Leonard Bernstein; West Side Story ile Broadway’de devrim yaratan, New York Filarmoni’nin baş şefi olarak klasik müziği geniş kitlelere ulaştıran ve sanatı toplumsal değişimin bir aracı olarak gören bir besteci ve orkestra şefiydi. John F. Kennedy ise ABD’nin en genç başkanı olarak Soğuk Savaş’ın zorluklarıyla yüzleşmiş, sivil haklar mücadelesine destek vermiş, ekonomik büyümeyi teşvik eden bir liderdi. Peki, bu iki ismi birleştiren ne mi oldu? Sanat.
Erken Dönemler
Leonard Bernstein ve John F. Kennedy… Biri müziğin dahisi, diğeri politikada bir yıldız. Her ikisi de 20. yüzyıl Amerikası‘nın devleriydi. Sanat ve siyasetin bir araya geldiği dostluklardan biri, belki de en anlamlısıydı onlarınki.
İkisi de Massachusetts topraklarında büyümüş olsalar da, sanki iki ayrı dünyadan geliyorlardı. Bernstein 1935’te Harvard‘a adım attı, Kennedy ise bir yıl sonra. Aynı kampüste, aynı dönemde bulundular ama yolları hiç kesişmedi. Bunun sebebi, Kennedy ve Bernstein’ın farklı sosyal çevrelere ait olmalarıydı. Bernstein bu durumu daha sonra, “Onun Harvard’da gördüğü insanlar, benim gördüğüm insanlar değildi—bu kadar basit.’’ sözleriyle açıklayacaktı. (White House Historical Association)
Mezuniyetin ardından Bernstein, müzik dünyasında hızla yükselerek New York Filarmoni Orkestrası’nın başına geçti, ünlü bir besteci ve şef olarak adını duyurdu. Aynı dönemde Kennedy, siyasete tam anlamıyla kendini adadı ve politik arenada kendini göstermeye başladı. O yıllarda farkında olmasalar da, kader onları bir araya getirecekti.
Dostluk Temellerinin Atıldığı O Yemek
Bernstein, Kennedy ile ilk kez 1954 yılında Kennedy henüz Massachusetts senatörüyken tanıştığını hatırlıyordu. O gün, Kennedy; Bernstein ve eşi Felicia’yı Senato’da öğle yemeğine davet etti. Bernstein için o günü özel kılan nokta da John ve Jackie Kennedy’nin kişisel tavırları oldu. Bernstein, ilk karşılaşmadan sonra Kennedy hakkında unutamadığı izlenimlerini daha sonra yazar Nelson Wilmarth Aldrich Jr.’a şu sözlerle dile getirdi: “Resmiyet ile rahatlığı bir arada barındıran, hem ‘gayriresmî hem de majeste dolu’ bir tavrı vardı… ve bu tavır insana kendisini önemli hissettiriyordu; bir politikacı için bu olağanüstü bir şey” (Bernstein, Leonard. Nelson Aldrich ile Sözlü Tarih Görüşmesi. 21 Temmuz 1965. John F. Kennedy Başkanlık Kütüphanesi Sözlü Tarih Programı
Öğle yemeğinde Kennedy’nin espri yapmaya ve gülmeye hazır, içten bir sohbetçi olduğunu; anlatılanları hemen kavrayan zekasını fark ettiğini belirtti. Jackie Kennedy’nin zarafeti ve kültür birikimi de Bernstein üzerinde derin bir etki bıraktı. Bu ilk buluşma, Leonard Bernstein ile Kennedy ailesi arasında sürecek yakın bir ilişkinin temelini attı. Bernstein her ne kadar 1960 başkanlık seçim kampanyasında John F. Kennedy’i kamuoyu önünde açıkça desteklememiş olsa da, seçimden sonra Kennedy’nin kültür programlarında aktif rol aldı.
Beyaz Saray’da Güneşli Günler
Bernstein müzikali, West Side Story ile şöhrete ulaştıktan ve Kennedy, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı seçildikten sonra 1961’de yolları tekrar kesişti. 19 Ocak akşamı, Kennedy’nin yemin töreninden bir gün önce Frank Sinatra, yeni seçilen başkan onuruna Washington, D.C.’deki National Guard Armory‘de yıldızlarla dolu görkemli bir gala düzenledi. Ancak gecenin en dikkat çeken anlarından biri, Leonard Bernstein’ın özel olarak bestelediği “Fanfare for the Inauguration of John F. Kennedy” eserini seslendirmesi ve orkestrayı yönetmesiydi. Bernstein, o gece sahneye sadece ünlü bir besteci ve şef olarak değil; aynı zamanda Kennedy’nin sanata verdiği önemin bir sembolü olarak çıktı.
Bernstein ve Kennedy’nin dostluğu sadece sanat ve politika ekseninde değil, kişisel düzeyde de derindi. Kasım 1961’de Kennedy çifti, Bernstein ve eşini Beyaz Saray’daki özel bir akşam yemeğine davet etti. Gece ilerledikçe ortam o kadar samimi bir hale geldi ki, sohbet oturma odasında devam ederken Bernstein kendini yere uzanmış halde, başkanın kız kardeşi Eunice Shriver ile telefonda konuşurken buldu. Parti sabaha karşı ikiye kadar sürdü. Bernstein, bu özel geceyi yıllar sonra Kennedy Kütüphanesi’ne verdiği röportajda “Konuşmak ve gülmek dışında hiçbir şey yapmıyorduk, çok lezzetli bir akşamdı” sözleriyle hatırladı. (Bernstein, Leonard. Nelson Aldrich ile Sözlü Tarih Görüşmesi. 21 Temmuz 1965. John F. Kennedy Başkanlık Kütüphanesi Sözlü Tarih Programı)
Ocak 1962’de Felicia ve Leonard Bernstein, Rus besteci Igor Stravinsky ve eşi Vera onuruna düzenlenen Beyaz Saray yemeğine katıldı. Aynı yıl, Kennedy; Bernstein’dan Ulusal Kültür Merkezi Haftası’nı kutlamak için düzenlenen “An American Pageant of the Arts” adlı televizyon yayınının sunuculuğunu yapmasını istedi.
Bir Suikast, Bir Ağıt: Bernstein’ın Mass ile Kennedy’ye Vedası
John F. Kennedy’nin 1963’teki suikastı, Jacqueline Kennedy için olduğu kadar Leonard Bernstein için de derin bir kayıptı. Bernstein, 25 Kasım 1963’teki cenaze töreninden sonra “An Artist’s Response to Violence” (Sanatçının Şiddete Yanıtı) adlı etkileyici konuşmasını yaptı. Bu konuşmada, sanatın toplumdaki iyileştirici gücünü vurgulayarak şu ünlü sözleri söyledi:
“Şiddete vereceğimiz yanıt, müziği her zamankinden daha güzel, daha anlamlı icra etmek olacak. Her nota ile John Kennedy’nin ruhunu onurlandıracak, cesaretini anacak ve zihnin zaferine olan inancımızı teyit edeceğiz.” (Bernstein, Leonard. Nelson Aldrich ile Sözlü Tarih Görüşmesi. 21 Temmuz 1965. John F. Kennedy Başkanlık Kütüphanesi Sözlü Tarih Programı)
Başkan’ın ölümünden sonra, Jackie onun sanat vizyonunu yaşatmak için bir anıt sanat merkezi inşa etmeye karar verdi: John F. Kennedy Center for the Performing Arts (Kennedy Sahne Sanatları Merkezi)
Bu merkezin 1971’deki açılışı için Jackie, Bernstein’a özel bir eser bestelemesi için ricada bulundu. Bernstein, uzun yıllar düşündükten sonra Mass’ı bestelemeye karar verdi. Ancak bu, bildiğimiz klasik bir kilise müziği değildi. Bernstein, Katolik bir ayin formunu temel alarak yenilikçi bir eser yarattı.
Eser, Katolik ayin müziğini Broadway, rock, caz ve çağdaş klasik müzik ile harmanlıyordu. Bu, tam anlamıyla Bernstein’ın müzikal dehasının ve Kennedy’nin sanatsal vizyonunun birleştiği bir eserdi.
Ancak Mass, beklenmedik şekilde politik bir alt metne sahipti. Kennedy’nin barışçıl ideallerine gönderme yapan pasajları nedeniyle bazı çevreler tarafından fazla “radikal” bulundu. Bernstein da yıllar sonra eser hakkında şunları söyledi:
“Bu sadece bir dini tören değildi. Mass, bir arayıştı. İnanç, şüphe, umut ve umutsuzluk arasında gidip gelen bir dualar dizisiydi. Ve en sonunda, Kennedy’nin bize öğrettiği şeyle bitiyordu: ‘‘Birlik ve barış her zaman mümkündür.” (Leonard Bernstein Official Website. “An Artist’s Response to Violence.”)
Kennedy ve Bernstein aileleri, başkanın ölümünden sonra arkadaş kaldı. Leonard Bernstein, suikasttan neredeyse iki yıl sonra hala Beyaz Saray’ı ziyaret edemediğini iddia etti ve 1965’te Kennedy Kütüphanesi’ne verdiği demeçte, “Bunu atlatamıyorum.” dedi. “Kimsenin yapabileceğini sanmıyorum.’’ (Bernstein, Leonard. Nelson Aldrich ile Sözlü Tarih Görüşmesi. 21 Temmuz 1965. John F. Kennedy Başkanlık Kütüphanesi Sözlü Tarih Programı)
Leonard Bernstein, kariyerinin geri kalanında ünlü ve saygın bir şef olarak kaldı. Dybbuk ve 1600 Pennsylvania Caddesi gibi bale ve Broadway yapımları üretti, dünya çapında orkestralar yönetti. 1980’de Kennedy Center Onur Ödülü’nü aldı. New York Filarmoni ile son konserini 31 Ekim 1989’da verdi. Sanatın halk desteğini savunurken sosyal adalet ve dünya barışı için bir aktivist olarak kaldı. Bernstein; 14 Ekim 1990’da, 72 yaşında evinde vefat etti. Kennedy ve Bernstein’ın dostluğu; sadece iki insanın yakınlığı değil, sanat ve siyasetin birbirini nasıl tamamladığını gösteren güçlü bir hikayeydi.
Kaynakça:
John F. Kennedy Presidential Library and Museum. Leonard Bernstein and John F. Kennedy: A Cultural Friendship. 1995,
White House Historical Association. “Leonard Bernstein at the Kennedy White House.” White House History.
Leonard Bernstein Official Website. “Fanfare for the Inauguration of John F. Kennedy.” Leonard Bernstein, Web.
National Geographic. “JFK and Leonard Bernstein: A Friendship Forged in Art and Politics.” National Geographic, Web.
Kapak Görseli: The Boston Calendar
