Dünyanın dört bir yanındaki çeşit çeşit millet ve ulusların en büyük ortak noktası ‘Batıl İnanç’tır. Bazen dini, bazen mitolojik, bazen de tesadüfi kökenleri olan bu davranışlar ve alışkanlıklar; folklorun yani halk biliminin en önemli kültürel ögelerinden biri. Çin, dünyanın en eski medeniyeti olmasından dolayı bize ilginç gelecek birçok batıl inanca sahip. Çin kültürü ile yetişmiş kişiler için gündelik yaşamın sıradan bir parçası olan bu ilginç inanışların sayılar ve renkler ile ilgili olanlarına gelin birlikte göz atalım.
Sayılar
Çin batıl inançlarının çoğunun sebebini anlayabilmek için öncelikle Çince dili hakkında temel bir bilgi sahibi olmak gerekiyor. Özet geçmek gerekirse; Çin batıl inançları genellikle eş sesli karakterlerden ortaya çıkıyor. Çince dilinde bir alfabe yok, her kavram için ayrı bir karakter kullanılıyor; bundan dolayı da birçok karakter aynı şekilde telaffuz edilebiliyor. Çince dili bu yüzden tonlu bir dil. Yani aynı heceyi farklı tonlarda telaffuz ettiğinizde farklı karakterleri, böylece farklı kelimeleri söylemiş olabiliyorsunuz.
Çince’de birçok kelime, eş sesli olduğu kavramlardan dolayı insanların zihninde iyi ya da kötü etkiler bırakabiliyor. Batıl inançların kaynağından bahsettiğimiz bu yazımızda hem asıl kelimeyi, hem de telaffuzu aynı olan kelimeyi göstereceğiz.
Uğurlu Sayılar
Çin kültüründeki en bereketli sayı sekiz. Sekizin Çince telaffuzu olan 八 (ba), refah ve zenginlik anlamına gelen 发 (fa)‘ya benzetiliyor. Bundan dolayı sekiz numaralı daire numaraları, telefon numaraları vs. çok tercih ediliyor. İçinde sekiz olan tarihlerde düğünler veya iş açılışları planlanıyor. İnsanlar içinde 8 olan araba plakalarını satarak çok para kazanıyorlar. Üstelik 2008 yılında Pekin’de düzenlenen Yaz Olimpiyatları 8. ayın 8. gününde saat 8’i 8 dakika ve 8 saniye geçe başlatılmıştı.
Altı da çok iyi anlamlı bir sayı. 六 (liu) olarak telaffuz edilen kelime 流 (liu) akış ve 溜 (liu) pürüzsüz kelimelerine benzetiliyor. Pürüzsüz bir hayatı sembolize ediyor. Bizim giden yolcuya “su gibi git gel” dememiz gibi. 66 yaşını kutlayan kişilerin çok uzun yıllar yaşayacağına inanılıyor, bu yüzden 66. yaş kutlamaları çok önemli. Ayrıca da bir çift evlendiğinde damat genellikle gelinin ailesine 6666 veya 66666 RMB (Çin para birimi) hediye ediyor; bu da evliliklerinin mutlu ve uyumlu geçeceğini gösteriyor. Anlayacağınız 666 Çin sınırları içinde şeytanın sayısı değil.
Dokuz da Çin kültüründeki şanslı sayılardan biri. 九 (jiu) olarak söylenen dokuz, 久 (jiu) yani uzun ve sonsuz anlamına gelen kelime ile aynı. Dokuz böylece sonsuzluğu ve uzun ömürlüğü temsil ediyor. Sevgililer gününde (ki Çin sevgililer günü 14 Şubat değildir) oğlanın kız arkadaşına 99 gül hediye etmesi bu sayıdan dolayı adettir. Dokuz ayrıca uzun ömürlüğü temsil ettiği için antik Çin hükümdarları bu sayıyı çok kullanıyorlar. Örneğin bir imparatorluğun sahip olduğu toprakların büyüklüğünden bahsetmek için “dokuz kıta” kalıbı kullanılıyor. Bunun dışında antik Çin’de inşa edilen birçok saray ve tapınakta dokuz sayısı ilginç yerlerde ortaya çıkıyor. Pekin’deki Yasak Şehir içinde bulunan sarayda 9999 buçuk tane oda bulunuyor. Bu saraydaki üç büyük salonun ölçüleri de 9 zhang ve 9 chi (antik Çin ölçüleri) boyutunda. Her kapıda 9 sütun ve 9 sıra bulunuyor ve 81 tane kapı tokmağı var. Ayrıca dokuz ejderhanın bulunduğu bir duvar da bulunuyor.
Uğursuz Sayılar
Batıda uğurlu bir sayı olarak görülen yedi, Çin kültüründe hem iyi hem de kötü anlamlara sahip. Konfuçyüsçülükte 7 uyumu sembolize eden bir sayı; çünkü 5 elementin (metal, tahta, su, ateş ve toprak) yin ve yang ile buluşmasını sembolize ediyor. Ayrıca ay takviminde yedinci ayın yedinci günü Qixi Festivali (yani Çinlilerin sevgililer günü) kutlanıyor; bu kutlamanın kökeni ise Çin kültürünün Romeo ve Juliet’i olan Niulang ve Zhinu adlı iki mitolojik karakterin “Çoban ve Dokumacı Kız” adlı aşk hikayesine dayanıyor. Buna rağmen 七 (qi) olarak telaffuz edilen 7; zorbalık, aldatma, kandırma anlamlarında olan 欺 (qi) kelimesi ile eş sesli olduğundan günümüzde kötü şans anlamında. Evli bir çiftin yedinci senelerinde ayrılma olasılıklarının yüksek olduğuna inanılıyor ve telefon numaralarında 7 tercih edilmiyor.
Çin’in en uğursuz sayısı da şüphesiz dört. 四 (si) olarak söylenen sayının telaffuzu ölüm anlamına gelen 死 (si) ile aynı. Japon kültürüne ilgisi olanlar bilir ki (çünkü bu, iki ülkenin birçok ortak noktasından biri) asansörlerde binaların dördüncü katı genellikle atlanıyor. Dördüncü katı olan binalara asansörde dört yerine 3A veya 5 konuluyor. Hatta sadece dördüncü değil, içinde dört olan bütün katlar atlanıyor. Satılan ürünlerin fiyatlarında da dört olmuyor. Telefon numaralarında ve plakalarda da tercih edilmediğini söylememize gerek yok.
Renkler
Tıpkı sayıların olduğu gibi renklerin de Çin kültüründe çeşitli anlamları var.
Kırmızı
Çin kültüründen ve renklerden bahsedildiğinde hepimizin aklına gelen renk çok büyük ihtimal kırmızı oluyordur. Bunun doğal olan sebebi kırmızının Çin kültüründeki en bereketli renk olması. Kutlamalarda, bayramlarda, mutlu günlerde hep kırmızı giyiliyor. Çin yeni yılı kutlamaları süresince her yere kırmızı Çin fenerleri asılıyor. Geleneksel Çin düğünlerinde bile gelin ve damat kırmızı giyiyor; çift mutluluk anlamına gelen 囍 karakterini [喜 (xi) yani mutluluk karakterinin ikişer tanesi) kırmızı olarak basıp düğün dekorasyonu olarak asıyorlar. Kırmızı ayrıca Hongbao‘ nun da rengi; kırmızı kese anlamına gelen bu kelime Çin kültüründe para hediyesinin içinde verildiği zarf. Özellikle Çin yeni yılında kullanılan keseler, günümüzde Çinlilerin birbirlerine telefondan para gönderirken de kullandıkları terim. Bütün bu anlamların aksine kırmızı mürekkep ile yazılan yazılar çok kötü şans getiriyor. Birisinin adının kırmızı mürekkep ile yazılmasının o kişinin öleceğine alamet ettiğine inanılıyor. Bunun sebebi antik Çin’de idam cezası almış olanların adlarının kırmızı mürekkep ile yazılıyor olması.
Sarı ve Altın
Altına olan yakınlığından dolayı sarı; hükümdarlığı, soyluluğu ve gücü temsil ediyor. Çin’in ilk imparatoru olarak sayılan Sarı İmparator‘dan dolayı bu rengin güzel anlamları var. Üstelik, Çin medeniyetinin başlangıcı olan Sarı Nehir de rengin sembolizmasın da büyük bir rol oynuyor. Antik Çin hanedanlıkları boyunca hükümdarlar sarı kıyafetler giyiyorlar, saray ve tapınaklarının inşasında sarı renkler kullanıyorlar. Pekin’deki Yasak Şehir’in çatılarında da sarı renk görüyoruz. Altın da dünyanın her yerinde olduğu gibi anlamlı ve güzel bir renk. Çin kültüründe yeni doğan bebeklere altın takılar hediye etmek uzun süredir olan bir gelenek. Bunun yeni doğan bebeği koruyacağına, ona şans getireceğine inanılıyor.
Yeşil
Birçok güzel anlamı olan yeşil; sağlığı, bereketi, zenginliği, bolluğu ve temizliği sembolize ediyor. Çin’de bankaların ve restoranların genellikle yeşile boyandığını görüyoruz. Yeşil renkte olan yeşim taşı da Çin’de çok kullanılan bir doğal taş. Buna rağmen yeşilin negatif bir çağrışımı da var: yeşil şapka. Çin inanışına göre erkeklerin yeşil şapka giymeleri, eşleri tarafından aldatıldıklarını gösteriyor. Bunun sebebi 戴绿帽子 (dai lü mao zi) yani “yeşil şapka giymek” kalıbı “eşi tarafından aldatılan erkek” anlamına gelen kelime ile benzer bir telaffuza sahip. Ayrıca bu inanışın tarihi bir kaynağı da var: Yuan Hanedanlığı döneminde fahişeler ve akrabaları yeşil bir şapka giymek zorundaydı. Sonuç olarak Çin’de yeşil her ne kadar pozitif anlamlı bir renk olsa da, yeşil bir şapka giymek iyi bir fikir değil.
Beyaz
Çin kültüründe beyaz rengi; kaybı, yası ve ölümü sembolize ediyor. Tamamen beyaz giyinmek bu yüzden her türlü durumda kötü şans olarak görülüyor. Cenazelerde ise beyaz giymek adetten sayılıyor. Aynı zamanda kayıp yaşamış bir aileye genellikle beyaz kasımpatıları hediye ediliyor. Halbuki günümüzde batıda beyaz rengin saflığı temsil etmesi ve batı kültürünün dünyanın dört bir yanına yayılması ile bazı Çinli gelinler düğünlerinde beyaz gelinlik giymeyi tercih edebiliyor. Yine de çoğunlukla düğünlerde kırmızı her zaman baskın oluyor.
Siyah
Karanlığı, gizliliği ve kötülüğü sembolize eden siyah, çok tercih edilen bir renk değil. Kutlamalarda ve özel günlerde siyah giymek tıpkı beyaz gibi kötü bir çağrışım yaratıyor. Dilimizde bulunan “kara liste” kavramı Çince’de de bulunuyor. Üstelik “mafya” anlamına gelen kelimenin [黑手党 (hei shou dang)] kelimesi kelimesine çevirisine baktığımızda “siyah topluluk” anlamına geldiğini görüyoruz. Bunun dışında siyah aynı zamanda otoritenin rengi olarak da görülüyor. Bundan dolayı Çin’de polislerin üniformaları ve devlet arabaları genellikle siyah oluyor.
Çin kültürünün tonlarca ilginç batıl inançlarından sadece birkaçına bakarak dilin hayata olan etkisi hakkında uzun bir tez yazısı bile yazabiliriz. Kültürün en önemli yapıtaşı olan dil, her medeniyeti olduğu gibi Çin medeniyetini de şekillendirmiş. Sesteş ve kafiyeli karakterlerin büyük etkilerine değindiğimiz yazı, bir nevi sizi Çin’de pot kırmamaya hazırlıyor. Ancak sayılar ve renkler, geniş bir batıl inanç sistemi olan Çin kültürünün sadece küçük bir parçası.
Kaynakça
Lucky Numbers, Web
Travel China Guide, Web
China Language, Web
Lucky Colors, Web
USC Digital, Web
Bowerhaus, Web
Why Wearing a Green Hat Symbolizes Infidelity in China (戴绿帽子)
Learn Chinese, Web