Vampir, insanlığın korku dolu hayal dünyasının en eski figürleşmiş hâli: ölüm, hastalık, gece, kan ve yasak arzuların gölgesi. Her çağda çeşitli şekillere ve suretlere bürünen vampir, 1897 yılında yazar Bram Stoker tarafından yazılan Dracula romanıyla modern dünyaya ilk adımını attı. Stoker’ın yarattığı Kont Dracula karakteri; soylu, gizemli ve dehşete düşüren karizmasıyla vampiri edebiyat dünyasının ölümsüzü haline getirdi. Hatta ölümsüzlükten de öte, Stoker’ın ardından vampir, edebiyatta ve beyaz perdede sürekli yeniden doğdu. Vampir, sürekli değişen edebiyat, sinema ve toplumla birlikte kendine yeni karakterler ve hikâyeler yarattı.
Dracula’nın Doğuşu
Bram Stoker’ın Dracula romanı, 1897’de yayımlanan Viktorya dönemi İngiltere’sinde geçen gotik bir vampir hikâyesiydi. Roman, genç avukat Jonathan Harker’ın Transilvanya’daki Dracula Kontu ile karşılaşmasıyla başlıyor. Harker’ın yaşadığı dehşet dolu anlar ve Londra’ya döndükten sonra arkadaşlarıyla birlikte Dracula’ya karşı verdikleri mücadele, kitabın temel anlatımını oluşturuyor. Kurgu, doğaüstü korku ile dönemin modern bilim ve toplumsal normları arasındaki çatışmayı başarıyla yansıtıyor.
Dracula, vampir mitini modern dünyaya taşıyan, gotik edebiyatın ve insanın karanlık yönlerini keşfeden bir başyapıt olarak kabul ediliyor.
Sinemanın İlk Vampirleri: Korkudan Arzuya
Bram Stoker’ın mirası önce sessiz sinemada yankı buldu. Günümüzde yeniden yapımı bulunan 1922 yapımı Nosferatu filmi, vampiri grotesk, çirkin ve hastalıklı bir varlık olarak betimledi. Ancak 1931’de yayımlanan Bela Lugosi’nin Dracula filmiyle vampir algısı değişmeye başladı. Vampir artık sadece bir canavar değil, aynı zamanda büyüleyici düzeyde ilgi çekici bir figürdü.
Yaklaşık otuz yıl sonra, iki yıl arayla beyaz perdeye yansıyan Hammer (Dracula) serisi ise özellikle Christopher Lee’nin oyunculuğuyla birlikte, vampir figürüne erotik bir özellik kattı. Yani korku, yerini arzuya bırakarak vampiri artık karanlığın değil, tutkuların temsilcisi haline getirmişti.
Trajik Kahramanlara Dönüşüm
Vampir, 1970’li yıllardan itibaren daha insani duygular beslemeye başladı. Anne Rice’ın Interview with the Vampire romanı, bu fantezi varlığın ilerleyişini tamamen değiştirdi. Roman, suçluluk ve vicdan gibi insani duygularla boğuşan ölümsüz karakterlere yer verdi. Vampir artık toplumdaki “ötekiler“in sesi haline gelmişti: yalnızlar, dışlananlar, farklı olanlar.
The Lost Boys (1987) filmiyle vampir gençleşti, gündelik hayata girdi. Ondan beş yıl sonra Coppola’nın Bram Stoker’s Dracula’sı ise melankolik bir romantizmi temsil etti. Korkudan çok duygular konuşuyordu artık.
Popüler Kültürün Ölümsüz Sevgilisi
Vampir için 2000’li yıllar, büyük bir dönüşüm çağı oldu. Buffy the Vampire Slayer dizisi ve Twilight serisi gibi roman ve yapımlarla vampir; ahlaki seçimler yapabilen, vicdan sahibi ve romantik bir karaktere büründü. Robert Pattinson’ın parlayan teniyle vampirler, ölümsüz aşkın sembolleri haline geldi. Eş zamanlı olarak The Vampire Diaries dizisi ve peşi sıra The Originals dizisinin de yayın hayatına başlamasıyla vampirler üzerinden kimlik, cinsiyet ve aidiyet konuları işlendi.
Günümüzde ise Dracula efsanesini ele alan Castlevania serisi ve devamı olarak yayımlanan Nocturne, Stoker’dan hatıralarımızda kalan, ilk tanıştığımız vampir mitini dijital kültürle birleştirerek yeniden kurguladı. Bu fazlasıyla karanlık animasyon uyarlamaları, gotik atmosferleriyle vampirin ve vampirliğin özünü hatırlatırken; aynı zamanda modern dilin derinliğini kullanarak vampirleri daha politik, trajik ve felsefi karakterlere dönüştürdü.
Dracula artık herkesin sadece korkuyla andığı bir kötülük figürü olmaktan çıkıp, aşkın, kaybın ve intikamın trajik bir sembolü hâline büründü. Yani vampir, çağ ne olursa olsun insanın karanlık tarafını yansıtan bir ayna olarak rolünü üstlenmeye devam ediyor. Adeta içimizde sakladığımız arzuların, korkuların ve kimliklerin birer dışavurumu gibi.
Asla Öl(e)meyen Bir Mit
Bugün vampir, bazen Stoker’ın gotik şatosundan çok uzakta, bazen de çok yakında gibi hissettiriyor. Sinemadan romanlara, hatta oyunlara kadar her biçime girebiliyor. Romantik de oluyor, komik de; trajik veya felsefi de ama hâlâ her şeye rağmen korkutucu da. Ölümsüzlükleriyle bildiğimiz bu varlıkların asıl gücü belki de bu uyum yeteneklerinde yatıyor. Her dönem, her topluluk kendi vampirini yaratıyor. Bu yüzden Stoker’ın yarattığı gölgede dolaşan o yaratık hiçbir zaman gerçekten ölemiyor.
Kaynakça:
Auerbach, Nina. Our Vampires, Ourselves. University of Chicago Press, 1995.
Bram Stoker’s Dracula. Directed by Francis Ford Coppola, Columbia Pictures, 1992.
Buffy the Vampire Slayer. Created by Joss Whedon, 20th Century Fox Television, 1997–2003.
Canterbury Classics Books. “Bram Stoker, Dracula, and the Birth of the Vampire.” Canterbury Classics Blog, 5 Oct. 2023, web.
Castlevania. Netflix, 2017–2021.
Dracula. Directed by Tod Browning, Universal Pictures, 1931.
Hanke, Ken. A Critical Guide to Horror Film Series. Routledge, 2009.
Meyer, Stephenie. Twilight Series. Little, Brown and Company, 2005–2008.
Nosferatu. Directed by F. W. Murnau, Prana Film, 1922.
Parkstone International. “The Evolution of Dracula: From Gothic Horror to Modern Vampire.” Parkstone International, 8 Oct. 2024, web.
Rice, Anne. Interview with the Vampire. Alfred A. Knopf, 1976.
Stoker, Bram. Dracula. Archibald Constable and Company, 1897.
Öne çıkarılmış görsel: pinterest.com
Vampir anlatılarının yıllar içinde nasıl değiştiğini çok net özetleyen bir yazı olmuş. Hem bilgiyi hem de atmosferi çok iyi yansıtmışsınız. Kaleminize sağlık.