli özellikleri ise manipülasyon becerileridir. İstenmeyen bir durumla karşı karşıya kaldıklarında karşılarındaki insana kolayca yalan söyleyebilir veya sahip oldukları negatif özellikleri karşı tarafa atfedebilirler. Manipülasyon oldukça tehlikeli bir tutum olmakla beraber bireyde kalıcı etkilerle kendini gösterebilmektedir.
Sosyal Kaygı
Sosyal kaygı temelde, kişinin karşı tarafa iyi izlenim bırakma endişesinden doğmaktadır. Olumsuz değerlendirilme korkusu bireyin sosyal becerilerini kısıtlandırmaktadır. Bu durum çocuklarda ise okula gitmek istememe, grup aktivitelerinden kaçınma, yeni insanlarla tanışmaktan endişe duyma gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Başkalarının onları yargılamalarından korkarlar. Fiziksel anlamda; sosyal durumlar öncesi ve sırasında mide bulantısı, baş ağrısı, titreme, terleme veya kalp çarpıntısı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Ayrıca iletişim kurarken heyecanlanmadan kaynaklı kekeleme, konuşma bozukluğu da görülebilir. Aile dinamiklerinde; aşırı koruyucu tutum, ebevenlerde sosyal ortamlarda müdahale edici davranışlar, stresli bir çocukluk dönemi geçirmek gibi faktörler de kaygılı bir karakter gelişimine sebep olabilir. Bu durum beraberinde panik bozukluğu da tetikleyebilmektedir.
Nasıl Başa Çıkabiliriz?
Komplekslerle başa çıkmak için en temelde aile bağlarına büyük iş düşmektedir. Ailede ve sosyal ortamlarda farkındalık yaratmak önemlidir. Çocuğun duygularını anlayabilmek, olduğu haliyle kabul gördüğünü hissetmesini sağlamak ve yanında olabilmek bu aşamada oldukça önemlidir. Hisleriyle alakalı konuşmalarda bulunmak faydalı olacaktır. Çocuğun özsaygı gelişimine destek olmak için; başarıları veya başarısızlıkları sonucunda olumlu tepkiler verebilme, karşısında değil yanında bir tutum sergileme gibi davranışlarda bulunulabilir.
Bireyin potansiyelini keşfetmesine ortam sağlamak da özgüvenini pekiştirecektir. Çocuğun yeteneklerini keşfetmesi kendine olan bakış açısını da olumluya çevirecektir. Güvenli bir ortamda kendini bulan bireyler ileride sağlıklı ilişkilerde var olacaklardır. Çocuklara empati konusunda örnek olunması, problem çözme becerilerini geliştirmeye yönelik adımlar atılması ve hisleri hakkında konuşabilmesi konusunda destek olunması duygusal gelişimini pekiştirecektir. Bireyin kendine yönelik olumsuz düşünce kalıplarının düzeltilmesi gerekir. Bilişsel davranışçı terapi, bir uzman eşliğinde uygulandığında bu konuda olumlu sonuçlara ulaşılacaktır. Komplekslerin şiddetli olduğu durumlarda bir uzmana başvurmak faydalı olacaktır. Tüm bu adımları atarken sabırlı olmayı unutmamak gerekir. Bize kimi zaman küçük ve anlamsız gelen adımlar ileriye yönelik bir çok durumu olumlu yönde etkiyebilir.
Kaynakça
“Çocuklukta Kişilik Komplekslerine Dair Bilmeniz Gerekenler”. Benanneyim. Web. Erişim Tarihi: 20.12.2024
Doç. Dr. Nesrin Dilbaz. “Sosyal Fobi”. Academia. Web. Erişim Tarihi: 20.12.2024
Hande Taştekin. “Narsist Ne Demek? Narsist Kişilik Bozukluğunun 13 Belirtisi”. Memorial. Web. Erişim Tarihi: 20.12.2024
Simay Korkmaz. “Romantik İlişkilerde Narsizm ve Manipülasyon İlişkisi”. Diva-Portal. Web. Erişim Tarihi: 20.12.2024
Kapak görseli: pexels.com
