Benlik saygısı, bebeklikte ailede gelişmeye başlar ve ergenlikten yetişkinliğe kadar sosyal (dış) etkenlerle gelişmeye devam eder. Bireylerin benlik saygılarının yüksek olması ruh sağlığı için büyük bir önem taşır. Aksi halde düşük benlik saygısı depresyon ya da yüksek kaygıya sebep olabilir.
Benlik Saygısı Nedir?
Benlik, insanın kendini değerlendirme biçimidir. Kişinin kendisine duyduğu duyguları, tutumları; aslında kim olduğuna dair fikrini ifade eder. Benlik saygısı kişinin yaşamı boyunca değişir ve gelişir. Bu gelişme, bireyin yaşamıyla olan bağı güçlendirerek ideal benlik ve gerçek benlik arasında köprü kurar; bu ikisi arasında tutarlılık olması oldukça önemlidir. İdeal benlik bireyin nasıl olması gerektiğiyle ilgiliyken, gerçek benlik sosyal hayatında nasıl olduğuyla ilgilidir. Yani biri kişinin kendisini nasıl görmek istediğiyse diğeri aslında nasıl olduğudur. Bu iki benliğin dengeli olması ruh sağlığını olumlu olarak etkiler. Yani yüksek benlik saygısı kişinin çevreye uyum sağlamasına ve kişiliğin bütünleşmesine büyük bir katkı sağlar. Buna karşın düşük benlik saygısı kişinin gerçeklik algısını değiştirir ve harekete geçme yeteneğini engeller. Bunun yanında düşük benlik saygısına sahip bireylerin kendine güveni zayıftır; bu da diğerlerine bağımlı olmalarına sebep olur ve otorite karşısında utangaç olmalarına yol açar. Yüksek benlik saygısına sahip olan bireylerse iyimser, yeniden denemeye açık ve kendilerine güvene sahiptirler.
Kendilik Bilincini Etkileyen Etkenler
Benlik saygısını etkileyen birçok etmen vardır. Cinsiyetin benlik saygısının üzerindeki etkisi toplumsal cinsiyetle ilişkilidir. Kadın ve erkeğin toplum içindeki rolleri, sorumlulukları ve statülerinden doğan eşitsizlikler benlik saygısında farklılıklara sebep olmaktadır. Örneğin kadınların toplum içindeki statüsü, kadınlarda düşük benlik saygısına sebep olarak ruh sağlığını olumsuz etkiler. Bir diğer etken ise beden imajıdır. Beden ağırlığı ya da boyun ön planda olan bu etken beden algısı ve benlik algısıyla ilişkilidir. Beden imajında vücut yapısı, dişler ve vücut tüylerinin miktarı benlik saygısı için önemlidir. Bunun yanında sosyal etkenler yani sosyal yaşamlarındaki aile ve arkadaş üyeleri, toplum tarafından kabul edilme isteği gibi unsurlar benlik algısında etkilidir. Ayrıca sosyoekonomik etmenler bireyin toplum içerisindeki konumunu etkilediği için duruma göre kişinin kendisine ve çevresine güvenerek toplumda kabul edilebilmesine sebep olur. Son olarak kronik hastalıklar ve engellilik durumu benlik saygısını etkileyen bir başka etmendir. Kronik hastalığa ya da engelliliğe sahip olan bir bireyin düşük benlik saygısına sahip olması muhtemeldir fakat tam tersine bu durumların benlik saygısına negatif bir etkisinin olmadığı durumlar da görülebilir.
Çocukluktan Yetişkinliğe Benlik Nasıl Gelişir?
Benlik saygısı bebeklikten itibaren ailenin de katkısıyla gelişme gösterir. Sevgiyle büyüyen çocuklar pozitif bir gelişim göstererek potansiyelini güçlendirir ve benlik saygıları yüksek olur. Bunun yanında gelecekte hayatlarını daha kolay kontrol edebilirler. Yüksek benlik algısını geliştirmek için aileler çocuğun fikirlerine önem vermeli, bir şeyler üzerine karar verilirken çocuğu sürece dahil etmelidir. Aynı zamanda çocuğun gelişim sürecinde sen dili yerine ben dili kullanılması olumlu etki bırakır. Çünkü çocuğun ben dilini kullanması kendi duygularını açıklayabilmesi demektir. Sen dilini kullanmaksa karşı tarafı suçlamak ve eleştirmek için kullanılır. Aileyle başlayan benlik saygısı okul çağlarında da gelişmeye devam eder. Benlik saygısı gelişirken aynı zamanda gelecekteki mesleklerine dair fikirler oluşmaya başlayabilir; tabi bu süreçte ailenin dışında öğretmenin de sürece olan katkısı oldukça önemlidir. Bunun yanında ebeveynlerin yetiştirme şekli çocukların benlik saygılarını etkiler. Çocuğa sık sık endişe ve suç duygusu yüklenirse; erkek çocuklarında olumlu, kız çocuklarındaysa olumsuz etki öngörülmektedir. Ergenlik dönemine girildiğinde, benlik saygısı genellikle beden imajıyla belirlenir ve benmerkezciliği artar. Bu durumda ergenlik döneminde gerçek kişiliğini oluşturmaya çalışırken benlik saygısının dengesi bozulur.
Kaynakça:
Tözün, Mustafa. “Benlik Saygısı” Actual Medicine, Temmuz 2010. web.
Aslan, Hanzade. “Bir Derleme: Benlik Kavramına İlişkin Bazı Yaklaşımlar ve Tanımlamalar” Sosyal Bilimler Dergisi,25.10.2015-15.03.2016. web.
Çam, M. Olcay, Esra Engin ve Merve Uğuryol. “Üniversite öğrencilerinde benlik gelişimi ve güven duygusu” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, vol.10, no.51, 2017.
Kapak Görseli: Pixabay.com
