Çocuklara Boşanma Nasıl Anlatılır?

Boşanma, kimi zaman biz yetişkinler için bile oldukça zorlu bir süreçtir. Ancak bu zorluk, çocuklar için çok daha derin ve karmaşık olabilir. Boşanmayı size iki yetişkinin yollarını ayırması, bir evliliğin sonlanması gibi bilimsel tanımlarla açıklayabilirim; fakat bu tanımlar, arka planda yaşanan yıkıcı süreci değiştirmez.

Eğer bu bireyler aynı zamanda birer ebeveyn ise, süreç daha da hassas bir hâl alır. Boşanma kararı verildikten sonra ebeveynler için en düşündürücü aşama, bu kararı çocuklarına nasıl açıklayacaklarıdır. Kimi zaman kendi duygusal süreçlerine o kadar kapılırlar ki, farkında olmadan çocuk açısından yanlış adımlar atabilirler. Bu konuyu konuşmaktan kaçmak, çocuğu duyarsızlaştırmak, yalnız bırakmak ya da tam tersi fazla ilgiyle boğmak… Tüm bunlar, iyi niyetli ama hatalı yaklaşımlara örnektir.

İşte tam da burada, bazen söylenen küçük bir cümle ya da yapılan bir hareketin, çocuk için ayrılığın kendisinden bile daha fazla anlam taşıdığını fark ediyoruz.

Çocuğun Gözünden Boşanma

Çocuklar çoğu zaman boşanmayı tam olarak anlamlandıramaz. O dönemde hissettikleri duygular ve hayatlarındaki değişiklikler, onlar için beklemedikleri bir yeniliktir. Ancak bu yeniliği “iyi” ya da “kötü” olarak ayıramazlar. Bu belirsizlik onları rahatsız eder ve sürekli bir sorgulama hâline sürükler. Çocuğun aile dinamikleri, ebeveyni ile olan iletişimi ve yaşı; sürece olan bakış açısında önemli bir rol oynar.

Bebeklik ve Erken Çocukluk Dönemi (0-3 Yaş)

Bu yaş grubundaki çocuklar, boşanma kavramının anlamını kavrayamazlar. Ancak ebeveynlerin duygusal gerginliğini, davranışlarını ve rutinlerdeki değişiklikleri hissederler. Ebeveynin stresini içselleştirirler. Bu nedenle artan ağlama krizleri, huzursuzluk ve gelişen  becerilerde (konuşma, tuvalet alışkanlığı, uyku düzeni gibi) gerileme ile karşılaşılabilir.

Okul Öncesi Dönem (3-6 Yaş)

Bu dönemdeki çocuklar, ebeveyn ayrılığını bir terk edilme olarak yorumlayabilir ve kendilerini bu durumdan sorumlu tutma eğilimi gösterebilirler. “Ben yaramaz olduğum için mi ayrıldınız?” gibi sorular, bu yaş grubunda daha sık duyulur. Aynı zamanda boşanmanın kalıcı olduğunu anlamakta zorlanabilirler; ebeveynleri barıştırma yolları düşünür, hatta bu konuda hayaller kurarlar.

Okul Dönemi (6-12 Yaş)

Bu yaş grubundaki çocuklar, boşanmanın ne anlama geldiğini artık kavramaya başlarlar. Fakat yine de durumu kontrol edememekten ve duygularını anlamlandıramamaktan dolayı yoğun kaygı yaşarlar. Hem anneye hem babaya bağlı kalmak isterken, sadakat karmaşası yaşamaları sık rastlanan bir durumdur. “Hangi ebeveyni desteklemeliyim?” sorusu kafalarında dönerken, “Benimle kim ilgilenecek?” veya “Beni unutur musunuz?” gibi kaygılı düşünceler de zihinlerini sıklıkla meşgul eder.

Ergenlik Dönemi (12 Yaş ve Üzeri)

Ergenlik döneminde çocuklar, boşanmayı ve nedenlerini daha gerçekçi bir bakışla ele alırlar. Anlık duygulardan ziyade kararın uzun vadeli sonuçlarına odaklanırlar. “Nerede yaşayacağız?”, “Okulum değişecek mi?” gibi geleceğe dair belirsizlikler, stresin temel kaynağı haline gelir. Bazı ergenler, ebeveynlerinin duygusal süreçlerine dahil olma ya da aralarındaki sorunları çözme eğilimi gösterir. Kimileri ise boşanma süreciyle birlikte hızla olgunlaşıp yetişkin rolüne bürünme ihtiyacı hisseder.

Çocuğun yaşı, cinsiyeti ve aile yapısı; tepkilerini ve sürece bakışını anlamamızda yardımcı olsa da her çocuğun hikâyesi kendine özgüdür. Yaşı ne olursa olsun, her çocuğun en çok ihtiyaç duyduğu şey dinlenmek ve anlaşılmaktır.

Doğru Zaman ve Doğru Kelimeler

Çocuklara boşanmayı doğru ve hassas şekilde açıklamak çok önemlidir. Bu yüzden nerde, ne zaman ve hangi ortamda konuşacağınız kritik bir rol oynar. Öncelikle ebeveynler kendileri arasında anlaşmalıdır. Farklı zamanlarda veya farklı şekillerde açıklama yapmak, çocuğun kafasını karıştırabilir. Konuşma tek bir ebeveyn tarafından yapılırsa, çocuk taraf tutma ihtiyacı hissedebilir veya ebeveynlerden birinin onu sevmediği ya da suçlu olduğu gibi inançlara kapılabilir.

Konuşmayı önemli günlerden önce yapmak doğru değildir. Böyle bir yaklaşım, çocuğun hislerini saklamasına veya uzun vadede travma yaşamasına sebep olabilir. Konuşma her iki ebeveynin bulunduğu ve çocuğun rahatça soru sorabileceği ortamda yapılmalıdır.

Açıklama yapılırken açık ve dürüst olunmalıdır; belirsizlik çocuğa daha çok zarar verir. Her fırsatta ona ne kadar sevdiğini hatırlatmak gerekir. Bazı ebeveynler bu konuyu kelimeler yerine hediyelerle ifade etmeye çalışır; bu ise yanlış bir yaklaşım olur. Çocuğun, süreç boyunca sevildiğini ve her zaman yanında olunacağını sözlü ve net şekilde duymaya  ihtiyacı vardır. Hediyeler kesildiğinde çocuk bu durumu yanlış yorumlayabilir.

Duygularını gizlemesine yardımcı olacak kelimeler yerine, “Bu durum seni üzebilir, seni anlıyoruz.” gibi duyguyu benimseyici ifadeler seçilmelidir. Boşanmanın çocuğun davranışlarıyla ilgisi olmadığı da anlaşılır biçimde aktarılmalıdır.

Ebeveynler arasındaki çatışma ve gerginlik çocuğa yansıtılmamalıdır. Çocuktan gelen sorulardan kaçılmamalı ve uygun bir şekilde cevap verilmelidir. Temel olarak yapılan konuşmada sevgi, güven ve netlik üç temel taş olmalıdır.

Boşanma Sonrasına Hazırlık

Boşanma süreci sadece aile içinde oluşan değişikliklerden ibaret değildir. Çocuk için okul, arkadaş çevresi ve günlük rutinler de bu sürecin bir parçasıdır. Bu yüzden boşanma sonrası için çocuğun sosyal hayatı ve günlük yaşamıyla ilgili bir hazırlık yapmak önemlidir. Çocuğa yeni yaşam düzeni ve olabilecek değişiklikler hakkında yaşına uygun bilgiler verilmelidir.

Rutinlerini olabildiğince korumak ve ani değişikliklerden kaçınmak gerekir. Çocuğun öğretmeni ve sosyal çevresindeki diğer yetişkinlerle iletişim halinde olmak, kendisini güvende hissetmesine yardımcı olacaktır. Boşanma sonrasında, çocuğun her iki ebeveyne de kendini ifade edebileceği ortamlar yaratmak ve sorularını açık şekilde cevaplamak adaptasyon sürecini kolaylaştıracaktır.

Her iki ebeveynin farklı evlerde kalması gibi oluşan yeni rutinlerde ise devamlılık önemlidir; çocuğun kafası karıştırılmamalıdır.

Her çocuğun alışma süreci farklılık gösterebilir. Ebeveynler çocuklarını güvenli bir şekilde gözlemlemeli, ihtiyaç duydukları duygusal ve profesyonel desteği sağlamalıdır.

Süreci Sevgiyle Yönetmek

Tüm önerilere uydunuz, doğru zaman ve kelimeye dikkat ettiniz, hatta rutinlerin çoğunu korudunuz… Peki, şimdi ne olacak? Her çocuk boşanmaya ve sürece farklı tepkiler verebilir. Kimisi duruma hızlı adapte olurken, kimisi uzun süre kaygı ve kafa karışıklığı yaşayabilir. Her iki durum da tamamen normaldir.

Unutulmaması gereken en önemli şey, çocuğun sağlıklı bir ortamda olması ve ebeveynlerin ellerinden geleni yapmış olmasıdır. Her şey kusursuz olmayabilir; süreç siz ve çocuğunuz için her zaman planladığınız gibi ilerleyemeyebilir. Ancak sevgi, güven ve netlik temel taşlarını hayatınıza entegre etmek ve çocuğa destek olmak, onun için en değerli adımdır. Gerekirse hem ebeveynler hem de çocuk için profesyonel destek almak, sağlıklı biçimde iletişim kurmak; çocuğun duygularını anlaması ve ifade etmesi açısından çok önemlidir.

Süreç sadece başarılı bir boşanma konuşması ile bitmez. Bazen her şey yolunda gidiyor gibi görünürken bile beklenmedik tepkiler ortaya çıkabilir. Bu yüzden çocuğun kendini rahat ve güvende hissettiğinden, yanında olduğunuzu bildiğinden emin olmalısınız.

Kaynakça: