Çaka Bey: Anadolu’dan Denizlere Uzanan Yolculuk

İzmir fatihi Çaka Bey, Türk tarihine ilk donanmayı kuran “ilk Türk amiral” olarak geçmiş; Ege kıyılarında kendi beyliğini kurarak denizlerdeki Türk hakimiyetinin temellerini atmıştır ve Türk denizciliğinin öncüsü olmuştur. Danişmendname‘ye göre Çaka Bey, Oğuzların Çavuldur boyuna mensup bir “Başbuğ” yani başkomutan olarak bilinir. Hakkında çok bir bilgi bulunmaması onu tarihte merak uyandıran kahramanlardan biri yapar ve adeta destansı bir karakter haline getirir.

Anadolu’dan Denizlere Uzanan Yolculuk

Çaka Bey’in Anadolu’dan denizlere uzanan yolculuğu; 1071 Malazgirt Savaşı‘nın ardından Anadolu’ya yapılan Selçuklu akınları ile başlamıştır. Emir Çaka Bey, Sultan Turasan’ın birliğinde bulunan bir Türk gazisiydi. Sultan Turasan yaklaşık 20.000 kişilik birliğiyle Kayseri’den İstanbul’a kadar Anadolu’nun çeşitli bölgelerine akınlar düzenledi ancak bu akınlar bir deniz savaşıyla son buldu ve Çaka Bey, bu mücadelede Bizans İmparatorluğu‘na esir düştü.

Esir olarak Bizans sarayına getirilen Çaka Bey, sarayda bir bey gibi karşılanmış ve orada kendini birçok konuda geliştirme fırsatı bulmuştur. Hizmet etmesi için İmparator Nikephoros’a armağan edilmiş ve hemen ardından “protonobilissimos” en soyluların birincisi unvanı ile onurlandırılmıştır.

Üst düzey Bizans dili ve Bizans savaş metotlarını öğrenmiş, bunların yanında denizcilik ve donanma hakkında, Bizans siyaseti gibi konularda birçok bilgi edinmiştir. Bu kazandığı tecrübe ve bilgiler onun Bizans’a açacağı savaşlarda ona yol haritası çizmesinde yardımcı olmuştur. Çaka Bey’in denizciliğin bu kadar üstüne düşmesinin asıl sebeplerinden birisi de İstanbul’u ele geçirme planları olduğu düşünülmektedir.

Türkler’in Denizlere İlk Adımı

Dromonların Sahneye Çıkışı

Bizans yaşadığı yenilgiyi sindirememiş ve Midilli’yi kurtarmak için karadan ve denizden büyük kuvvetlerle harekete geçmiştir. Çaka Bey adayı muhafaza etmesi için kardeşi Yalvaç’a bırakmış ve kendisi de deniz mücadelelerine hazırlık yapmıştı. 3 ay süren Bizans kuşatması başarılı olamamış fakat Çaka Bey daha fazla dayanamayacağını anlayaraK askerlerinin güvenli bir şekilde adayı boşaltması şartıyla Midilli Adası’nı Bizans’a bırakmıştır. Bizans ordusu bu şarta uymayarak Çaka Bey’in ordusu ve donanmasına büyük ölçüde zarar vermişlerdir. Kısa süre sonrada Sisam Adası da Bizans’ın eline geçmiştir.

Kısa zamanda toparlanmayı başaran Çaka Bey, “Dromon” adı ile çifte ve üç kürekli gemilerden oluşan hücum gemileriyle yeni bir donanma hazırlamıştır. Yeni donanması ile Midilli, Sisam ve Rodos adalarında tekrar hakimiyet kurmuş ve sınırlarını Çanakkale Boğazı’na doğru genişletmiştir. Edremit ile Bizans gümrük kapısı olan Abidos’u da sınırlarına katarak asıl hedefi olan İstanbul’a daha çok yaklaşmış oldu.

Çaka Bey’in Son Yolculuğu

Olduğu konumu güçlendirmek isteyen Çaka Bey, Anadolu Selçuklu Sultanı 1. Kılıç Arslan ile kızını evlendirerek akrabalık bağı kurmuş ve durumunu daha çok güçlendirmeye çalışmıştır.

Çaka Bey’in hızlı yükselişi hem 1.Kılıç Arslan‘ı hem de Bizans İmparatoru Aleksios’u rahatsız etmişti. Bizans imparatoru, Kılıç Arslan’ın da bu durumdan rahatsız olduğunu fark etmiş ve Çaka Bey ile Kılıç Arslan’ı birbirine düşürmek için harekete geçmiştir. 1. Kılıç Arslan’a bir mektup göndermiş ve böylece iki Türk hükümdarını aralarındaki akrabalık bağlarına rağmen birbirine düşman etmeyi başarmıştır.

1.Kılıç Arslan ordusuyla Çaka Bey’e karşı bir atağa geçmişken Bizans donanması da deniz yoluyla harekete geçmişti. Çaka Bey damadının niyetini öğrenmek üzere damadının yanına gitmeye karar vermiş ve yola koyulmuş. Görüşme teklifini kabul eden Kılıç Arslan Çaka Bey’in şerefine düzenlediği ziyafet sırasında Çaka Bey’i öldürttü.

Ölümünün ardından kuvvetleri dağılmış ve kurduğu sahil beyliği ortadan kalkmıştır. Mevcut kaynaklara dayanarak Çaka Bey’in ölüm tarihinin 1095 olduğu düşünülmektedir. Çaka Bey’in ölümüyle birlikte yıkılan sahil beyliği kuruluşundan sadece 16 yıl sonrasında yıkılmış oldu.

İzmir Fatihi Çavuldur Çaka Bey, Türk tarihine denizcilik alanında attığı büyük adımlarla adını ölümsüzleştiren bir kahramandır. Ege sahilinde kurmuş olduğu ilk tersane, donanma Türklerin denizlerdeki hakimiyetinin temellerini atmıştır. Çaka Bey’in bu destansı hikayesi sadece bir liderin değil, bir milletin denizlere açılan ilk yolculuğunun da hikayesidir.

Kaynakça:

• “Çaka Bey Kimdir? Tarihteki Önemi Nedir?” Fikriyat Gazetesi , 2 Ekim 2019, Web. Erişim tarihi: 07.09.2025

• Türk Tarih Kurumu / Çaka Bey Sempozyumu, Web. Erişim tarihi: 07.09.2025

• “İLK TÜRK AMİRALİ: ÇAKA BEY ~ Mavi Vatan.” Mavi Vatan , 29 Ağustos 2022, Web. Erişim tarihi:07.09.2025

• “ÇAKA BEY – TDV İslâm Ansiklopedisi.” TDV İslâm Ansiklopedisi, Web. Erişim tarihi: 07.09.2025

• “Çaka Bey, Türk Dünyası Ansiklopedisi” Türk Dünyası Ansiklopedisi, 16.06.2025, Web. Erişim tarihi: 07.09.2025

• Öne çıkarılan görsel: aa.com.tr