Hayatın yoğun temposuna biraz ara verip bir haftada rahatlıkla bitirebileceğiniz; okurken hem eğlendiren hem de düşündüren, uzun süre aklınızda yer edecek üç edebiyat klasiğini ele alacağız.
1. Hüseyin Rahmi Gürpınar – Efsuncu Baba
“Hakikatin büyüklüğünü tanıyıp da onunla dost olamayanlar, o kılığa bürünmüş yalanlarla oyalanırlar.” (s.75)
Romanın baş kahramanı Ebufazl Enveri (Efsuncu Baba), hayatını batıl inançlarla şekillendirmiş, her şeyi büyüye, tılsıma, hurafelere dayandıran biridir. Babası, ünlü Simyacı Nasrullah Efendi öldükten sonra, kütüphanesini ona miras bırakmıştır. Bir gün Enveri’nin eline İstanbul’daki define yerlerini gösteren bir kitap geçer. Kitaba uyarak define şifresini çözmek için Binbirdirek Sarnıcı’na gider. Burada ip eğiren iki Ermeni genç, Agop ve Kikor‘la karşılaşır. Enver onları, kendisine define aramada yardımcı olmak için gönderilmiş Lahur ve Mahur isimli iki melek sanır. Bu iki gence olan biten her şeyi anlatır ve defineyi aramaya başlarlar.
Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın yaşadığı dönem, halkın hurafelerden uzaklaştırılarak gerçeğe yönlendirilmeye çalışıldığı bir zaman dilimidir. Batıl inançların toplum ve birey üzerinde olan etkisinin mizahî bir üslupla ele alındığı bu roman, sade dili ve akıcı yapısıyla bir haftada rahatlıkla okunabilecek eserler arasında yer almaktadır.
2. Peyami Safa – Fatih Harbiye
“Kendi kendini aldatmak, başkalarını kandırmak kadar basit değildir ve insan kendi içindeki adaletten ürkmeye başlar.” (s.21)
Romanın baş kahramanı Neriman, Fatih semtinde babası Faiz Bey’le yaşayan genç ve güzel bir kızdır. Oturduğu semtin eski ve alaturka oluşunu, mekânlarını ve çevresindeki insanların giyim tarzlarını eleştirir. Darülelhan’da beraber eğitim aldığı çocukluk arkadaşı Şinasi‘ye her ders çıkışı çeşitli bahaneler uydurarak Fatih’ten Beyoğlu’na gitmeye başlar. Beyoğlu‘ndaki ihtişamlı mekânlara büyük bir hayranlık duyar. Beyoğlu’na gidip geldikçe Macit‘le tanışır. Macit; arkadaş çevresi, yaşadığı yer ve giyim tarzıyla Batı’yı temsil eden alafranga bir karakterdir. Neriman, onunla tanıştığı andan itibaren kendini bu büyüleyici dünyaya kaptırır.
Doğu ile Batı arasında sıkışıp kalan Neriman’ın iç çatışmaları üzerinden, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki değişimlere de vurgu yapılır. Karakterler ve mekânlar arasında bu çatışmayı derinlemesine ele alan bu roman, Türk edebiyatında iz bırakan eserlerinden biridir. Sade dili ve ilgi çekici anlatımıyla, kolayca okunabilen bu roman, kısa sürede tamamlanabilecek edebiyat klasikleri arasında yer alır.
3. Sami Paşazade Sezai – Küçük Şeyler
“Ah ne alçak gönüllerimiz var. Nefrete neden olması gereken olayların sevgiyi öldürememesi ne acıdır!” (s.63)
Türk hikâyeciliğinin temelini oluşturan bu eser; Bu Büyük Adam Kimdir?, Hiç, Kediler, İki Yüz Kuruşa Bir Asır, Düğün ve Pandomima isimli altı hikâyeden oluşur. Gerçek hayatta kimsenin fark etmediği, ancak hayatımızda derin izler bırakan küçük detayların öneminin anlatıldığı bu eser, hayata bakış açısını değiştiren bir klasik olarak Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir.
Bu Büyük Adam Kimdir? hikâyesinde, toplumun hayranlık duyduğu “büyük adam” figürü sorgulanır; dışarıdan muhteşem görünen hayatların aslında ne kadar sıradan olabileceği anlatılır. Hiç, yaşamı boyunca hiçbir iz bırakmamış bir adamın ölümünden sonra bile sıradan oluşunu, sade bir dille kaleme alınmıştır. Kediler, yaşlı bir adamın evinde beslediği kedileri ve yalnızlığını, hayatla kurduğu duygusal bağı ve insanlardan gördüğü ilgisizliğe karşı gösterdiği tavrı konu alır. İki Yüz Kuruşa Bir Asır, Parasızlık yüzünden zor durumda kalmış bir adamın bir gazete ilanıyla karşılaştıktan sonra hayatını değiştirme hayalini kurması anlatılır. Düğün, Bir Anadolu şehrinde geçen bir düğün töreni üzerinden toplumsal değerler, görgü kuralları ve ikiyüzlülük gibi konulara yer verilir. Pandomima, Sessiz bir tiyatro gösterisi gibi görünen bir pandomim gösterisinin aslında hayatın ta kendisi olduğunu fark etmemizi sağlayan düşündürücü bir öyküdür.
Kaynakça
Gürpınar, Hüseyin Rahmi. Efsuncu Baba. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2025.
Safa, Peyami. Fatih Harbiye. Ötüken Yayınları, İstanbul,1968.
Sezai, Sami Paşazade. Küçük Şeyler. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İsanbul, 2022.
Özer, Fatih. KÜÇÜK ŞEYLER (SAMİPAŞAZÂDE SEZAİ). Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, 2022, Web. Erişim tarihi: 12.07.2025
Törenek, Mehmet. “Hikâyeciliğimize Düşen Cemre: Küçük Şeyler.” Türk Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, no. 9, Ocak 1998, s. 139, Web. Erişim tarihi: 12.07.2025
Eyan, Bilginç. “Peyami Safa’nın Fatih Harbiye Romanında Doğu-Batı İkilemiyle şekillenen mekân çatışması ve toplumsal kümelenme.” Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, no. 4, Nisan 2021, s. 188–98, Web. Erişim tarihi: 12.07.2025
