İnsanlar, yaşamlarını devam ettirebilmek adına çevreyle etkin ilişki ve iletişim kurmaya ihtiyaç duyan sosyal varlıklardır. Anlamlı sosyal ilişkiler kurma ve bu ilişkileri sürdürme ihtiyacı bireyleri başkaları tarafından nasıl tanımlandıkları ve davranışlarının başkaları tarafından onaylanıp onaylanmadığı üzerine düşünmeye iter. Ancak bu düşünceler bazı bireyler için kaygı verici olabilir.
Çekingenlik ve İzolasyonun Psikolojik Temelleri
Çekingenlik ve sosyal izolasyon, bireyin bulunduğu ortamlarda diğer insanlar tarafından davranışlarının olumsuz değerlendirileceği düşüncesiyle uzaklaşmasıdır. Bu durum zamanla bireyin yalnızlaşmasına ve kaygı bozukluğu yaşamasına sebep olmaktadır.
Ebeveyn tutumları, bireylerin çocukluk döneminde sosyal duygusal gelişimlerine doğrudan etki ederek olumlu olumsuz etkilerde bulunmaktadır. Olumsuz etkilerden biri olan çekingenlik, bireyin çocukluk dönemlerinde çevresiyle ve ebeveynleriyle kurduğu ilişkilerdeki travmatize edici yaşantılarla ilişkilidir. Aile üyeleri tarafından sık sık cezalandırılan ve sevgi gösterilmeyen bireylerde bu tip davranışlar görülebilmektedir.
Sosyal Gelişimde Kilit Evre
Sigmund Freud‘un psikoseksüel gelişim kuramına göre, 6 yaşından ergenliğe girene kadar olan latent (gizil) adı verilen evre, sosyal becerilerin gelişimi açısından önemli bir evredir. Bu dönemde çocuk çevresiyle ve dış dünya ile etkileşime yönelerek problem çözme ve sorunlarda başa çıkma becerilerini geliştirir. Freud’a göre bu dönemde çözülemeyen sorunlar, ilerleyen zamanlarda duyguları ifade etmede ve sağlıklı ilişkiler kurmada zorluk gibi sorunlara neden olabilmektedir.
Gizil dönemde güçlü ve sağlıklı sosyal bağlar kurulamadığında yaşanan başarısızlıklar bireyin bu evrede “takılı kalmasına” sebep olabilmektedir. Bu durum bireyin ilerleyen zamanlarda sosyal becerilerini etkileyerek güvensizlik yaşamasına, yetersizlik duygularıyla kaygıya ve sosyal izolasyona neden olabilmektedir.
Kaygı Bozukluğu ve Çekingenlik Bağlantısı
Sosyal kaygı, yaşamın her aşamasında önemli sorunlara yol açarak depresyon gibi bozukluklara sebep olabilmektedir. Bu durum bireyin çocukluk döneminde ebeveyn tutumları, akran ilişkileri gibi durumlarda ortaya çıkarak yetişkinlik döneminde de devam edebilmektedir.
Çekingen bireyler sosyal ortamlardan kaçınma, yakın arkadaşlık ilişkileri kuramama ve kendini ifade etmeyi istememe gibi özelliklere sahiptir. Bu kişiler, çevre tarafından reddedileceklerini düşündükleri için utanç ve korku duyguları ile iç dünyalarına yönelebilmektedirler.
Dijital Çağ ve Sosyal İzolasyon
Dijital çağ olarak adlandırılan bu dönemde bireyler, sosyal medya platformları aracılığıyla zaman ve mekan fark etmeden kendilerini kolaylıkla ifade edebilmekte ve farklı insanlarla iletişime geçebilmektedirler. Fakat bireylerin tüm iletişim süreçlerini dijital medya üzerinden gerçekleştirmesi, zamanla topluma yabancılaşmasına ve bireyin ruh halini olumsuz etkileyerek psikolojik sorunlar yaşamasına sebep olmaktadır.
Sosyal temas, toplum içende bireylerin birbirleriyle bağlantı kurması için gereklidir. Günümüz toplumlarında bireyselleşme nedeniyle bireyler arasında sosyal ilişki kurmak ve onu devam ettirmek zorlaşmaktadır. Bu nedenle zamanla daha fazla insan sosyal olarak izole olmakta ve toplumsal hayata dahil olmakta zorluk yaşamaktadır. Bireyselleşmenin de artması ile insanlar toplumsal mekanlardan izole olarak dijital medya araçlarına daha fazla yönelebilmektedirler.
Müdahale ve Psikolojik Dayanıklılığı Geliştirme
Çocukluk döneminde ortaya çıkan davranış sorunları, ebeveyn tutumları ile ilişkili olarak maruz kalınan işlevsel olmayan davranış biçimleri yetişkinlik döneminde psikolojik sorunlara yol açabilmektedir. Bu noktada çocuk ve ebeveyn arasındaki ilişkide uyumsuz davranışların tespit edilerek ebeveynlerin bilinçlendirilmesi gerekmektedir.
Ebeveynler ile kurulan bağ bireyin ilerleyen yaşamında sosyal ilişkileri de şekillendirdiği göz önünde bulundurularak anne baba eğitimine önem verilmesi ve toplumun farkındalığının artırılması gerekmektedir.
Kaynakça
Adıgüzel, Cenk. Bapoğlu Dümenci, S. Seda. Topal, Mertcan.” Çekingenlik Davranışının Tespiti ve Giderilmesine İlişkin Şema Yaklaşımı İle Büyük Ebeveyn- Ebeveyn ve Çocuk İlişkisi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi (GPD) (1). 1 2020
Aslan Metin, Özge. “Davranışsal Ketlenme, Sosyal İçedönüklük, Utangaçlık Ve Sosyal İlgisizlik Üzerine Bir Derleme.” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (15) 17 2016
Çaycı, Ayşegül Elif. Çaycı, Berk. “Sosyalleşme Yanılsaması: Dijital Kalabalıklar İçinde
Yalnızlaşan Bireyler.” İletişim Çalışmaları 2017” 44-58
Karabacak, Aynur. Yıldırım, Nihal. Adıgüzel, Esma. Kurt, Esma. “Üniversite Öğrencilerinin Bilişsel Çarpıtma Ve Sosyal Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Aile İle İlgili Değişkenler Açısından İncelenmesi.” Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (10). 11 2015
McLeod, Saul. Web.
Kapak görseli: pixabay.com
