Tatilin son demlerinin yaşandığı, yaz mevsiminin son ayı olan ağustos, geçmiş zamanlardan itibaren yarısı yaz yarısı kış olarak nitelendirilmiştir. Yaz mevsiminin en sıcak zamanlarını ifade eden Eyyam-ı Bahur‘un yaşanmasıyla başlayan Ağustos ayı, ilk yedi gününden sonra yavaş yavaş havaların soğumasıyla devam eder. Günümüzde iklim değişiklikleriyle beraber her ne kadar sıcaklıklarda azalma olmasa da özellikle kuşların ağustos sonunda göç etmeye başlamasıyla sonbaharın gelmeye başladığını anlayabiliriz.
Yarısı yaz yarısı kış olarak betimlenen ağustos ayının etimolojisini ve hikâyesini sizler için araştırarak bu yazıyı hazırladık.
Ağustos Kelimesi Ne Anlama Geliyor?
Ağustos ayının etimolojik kökeni Latince’den gelmektedir. Latince’de bu ay Augustus menilis, ”Augustus’un ayı” olarak geçmektedir. Augustus kelimesi, Roma İmparatoru Augustus Caesar‘dan (MÖ 63 – MS 14) gelir. Augustus, Roma İmparatoru Julius Caesar’ın evlatlık oğlu ve varisidir. Augustus’un asıl adı Gaius Octavius Thurinus‘tur. Augustus ise lakabıdır ve kelime kökeni olarak ”artmak, büyümek, yücelmek” anlamına gelen augere kelimesinden türetilmiştir.
Daha öncesinde bu aya, Roma takviminin mart ayı ile başlamasından dolayı Latince’de 6. ay anlamına gelen Sextilis menelis denmiştir. Öte yandan Augustus Caesar, Roma İmparatorluğu’nun ilk imparatoru olarak büyük bir itibara sahiptir ve Mısır zaferi gibi birçok önemli siyasi ve askerî başarıya imza atmıştır. Başarılarının bir çoğu bu ayda gerçekleştiği için bu ayın kendi adıyla anılmasını istemiştir. Dolayısıyla ağustos ayı, onun zaferlerini ve yönetimini onurlandırmaktadır. Augustus, Roma İmparatorluğu’nu genişletmiş ve Pax Romana olarak bilinen uzun bir barış dönemini başlatmıştır.
Türkçe’ye de bu ismin ”Ağustos” olarak neredeyse olduğu gibi Latince’den geçtiği görülür. Ayrıca Türkçe’de bu aya harman ayı da denmektedir.
Mitolojide Ağustos
Yunan mitolojisinde, Ağustos ayı sonbaharın yaklaşmakta olduğunu işaret eder ve Persephone‘nin yeraltı dünyasına geri dönüşünü hatırlatır. Hades tarafından kaçırılan Persephone; yılın yarısını yeraltında, diğer yarısını ise yeryüzünde geçirirdi. Ağustos, onun yeraltına dönüşünün başlangıcını temsil eder ve hasat mevsiminin sonuna yaklaşılmasıyla ilişkilendirilmektedir.
Ağustos ayının Temmuz ayıyla birlikte neden art arda otuz bir gün sürdüğü ile ilgili hikâye ise Augustus’tan kaynaklanmaktadır.
July ayının Julius Ceaser‘dan dolayı bu adı alması ve bu ayın otuz bir gün olduğu bilinmektedir. Augustus, Ceaser’a olan rekabetinden dolayı kendi adıyla anılacak ayın otuz bir gün sürmesini istemiştir. Senato bu isteğe karşılık bir çalışma yaparak ay sürelerini yeniden ayarlamıştır. Bundan sonrasında ayların gün süreleri 29-30 değil, 30-31 şeklinde ayarlanarak artık yıl uygulamasına son verilmiştir. Bu düzenlemeyle birlikte modern takvime doğru gidildiği görülür.
Ağustos Ayında Yapılan Festivaller ve Ritüeller
Roma‘da, Augustus’un onuruna düzenlenen festivaller ve şenlikler yılın farklı zamanlarıyla birlikte ağustos ayında da yapılmıştır. Özellikle büyük zafer tarihlerini kutlamalara dönüştüren Augustus, İskenderiye’ye girdiği gün olan 1 Ağustos‘u kutlama günü olarak belirlemiştir. Bununla birlikte doğum günü olan 23 Eylül kutsal gün olarak kabul edilmiş ve Augustus adına kansız ritüeller ve sunular hazırlanmıştır. Ayrıca Augustus’a ithafen Yüzyıl Oyunları anlamına gelen Ludi Saeculares festivalleri düzenlenmiştir. Bu festivaller ile Augustus’un kutsallaştırıldığı ve propagandasının yapıldığı söylenebilir.
Öte yandan Roma toplumunda 13 Ağustos‘ta düzenlenen Nemoralia veya “Diana’nın Festivali” oldukça önemli görülmüştür. Bu festival av tanrıçası Diana‘ya adanmış ve genellikle kadınlar tarafından kutlanmıştır. Üç gün süren festival başlangıçta Diana Tapınağı‘nda kutlanırken kısa sürede daha geniş çapta kutlandığı söylenmektedir. Katolik kilisesinin bu festivali ‘‘Göğe Kabul Bayramı” olarak uyarladığı iddia edilir.
Augustus döneminden kalma, günümüz İtalya‘sında hala kutlanmaya devam eden ve millî bayrama dönüşen Ferragosto ise her yıl 15 Ağustos‘ta kutlanmaktadır. Diğer adıyla Varsayım Günü olarak adlandırılan Ferragosto, Katolikler için Meryem Ana’nın Göğe kabul edilmesinin kutlama günü olarak görülmektedir. Az önce bahsettiğimiz Diana festivalinin Ferragosto ile benzerliği şaşırtıcıdır. Öte yandan İtalya’da bu tarih ulusal tatil olarak kabul edilmekte ve çoğu işyeri kapanmaktadır. İtalyanların tatil planlarını 15 Ağustos ile birleştirerek yaptıkları söylenir.
Son olarak, günümüzde yapılmaya devam eden ve Antik Yunan‘da her dört yılda bir düzenlenen Olimpiyat Oyunları Ağustos ayını kapsamaktadır. Bu oyunlar eski zamanlarda tanrılara olan bağlılığı ve fiziksel mükemmelliği kutlamak amacıyla yapılmıştır.
Türk Milletinin Zafer Bayramı: 30 Ağustos
30 Ağustos Zafer Bayramı, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin zirve noktası ve işgalci güçlere karşı kazanılan Büyük Taarruz‘un zaferle sonuçlandığı günü simgelemektedir. 26 Ağustos 1922‘de Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk‘ün önderliğinde başlatılan Büyük Taarruz, 30 Ağustos’ta Dumlupınar‘da zaferle sonuçlanmış, Türk ordusu düşman birliklerini bozguna uğratmıştır. 30 Ağustos Zaferi, modern Türkiye Cumhuriyeti‘nin kuruluş sürecinde önemli bir kilometre taşıdır. Bu zaferin ardından, 29 Ekim 1923‘te Türkiye Cumhuriyeti ilan edilmiş ve Atatürk’ün önderliğinde kapsamlı reformlar hayata geçirilmiştir. Her yıl 30 Ağustos’ta resmi törenler, askerî geçitler, kutlamalar ve anma etkinlikleri düzenlenerek bu zafer coşkuyla kutlanmakta, milletçe birlik ve beraberlik ruhu pekiştirilerek şehitler ve gaziler minnetle anılmaktadır. Zafer Bayramı, Türk milletinin birlik ve beraberlik içinde hareket ettiğinde neleri başarabileceğinin bir göstergesidir.
Türk Edebiyatında Ağustos
Ağustos ayı, Modern Türk tarihindeki öneminden dolayı Türk edebiyatında da bir çok esere konu olmuştur. Değerli şairlerimiz tarafından Ağustos hakkında farklı konularda yazılan şiirler mevcut olmakla birlikte içlerinden birkaçına yakından bakabiliriz:
26 Ağustos – Yahya Kemal Beyatlı
Şu kopan fırtına Türk ordusudur yâ Rabbi.
Senin uğrunda ölen ordu budur yâ Rabbi.
Tâ ki yükselsin ezanlarla müeyyed nâmın,
Galib et, çünkü bu son ordusudur İslâm’ın.
Yahya Kemal Beyatlı, Türk edebiyatında saf şiir akımının en önemli temsilcilerinden biri olmakla birlikte edebiyat alanında bir çok farklı türde eserler vermiş bir şairimizdir. 26 Ağustos 1922 isimli bu şiirinde Türk askerinin başlattığı Büyük Taaruz‘u şiirleştirmiştir.
Ağustos Çıkmazı – Attila İlhan
Beni koyup koyup gitme, n\’olursun
Durduğun yerde dur
Kendini martılarla bir tutma
Senin kanatların yok
Düşersin yorulursun
Beni koyup koyup gitme, n\’olursun
…
Türk edebiyatının önemli şairlerinden biri olan ve Türk şiirinin kaptanı olarak bilinen Attila İlhan, şiirlerinde genellikle aşk temasını işlemektedir. Ağustos Çıkmazı isimli şiirinde, kendisinden ayrılmaması için sevgiliye seslenmekte ve sevgilisine bazı tavsiyelerde bulunmaktadır. Evlenirsin çocuğun olur diyerek ne yaşarsa yaşasın onu hatırlamasını istediğini görmekteyiz. Aynı zamanda bu şiir, Yaşar tarafından bestelenerek seslendirilmiştir.
Ağustos Böceği ile Karınca – Tevfik Fikret
…
Bir gün ağustos böceği
Tembel tembel ötüp durmak
Neticesi aç kalarak
Karıncadan göreceği
Bürudete bakmaz, gider
Bir lokma şey rica eder
Der ki: – Acıyınız bize
Coluk çocuk evde açız
Ianenize muhtacız.
Karınca bir yüreksize
Layık huşunetle sorar:
– Aç mısınız? Ya o kadar
Uzun, güzel günler oldu.
O günlerde ne yaptınız?
Böcek inler: – Açız, açız
Bakın benzim nasıl soldu
O günlerde gülen, öten
Sazla, sözle eğlenen ben
Bugün bakın ne haldeyim!
…
Türk edebiyatının batılılaşmasında önemli bir yeri olan şairimiz Tevfik Fikret, verdiği eserlerle bir çok aydını ve Türk toplumunu etkilemiştir. Ağustos Böceği ile Karınca isimli bu şiirinde, aynı isimle bilinen Ezop masalını kendine özgün bir şekilde şiirselleştirerek anlatmıştır. Çocuklara hitap edilerek yazılan şiirde, planlı olmanın ve birikim yapmanın önemi vurgulanmaktadır.
Kaynakça
- ”Takvimdeki Ayların İsimleri Nereden Geliyor, Kökenleri Ne?”. Evrim Ağacı. Web. 27.07.2024
- ”Ay Adları ve Tarihsel Kökenleri Üzerine Kısa Bir Deneme”. Güncel Tarih. Web. 27.07.2024
- ”Dünyanın Döngüsü: Ağustos”. Gazete Kadıköy. Web. 28.07.2024
- ”Ağustos”. Nişanyan Sözlük. Web. 27.07.2024
- ”Nemoralia”. Archaeologs. Web. 28.07.2024
- Yaran Semih, ”Antik Roma’da Festivaller”. Yüksek Lisans Tezi. On Dokuz Mayıs Üniversitesi. Ocak 2023.
- ”İtalya’nın Milli Bayramı Ferragosto”. İtalya’da Okuyoruz. Web. 29.07.2024
- ”Türk Milletinin Şanlı Tarihinin Dönüm Noktası: 30 Ağustos”. Anadolu Ajansı. Web. 29.07.2024
