Yaşadığımız çevreyi gözlemlemekten kaçınamayız. Çevremizdeki canlılar bize hissedebileceğimiz, görebileceğimiz ve duyabileceğimiz ipuçları gönderir. Bu canlılar arasından bitkilerle birlikte yaşam alanlarımızda sıkça bir arada bulunuruz. Buna rağmen bitkilerin yaşamlarına dair oldukça az ipucuna sahibiz. Bu nedenle onların gelişim süreçlerine ve sahip oldukları özelliklere dair merak duyabiliriz. Bitkilerin bildiklerini bilmek isteyebiliriz.
Biyolog Daniel Chamovitz tarafından okurlara kazandırılan bu kitap, okurlarını beş bölüm içerisinde bitkileri yakından tanımaya davet ediyor. Kitap önsöz ve sonsöz arasına sıralanan şu beş bölümden oluşuyor: Bitkilerin gördükleri, bitkilerin kokladıkları, bitkilerin hissettikleri, bitkilerin duydukları, bitkilerin konumlarına dair bildikleri, bitkilerin hatırladıkları.
Her bölüm farklı kitaplardan alınmış kısa alıntılar ile başlıyor. Bu, o bölümü okumadan önce bölüm hakkında tahminler yürütmenizi, içeriği önce kendi aklınızda kurgulamanızı sağlıyor. Daniel Chamovitz’in kullamayı tercih ettiği bu alıntılar, bir başka yazarın eserinde yer alan ve bitkiler hakkında kurduğu tesadüfi bir cümle olmaktan çıkıyor. Bu detay, okurun kitabı daha fazla içselleştirmesine yardımcı oluyor.
Kitap içerisinde biyologların, bitki bilimcilerin, botanikçilerin bitkileri yakından tanımak ve hipotezlerini doğrulamak için yaptığı deneylere yer verildiği gibi bilindik isimlerden Darwin‘in bitkiler üzerine yaptığı deneylere de yer veriliyor. Bitkiler hakkında ortaya atılan teorilerle birlikte teknik kelimelerin de kitap içerisinde sıkça kullanıldığı görülüyor. Ancak teoriler, deneyler ve teknik terimler okuyucunun rahatça anlayabileceği şekilde açıklanıyor ve kitapta ilerledikçe terimlerin ifade ettiği anlam metin içerisinde hatırlatılıyor.
Metinler arasında, metin içeriğiyle örtüşen bitki çizimleri ve deneylerde kullanılan modellemelerle ilgili açıklayıcı görseller yer alıyor. Bununla birlikte kitapta, okuduğunuz metni detaylandırmak için başvurabileceğiniz notlar ve görseller için kaynakça kısmı bulunuyor. Bu durum okuma deneyiminizi zenginleştirmenizi sağlıyor.
Kitap, onu okuma süreciyle eşgüdümlü olarak bir rehbere dönüşüyor. Daha önce gördüğünüz ya da kitapla birlikte tanıdığınız bitkilerle karşılaştığınızda kitapta edindiğiniz bilgiler size merakınızı anlamlandırma fırsatı sunuyor. Örneğin, marketten aldığınız olgunlaşmamış bir avokadonun olgunlaşmış muzların yanına koyulduğunda nasıl olgunlaşabildiğini gözlemlemekle kalmıyor, bunun nedenini biliyorsunuz.
Kitap, Metis Yayınları’nın bilim dizisi kategorisinde okuyucuyla buluşuyor. Kitabın oldukça açıklayıcı ve akıcı bir dile sahip olduğunu da söyleyebiliriz. Zaten yazarın, beş bölümde de önce insan vücudunu tanımlayan açıklamalar yapmayı sonrasında bitkiler hakkında açıklama yapmayı tercih ettiği görülüyor. Böylece farklı bir canlının yaşam fonksiyonlarını kendinize bakarak da karşılaştırabiliyorsunuz. Biz Söylenti Dergi ekibine göre, kendimizden yola çıkarak bitkileri yakından tanıma fikri kulağa hoş geliyor. Sizce de bir kitap bunu yapabilir mi?
Daniel Chamovitz, Bitkilerin Bildikleri
Çev: Gürol Koca, Metis Yayınları.
