Tarih boyunca ticaret yolları, dünya genelinde büyük bir öneme sahip olmuştur. Bu ticaret yollarının en önemli konaklama merkezleri ise şüphesiz hanlar ve kervansaraylardır. Konaklama ihtiyacı ile yapılan bu hanlar, günümüzde tarihe ışık tutan bir miras hükmündedir. Bursa ilimiz Anadolu topraklarında bu mirası taşıyan önemli şehirlerden biridir. Şimdi, tarihimizin değerli ticaret merkezlerine yani hanlarımıza kısaca bir göz atalım!
1. Apolyant Han
Apolyant Han, Bursa’nın merkez ilçesi olan Osmangazi’de, Hanlar Bölgesi’nde bulunmaktadır. Yıllarca Uluabat (Apolyant) gölüne ulaşım buradan sağlandığı için bu ismi almıştır. 16. yüzyılda inşa edilen bu han iki katlı olup üst katında on altı oda bulunmaktadır.
Çoğu Osmanlı hanı bu şekilde inşa edilmiştir. Diğer hanlara göre sakin bir atmosfere sahiptir. Tarihimizde ticaret için önemli olan bu han, günümüzde de kafe ve kuaför dükkanları ile zamana meydan okumaktadır.
2. Koza Han
Bu han, II. Bayezit tarafından İstanbul’daki hayır yapılarına gelir getirmek amacıyla 1490 yılında yaptırılmıştır. Güzelliği ve büyüklüğü sebebiyle Bursa’da yoğunluğu en fazla olan handır. İki katlı olan bu hanın alt katında kırk beş, üst katında ise elli oda bulunmaktadır. Duvarları tuğla ve taşla örülü olup dikdörtgen bir bahçeye sahiptir. Yapının ortasında sekiz ayak üzerine oturtulmuş bir köşk mescit bulunur.
Koza Hanı, bazı dönemlerde Han-ı Cedid Evvel, Şimşek Hanı, Sırmakeş Hanı gibi pek çok farklı isimlerle de anılmıştır. Hanın üstünü kapatan kubbe, yapılan onarımlarla günümüzde çatıya çevrilmiştir. Üst kat tamamen ipek ticareti için ayrılmıştır. Burada sadece ipek ve ipekten yapılan ürünler satılmaktadır.
3. Fidan Han
Fidan Hanı, Sadrazam Mehmet Ağa’nın oğlu İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Bursa’nın en büyük hanları arasında yer alan bu yapı iki avlulu olma özelliği taşır. Koza Han’ın karşısında yer alan bu hanın birinci avlusunda alt-üst toplam doksan sekiz odası bulunmaktadır. Avluda ziyaretçileri bir havuz ve mescit karşılar.
Uzunçarşı’nın kuzeyinde yer alan Fidan Han’a eskiden saman getirildiği için bir dönem Samanpazarı da denilmiştir. Duvarları iki sıra tuğla, bir sıra moloz taşı olacak şekilde örülmüştür. Arka duvarları tümüyle moloz taşıyla inşa edilmiştir.
Hanın doğuda ve güneyde olmak üzere iki kapısı mevcuttur. Doğuda yer alan kapı cümle kapısı; güneyde yer alan kapı ise ahırlar kapısı olarak bilinir. Avlunun geniş ve ağaçlarla dolu olması misafirlere dingin bir atmosfer sunar. Buraya gelen ziyaretçiler, geneli kafe ve tekstil olan dükkanlardan alışveriş imkanı bulabilirler. Yapı, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne aittir.
4. Bali Bey Han
Osmanlı’da yapılan ilk han olma özelliği taşır. Bali Bey Han’ı diğerlerinden ayıran özellik bir kayanın üzerine yapılmış olmasıdır. Yapıyı özel kılan başka bir özellik ise 3 katlı olmasıdır. 2006 yılında restore edilmeye başlanmış ve 2009 yılında tamamlanmıştır. Han içinde bugün kafeterya, sanat atölyeleri ve toplantı salonu bulunmaktadır.
5. Emir Han
Ulu Cami’ye çok yakın bir konumda bulunan Emir Hanı, Orhan Bey tarafından 14.Yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıştır. Bursa’da yapılan ilk bedesten olma özelliğine sahiptir. Belli bir dönem Bezzaz-i Atik ve Eski Bezzeztan gibi isimlerle anılmıştır.
Bursa’ya gelen kepenekçilerin bu handa oturma zorunluluğu olduğu için zaman zaman Kepenekçiler Çarşısı olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bugün Emir Han’da çoğunlukla tekstil ürünleri bulunmakla birlikte farklı iş kolları da mevcuttur.
6. İpek Han
Bursa’nın en büyük hanlarından biridir. İnşa edildiği dönemlerde ipekçilerin toplandığı bir yer olduğu için 19. yüzyıla kadar bu isimle anılmıştır. Bu tarihten sonra sıklıkla faytoncuların ve araba tamircilerinin uğrak yeri olmuştur. Nihayetinde arabacılar hanı ismiyle de bilinmektedir.
Son zamanlarda yapılan restorasyon çalışmaları bu hanı aslından uzaklaştırmıştır. Sadece batı bölümü aslını koruyabilmiştir. İpek Han’da gözümüze çarpan en önemli özellik tuğla süslemelerdir.
7. Pirinç Han
İvaz Paşa Camisi’nin karşısında yer alan İpek Han, 1508 yılında Sultan II. Bayezıt, İstanbul’daki vakıflarına gelir sağlamak amacıyla yaptırmıştır. Önceleri tahıl, özellikle de pirinç satıldığı için bu adı almıştır.
Hana gelmek isteyen misafirleri, giriş kapısının önünde tarihi bir çınar karşılar. Büyük bir avlunun çevresinde, iki katlı olacak şekilde inşa edilmiştir. Bu avluya, oldukça gösterişli olan taç kapıdan giriş yapılmaktadır. Alt-üst toplamda yetmiş sekiz oda bulunmaktadır. Yapımında tuğla ve moloz kullanılan bu han; 1519, 1630, 1644, 1670 ve 1855 depremleri sonrasında önemli tamiratlar geçirmiştir.
Pirinç Han’ın restorasyon çalışmaları büyük ölçüde aslına uygun olarak yürütülmüştür. Günümüzde hanın büyük bir bölümü özel şahısların mülkü konumundadır.
8. Kubbeli Han
14. yüzyıla ait olan bu han, Lala Şahin Paşa tarafından, Orhan Bey Döneminde yaptırılmıştır. Hâl binası olarak yapılan bu yapı ilk dönemde han olarak inşa edilmemiştir.
Günümüzde kaliteli süt ürünlerinin bulunduğu bu handa her çeşit peynir mevcuttur. Özellikle, meşhur İskender Kebabı tereyağı buradan tedarik edilmektedir. Hal binası olarak yapılan bu han Eski Hal adıyla da bilinir. Bakliyat ürünlerinin de satıldığı bu handa yirmi beş adet dükkan bulunur.
9. Geyve Han
Geyve Han, Ahi Bayezıtın oğlu Hacı Ivaz tarafından Yeşil Camii’ne gelir sağlamak için yaptırılmıştır. Dönem dönem Payigâh, Lonca ve Ütücüler Hanı olarak da anılmıştır. Demirkapı Çarşısı’nın hemen yanında yer alır.
İki katlı inşa edilen bu handa, alt-üst toplamda elli oda bulunur. Üst katta bulunan odalarda ocaklar vardır. Günümüzde kubbelerin üzeri betonla kaplandığı için aslından uzaklaşmıştır. Kubbe ise sadece mescidin üzerindeki varlığını koruyabilmiştir. Avlunun ortasında sekizgen bir mermer şadırvan vardır.
Günümüzde çarşı olarak kullanılan Geyve Han’ın kuzey, güney ve batı yönlerine bakan üç kapısı bulunmaktadır. Bu üç kapı da giriş olarak kullanılır. Han; 1600 ve 1700’lü yıllarda onarım görmüştür. Bu onarımlarla sağlamlaştırılmış ve yeniden halkın hizmetine sunulmuştur.
10. Kütahya Han (Çukur Han)
Klasik han şeklinde inşa edilen bu han, II. Murat dönemine aittir. İki katlı Bursa’nın ticari hayatının en gözde mekanı olan Hanlar Bölgesi’nde bulunur. İki katlı olup zemin katında on sekiz; birinci katında ise on dokuz adet odası bulunmaktadır. Taş ustalığının öne çıktığı bu handa kesme taş ve tuğla ile örülmüş kargir, hanın mührü konumundadır.
Uzunçarşı’nın altında kaldığı için son zamanlarda Çukur Han olarak da anılmaktadır. Günümüzde aslına uygun az bir alan kalsa da, yapılan restorasyon çalışmalarıyla tekrardan şehrin gözde tarihi mekanı olmaya adaydır. Kütahya Han’ın önde gelen lezzeti ise taş değirmenlerde öğütülen tahindir.
Kaynakça
“Bursa Hanları”. Bursa Tarihi Çarşı ve Hanlar Birliği Derneği, Web. Erişim: 12 Temmuz 2025.
“Gezilecek Yerler”. Türkiye Kültür Portalı, Web. Erişim: 12 Temmuz 2025.
“Hanlar”. Bursa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Web. Erişim: 13 Temmuz 2025.
“Bursa’da Tarihi Hanlar Bölgesi’nde Örnek Dönüşüm”. Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Web. Erişim: 13 Temmuz 2025.
“Apolyont Han”. Bursa’da Kültür, Web. Erişim: 12 Temmuz 2025.
“Kubbeli Han”. Kültür Envanteri, Web. Erişim: 12 Temmuz 2025.
