Tam adıyla Berthe Marie Pauline Morisot, Paris’te izlenimcilik akımıyla tanınan ressam grubunun bir üyesiydi. Gelin hem bu akıma hem de bu ressama biraz daha yakından bakalım.
Yaşamı
Morisot, 14 Ocak 1841 tarihinde Fransa’da burjuva bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Babası kıdemli bir yöneticiydi ve aynı zamanda mimarlık okumuştu. Annesi ise en üretken rokoko ressamlarından Jean-Honoré Fragonard’ın yeğeniydi.
Burjuva ailelerinde kız çocuklarının sanat eğitimi alması oldukça normaldi. Bu nedenle Berthe ve iki ablası da babalarının doğum gününde ona resim yapabilmek amacıyla sanat eğitimi almaya başladılar.
Aile 1852 yılında, Berthe’nin henüz çocukluk döneminde, Bourges’dan Paris’e taşındı. Berthe ve kız kardeşleri bu dönemde kızlar için okul işleten Guichard tarafından özel olarak eğitildi. Guichard, onları pek çok eserle tanıştırdı. Berthe, kardeşlerinden Edma ile daha yakındı. Sanat eğitimlerini beraber ilerletmişlerdi. Ancak, Edma’nın bir deniz subayı ile evlenip sanata eskisi gibi vakit ayıramaması aralarına mesafenin girmesine neden olmuştu. Mektuplarında birbirlerini çok özlemiş iki kız kardeş görmek mümkün.
Berthe ablasının evliliğinden sonra sanat hayatına tek başına devam etti. Ancak mektuplaşmaları sürdü ve Edma, Berthe’yi uzaktan da olsa hep destekledi. “… Sık sık seninleyim, sevgili Berthe, senin stüdyondayım ve yıllardır paylaştığımız o atmosferi solumak için sadece çeyrek saat de olsa uzaklaşmayı seviyorum …” (Miller, 2012)
Sanat hayatına devam eden Morisot, Louvre’de pek çok sanatçıyla tanıştı ve arkadaş oldu. 1863-64 kışında Aimé Millet bünyesinde heykel eğitimi aldı ancak heykellerinin hiçbiri günümüze ulaşmadı.
1868’de hayatında büyük bir yer kaplayacak olan Édouard Manet ile tanıştı. Bu tanışma uzun süreli bir arkadaşlığı da beraberinde getirdi. Zira hem arkadaş hem de meslektaşlardı. Bu arkadaşlığın ardından Manet, Morisot’u erkek kardeşi olan Eugène Manet ile tanıştırdı. Bu tanışmadan kısa bir süre sonra da evlendiler. 1878’de de tek çocuğu olan Julie’yi dünyaya getirdi.
53 yaşında zatürre hastalığına yakalanarak hayata gözlerini yumdu. Ancak birçok ressama öncülük etmiş ve ilham kaynağı olmuştur.
Sanat Hayatı
Berthe Morisot izlenimcilik akımını benimsemiş sanatçılar arasında yer alır. Peki ya izlenimcilik nedir?
İzlenimcilik, atölye çalışmasını reddedip açık havada yağlı boya çalışmasını benimsiyordu. Işık ve gölge oyunlarıyla yapılan bu çalışmalarda amaç, anlık bir izlenim yakalamaktı. Çünkü gerçek, yerinde saymıyor ve değişiyordu. Süreklilik ve değişmezlik, yaşama vurulan bir baltaydı ve yaşamın dinamizmini etkiliyordu. (Dede, 2014)
Bu akımı daha yakından incelemek isterseniz yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Akımın öncülerinden olsa da ne yazık ki Morisot’un eserleri erkek meslektaşlarının eserleri kadar rağbet görmemekteydi. Acıdır ki, yaşamı boyunca, 860’dan fazla eser üretmiş olan Morisot’un ölüm sertifikasında bile bir mesleği olmadığı yazıyor.
19. yüzyıl Fransa’sında erkeklere açılan çoğu kapı ne yazık ki kadına açılmıyordu. Özellikle atölyede yapılan eserleri reddeden bir akımın bir parçası olarak bir harabede resim çizmek bir kadına yakıştırılmıyor ve reddediliyordu. Bu nedenle, hem kadın hem de ressam olarak hayatını devam ettiren Morisot, bu iki kimliğini güvenli bir şekilde ilerletebilmek adına daha çok kadınları ve onların gündelik hayatlarını resmetmeyi terci etti. 1890 yılında günlüğüne şöyle yazıyor: “Hiçbir erkeğin bir kadını kendisiyle eşit göreceğine inanmıyorum ve tek isteğim bu olurdu. Çünkü ben, onlar kadar değerli olduğumun farkındayım.”
“Erkek sanatçılara açık olan bir dizi yer ve etkinlik kadın sanatçılara kapalıydı; erkekler
sokakların hareketli sosyal dünyasında kadın ve erkeklerle özgürce gezinebiliyor,
popüler eğlencelere katılabiliyordu” (Antmen, 2012)
Yaşamı boyunca, kadın olduğu için dışlanmasına rağmen içindeki sanat aşkının alevini bir an olsun söndürmeden sanat dünyasına birçok eser kazandırdı. En ünlü eseri, The Cradle (Beşik), sanatçı tarafından 1872 yılında Paris’te resmedildi. İleride yaratacağı eserlerinde sıkça kullanacağı “annelik” temasını bu tabloda ilk defa ele alan Morisot; kardeşlerinden Edma’yı, beşiğinde uyuyan bebeğinin yanı başında konuşlanmış bir şekilde, onu seyrederken resmetti.
Eserlerinde annelik temasını oldukça gördüğümüz Morisot’un “Balkonda kadın ve çocuk” eseri de ünlü eserleri arasında. Ahu Antmen’e göre Berthe Morisot’nun korkuluklar ile çizdiği sınır, “kamusal ile özel alan arasındaki değil, erkeklerin ve kadınların dünyaları arasındaki sınırı ifade etmektedir. Kadınlara ve erkeklere hangi tür mekânların açık olduğuna hem de bir kadının ya da erkeğin bu mekânlarla ve oralara gelenlerle girdiği ilişkinin türüne bağlı olarak oluşan bir sınır” olduğunu dile getirmektedir. (Antmen, 2012)
Kadın ressamların, özellikle anne olan ressamların, toplumsal sınırlılıklar ve
beklentiler nedeniyle sanatsal kimliğini göstermesi çok uzun zaman almıştır. Kadın sanatçıların katkısıyla Batı Sanat tarihinde 19.yüzyılın sonlarında anne-çocuk imgesi, alışılmış dinsel ve tarihsel kimliğini değiştirerek modern anlamda bir annelik anlayışı görülmeye başlanmıştır. Konunun bu yeni anlatımı, dört kadın sanatçının yapıtlarıyla ilgi çekici bir boyut kazanmıştır; Bu sanatçılar; Berthe Morisot (1841-1895), Mary Cassatt (1844-1926), Paula Modersohn Becker (1876-1907) ve Käthe Kollwitz’dir (1867-1945). Annelik bu dönemde çocuk bakımına ve yetiştirme şekline bağlı olarak çeşitlenmiş, farklı kimlikler ortaya çıkmıştır. Ancak bu kimlikler daima kadının ait olduğu mekân olan
evle ilişkilendirilmiş, anneliğin farklı yönlerini ortaya koyarak kadınları sınıflandırmıştır. (Chatzoudas, 2021)
Döneminde hak ettiği değeri göremese de şimdilerde Morisot’un eserleri tekrardan hak ettiği değeri görmeye başladı. Dünyanın çeşitli önde gelen müzelerinde sergilenen eserleri, her gün binlerce sanatseverle buluşmaya devam ediyor. Morisot’un ismi sonunda aydınlığa erişti ve izlenimcilik akımının öncüleri kabul edilen ressamlar arasındaki yerini aldı.
Kaynakça
- Resim Eyleminde Kadınlar, Miller, 2012
- İzlenimcilik Akımı ve Debussy, Dede, 2014
- Sanat Cinsiyet: Cinsiyet Tarihi ve Feminist Eleştiri Antmen, 2012
- Kadın Sanatçıların Gözünde Annelik Teması, Chatzoudas, 2021
