Entelektüel bohemliği, dekadan kişilik özelliğiyle bulunduğu ortamlarda dikkatleri üzerine çekmeyi başaran Oscar Wilde‘in hayatına ve eserlerine daha yakından bakmak ister misiniz?
Oscar Wilde Kimdir?
Oscar Fingal O’Flahenie Wills Wilde, 1854 yılında Dublin’de Sir William Wilde ve Lady Jane Francesca‘nın ikinci oğlu olarak dünyaya geldi. Wilde, kitaplara ve edebiyata ilgiliydi. Babası başarılı bir cerrahtı ve 1864’te tıp bilimine hizmetleri nedeniyle şövalye unvanı almıştı. Annesi Jane Francisca Elgee Wilde, ‘Speranza’ takma adı altında popüler eserler kaleme alan, entelektüel bir kadındı.
Wilde 9 yaşına kadar evde eğitim gördükten sonra Portora Kraliyet Okulu’na kaydoldu. Orada olduğu süre boyunca, Antik Yunan ve Roma çalışmalarıyla ilgilendi. Ayrıca okulun klasisizm öğrencileri için en büyük ödülünü aldı. Son yılında sanat alanında ikincilik ödülünü almaya hak kazandı. Akademik yetenekleri, Dublin’deki Trinity Koleji’ne girmesinin yolunu açtı. Trinity College’da üç yıl eğitim gördü. Wilde, Trinity Koleji’nde üstün bir performans sergileyerek akademik başarısını yansıttı. Profesör Sir John Pentland Mahaffy’nin vesayeti altında klasik dönem derslerine hakim olan Wilde, 1872 yılında yaptığı inceleme ile birinciliği oynayarak burs kazandı.
Akademik performansıyla Wilde, 1874 yılında Berkeley Grekçe Altın Madalyasını kazandı. Öğrenim hayatı Oxford Üniversitesinde devam etti. Oradayken çalışmalarına devam etti, aynı zamanda Estetizm akımına katılarak savunucuları arasına katıldı. Oxford’daki son yılında Wilde, “Ravenna” adlı şiiri ile Newdigate Prize’ı kazandı. Bu şiiri Encaenia’da okuyup kaybetmiş, fakat ödülü daha sonra Tarihsel Eleştirinin Yükselişi makalesiyle almıştı.
Wilde, 1882’de konferans vermek üzere kısa süreliğine ABD’ye gitti. Konferanslarında bilhassa Ruskin’den esinlendiği, günlük hayatta var olan güzellik konusundaki görüşlerine yer verdi.
Sanatı ve mizah anlayışıyla dikkatleri üzerine çeken Wilde, İngiltere’ye döndükten sonra, 1884’te Constance Lloyd’la evlendi. Wilde ve Lloyd çiftinin, Cyril ve Wyan adında iki oğlu dünyaya geldi.
Wilde 1886’da edebiyata yoğunlaşmayı tercih etti. Pek çok sayıda eleştiri, farklı türde yazılar kaleme aldı. Çocuklar için masallar yazarak bu masalları Mutlu Prens ve Başka Öyküler (1888) adlı kitapta bir araya getirdi.
1887 ile 1889 yılları arasında gündemde bir kadın dergisi olan The Woman’s World’ün editörlüğünü üstlendi. Dergide modanın yanı sıra, politik ve sosyal konularda makalelere de yayınlayarak okur kitle profilinde köklü bir değişime imza attı.
Bay W H.’nin Portresi
Wilde, 1889 yılında yaşadığı dönemin eşcinselliğe karşı sergiledikleri katı önyargı ve yaptırımlara tepki olarak cesur bir savunma niteliğinde “Bay W H.’in Portresi” eserini yazdı. Eser içinde Wilde, Shakespeare’in Soneler’ini ithaf ettiği gizemli W.H.’nin kim olduğunu işledi. Eseri okurken, W.H.’nin Willie Hughes adlı genç bir aktör olduğu ve Shakespeare’in bu genç adama âşık olduğu teorisine kafayı takıp araştırarak kaleme aldı.
‘‘Hayatta yaşanan büyük olaylar çoğunlukla insanı pek az etkiler; kişinin bilincinden çıkarlar ve onlar üzerine düşündüğümüzde, bu olayların gerçekliklerini yitirdiklerini fark ederiz. Tutkunun kızıl çiçekleri bile, unutuluşun gelincik çiçekleriyle aynı tarlada yetişir sanki. Onların hatırasının üzerimizde yarattığı ağırlığı reddeder, onlara karşı merhemler yaratırız içimizde. Ama küçük şeyler, önemsiz şeyler, bizimle kalırlar. Beyin en narin, en geçici izlenimleri ufak, fildişi bir hücrede saklar .”
-Bay W H’nin Portresi (s.36)
Oscar Wilde ve Bosie
Wilde 1891 yılında ilk ve tek felsefi romanı Dorian Gray’in Portresi’ni kaleme almıştı. Wilde aynı yıl içerisinde, Oxford Üniversitesi’nde “Bosie” olarak bilinen lisans öğrencisi Lord Alfred Douglas’la tanıştı. Aşkları güzel bir ilişkiye dönüştü. Bosie kısa süre içinde Wilde’ın ilham perisi ve zayıf noktası oldu. Wilde ve Bosie yıllarca mektuplaştı. İlişkileri süresi boyunca yaratıcılığı Wilde’in eserlerine yansıdı. Ancak Bosie’nin babası ilişkilerini öğrenince Wilde’nin zorlu mücadelesi başladı.
Kaleme aldığı Dorian Gray’in Portresi eserinde işlenen eşcinsel unsurlar ve John Douglas, Wilde’i oğlu Bosie’ye karşı sodomi, sapkınlıkla suçlanarak mahkemede yargılandı. John Douglas davayı kazandı. Wilde ahlaksızlık suçlamasıyla tutuklandı. Yargıç aslında bunun Wilde’ın işlediği suç için çok yetersiz olduğunu bilincindeydi ve dile getirmişti. Ancak Wilde iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. İki yıllık hapis sonunda Wilde hem fiziksel hem de duygusal olarak yıpranmıştı. Cezaevinde De Profundis’i (Derinliklerden) yazdı. Bu metin aslında sevgilisi Bosie’ye yazmıştı. Aşklarının sonunu ilan eden buruk bir mektuptu.
Reading Zindanı Baladı
Ezel dizisinde, Tuncel Kurtiz‘in nefis sesiyle kutsallaşan mısraları kaleme alan şiirin yazarı Oscar Wilde’dir. Wilde, mahkûm edildiği iki yıllık hapis cezasını çekmek için Fransa’ya, Manş Denizi kıyısındaki Berneval-le-Grand beldesine gitti. Reading Zindanı Baladı’nı burada yazmaya başladı. Şiiri, sevgilisi Alfred Douglas ile yaşamaya başladığı Fransa’daki Rouen ve İtalya’daki Napoli şehirlerinde, 1897 sonu itibariyle tamamladı. Reading Zindanı Baladı ilk kez “C.3.3.” imzasıyla yayımladı. C.3.3. mahlası, Wilde’ın Reading Hapishanesi’nde kaldığı C blok, 3. kat, 3 numaralı hücreyi temsil ediyordu. Şiir, yayımlandığı zaman şairin esas kimliğinin kulaktan kulağa yayılması sayesinde büyük bir ilgiyle karşılandı ve bir buçuk yıl içinde yedi baskı yaptı. Şiiri yazanın Wilde olduğu ise Haziran 1899’da yapılan yedinci baskıya dek gizlendi.
Şiirin İlham Kaynağı Kimdi?
Şiire ilham kaynağı olan ve dizelerde de son günleri anlatılan kişi, idam mahkûmu Charles Thomas Wooldridge‘dir. 1866’da doğan Wooldridge, 1886’da Kraliyet Muhafızları’nda süvari olarak görev yapmaya başlamış ve 1894’te Laura Ellen Glendell ile evlenmişti. Çift başlarda mutlu olmuşsa da iki yıl sonra araları bozulmaya başlamış ve barışma girişimlerinden sonuç alamayan Charles, 29 Mart 1896 günü, yanında getirdiği usturayla Ellen’ın boğazını kesmişti. Wooldridge çıkarıldığı mahkemede 17 Haziran 1896 günü idam cezasına çarptırılmış, cezanın infazına kadar olan üç haftalık süreyi geçirmek üzere Reading Devlet Hapishanesi’ne gönderilmiş ve 7 Temmuz 1896 sabahı asılarak idam edilmişti. Bu esnada Oscar Wilde da aynı hapishanede bulunuyordu. Wooldridge’in halinden ve yaptıklarından etkilenen Wilde, Reading Zindanı Baladı’nda bu idam mahkûmunu betimlemiş, cinayet ve aşk arasındaki bağlantıyı sorgulamış, bir yandan da hapishane koşullarını anlatmıştır.
Oysa herkes öldürür sevdiğini,
Bunu böyle bilin,
Kimi hazin bir bakışla öldürür,
Kimi latif bir sözle
– Reading Zindanı Baladı (s.18)
Çağının Elit Esteti
Estetizm, felsefi dayanağı olan Immanuel Kant tarafından 18. yüzyılda temellendi. Bu akım, 19. yüzyılın sonuna doğru Oscar Wilde ve Walter Pater’in eserleriyle var olmaya başladı. Estetizm, Fransız filozof Victor Cousin’ın “l’art pour l’art” yani “sanat için sanat” görüşünden ileri gelir. Sanattaki estetik değerleri yüceltir. Didaktik bakış açısını inkar ederek salt güzellik aramayı yaşamı anlamlandırmanın en yüce yolu olarak savunulur.
Wilde, Magdalen Koleji’ndeyken estetizm akımı ile ilgili fikirleriyle dikkat çekti. Saçlarını uzattı. Giyim stilinde en güçlü detaylar, tercih ettiği canlı renklerdi. Özellikle dönemin eşcinsel rengi olarak bilinen yeşil rengini cesurca kullandı. Yaşam alanını papatya, lale ve benzeri objelerle dekore etti.
Kişinin nasıl davranması ve davranmaması gerektiğine dair önyargılardan kurtulması gerektiğine inanan Wilde, toplumsal kısıtlamalardan kurtulmanın önemine inanıyordu. Bireyin mutluluğa ulaşabilmesinin anahtarının tamamen özgür olarak hareket etmesi olduğunu savunuyordu. Estetizm akımının etkilerini özellikle Dorian Gray’in Portresi eserine yansıtmıştır. Dorian Gray’in Portresi eserinde; özellikle Dorian ve Lord Henry Wotton karakterleri arasında gerçekleşen diyaloglar, estetizm felsefesinin özü niteliğini taşır. Eser; sanatın en önemli amacının estetik arzulara hizmet etmek olduğunu, hiçbir sanatçının herhangi bir şeyi kanıtlama amacı görev edinmediğini gözler önüne serer.
“Bastırmaya çabaladığımız her güdümüz, zihnimizde yuvalanan bir yılan gibi bizi zehirliyor.” – Dorian Gray’in Portresi (s.32)
Wilde’ın Polyglot Yönü
Wilde çok çağımızın polyglotları gibiydi. İngilizce, Almanca ve Fransızca’yı akıcı konuşurdu. Akıcı olmamakla birlikte İtalyanca ve Yunanca’yı da konuşabiliyordu. Kısaca, güçlü edebi eserler üretebilmesi için her türlü yetenek ve beceriye sahipti.
Eserleri
Oyunları:
- Vera ve Nihilistler,
- Padova Düşesi,
- Lady Windermere’in Yelpazesi,
- Salome, İdeal Bir Koca,
- Ciddi Olmanın Önemi,
- Kutsal Metres,
- Bir Floransa Trajedisi.
Şiirleri:
- Ravenna
- Şiirler
- Sfenks
- Mensur Şiirler
- Reading Zindani Baladı
Mektup:
- De Profundis
Kitap:
- Dorian Gray’in Portresi
Öpücüklerle 
Wilde, 30 Kasım 1900’de menenjitten öldü. Vefatının ardından Cimetiere de Bagneur mezarlığına gömüldüyse de, daha sonra yine Paris’teki ünlü Pere Lachaise’e taşındı ve Sir Jacob Epstein tarafından tasarlanan ve üzerinde erkek melekler olan mezartaşının altına gömüldü. Mezarı bugün bile hayranlarının öpücük izleriyle kaplıdır. Yetkililer çare olarak mezarın etrafına cam bariyer yerleştirmiştir.
“Yaşamak dünyadaki en nadir şeydir. İnsanların çoğu var oluyorlar, hepsi bu.”
Kaynakça:
Kidega. “Oscar Wilde Hakkında Bilinmeyenler. Web. 21.12.2022
İyi Ki Görmüşüm. “Dorian Gray’in Portresi Işığında Oscar Wilde’ın Estetizm ve Ahlak Yorumu. Web. 21.12.2022
Akıl Fikir Müessesi. “Oscar Wilde’a Dair Bilmediğiniz 10 Gerçek. Web. 21.12.2022
Wilde, Oscar. Mutlu Prens Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Mayıs 2017
Wilde, Oscar. Bay W. H.’nin Portresi İletişim Yayınevi. Eylül 2012
Wilde, Oscar. Dorian Gray’in Portresi Everest Yayınları
İnsan Okur. “Oscar Wilde’ın Reading Zindanı Baladı’nı Yazmasında İlham Kaynağı Olan Mahkumun Hikayesi”. Web. 22.12.2022
Wilde, Oscar. Reading Zindanı Baladı Türkiye · Bordo Siyah Yayınları · 2005 (İlk yayınlanma: 1896)
