Mitolojide sahip olduğu bilgileri insanlığa aktaran tanrısal varlıkların örneği sık sık karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, Kore mitolojisine ait bir yaratılış destanında gök tanrısı Hwan-in’in oğlu Hwan-woong’un insanlara tarım ve tıp gibi alanlarda bilgiler verdiği görülür. Buna benzer başka bir tanrısal varlık da Çin mitolojisinden gelir. Shennong, tarım ve tıp tanrısı olarak bilinir. Sağlığa yararlı bitkileri yetiştirmeyi insanlara o öğretmiştir. Yunan mitolojisinde de Aristaeus, özellikle kırsal alanda işe yarayacak olan becerileri gittiği yerdeki insanlara öğretmesiyle bilinmektedir. Gelin bu becerikli tanrının hikâyesine birlikte bakalım.
Aristaeus’un Yaşamı
Annette Giesecke, Aristaeus’un doğumunu Rodoslu Apollonius’tan aktarır. Buna göre, Aristaeus kadın bir çoban olan Cyrene ve tanrı Apollon’un oğludur. Apollon, Cyrene’yi kaçırmış ve hamile bırakmıştır. Ancak yine Apollon onu bir nymphe’ye dönüştürüp ölümsüz yaparak ödüllendirmiştir (Giesecke 24). Jenny March da Apollon’un Cyrene’yi doğum yapacağı ülke Libya’ya gönderdiğini ve daha sonradan Cyrene’nin adını alacak olan şehre kraliçe yaptığını yazar. Bu sırada Aristaeus doğar ki kendisine aynı zamanda agreus (avcı) ve nomios (sığır çobanı) da denir (March 151). Apollon çocuğu büyük büyükannesi Gaia ve Horae’nin gözetimine bırakır. Şair Pindar’a göre onu ölümsüz yapanlar da Horae ve Gaia’dır (Giesecke 24). Başka bir geleneğe göre, Aristaeus Chiron tarafından büyütülür. Musalar onu tıp ve kehanet sanatında eğitir. Koyunlarını ona emanet ederler. Nympheler de mandıracılık, arıcılık ve bağcılık konusunu öğretirler (Grimal 59, 60). Daha sonra Aristaeus kendisine öğretilen bu sanatları insanlara öğretir.
Aristaeus temel olarak köy yaşamıyla ilgili bir tanrıdır. Tarımsal konularda insanları eğittiğine inanılır. Virgil’in Georgics’in de tarım, bağcılık ve arıcılık konularının uygulayıcısı olarak karşımıza çıkar (Giesecke 24). Ayrıca arıcılık, koyun çobanlığı, zeytin yetiştiriciliği ve peynir yapımı da ona atfedilir (March 151). Avlanmaya ilgili birçok keşif de ona atfedilir, özellikle de tuzak kurma ve ağ ile avlanma bunlardan bazılarıdır (Grimal 60). Aristaeus, Cadmus kızı Autonoe ile evlenir. Oğulları Actaeon yetenekli bir avcı olur (March 151). Ancak bilindiği gibi Actaeon’un sonu pek de iç açıcı olmaz. Çıktığı av sırasında ormanın derinliklerine dalar ve Tanrıça Artemis‘i banyo yaparken görür. Artemis, sınırı aşan bu küstah davranışı affetmez ve Actaeon’u bir geyiğe çevirir. Daha sonra ise Actaeon bizzat kendi tazıları tarafından parçalanır.
Aristaeus ve Eurydice
Aristaeus etrafındaki hikâyelerden en ilgi çekicilerinden biri şüphesiz ki Orphaeus’un biricik aşkı Eurydice ile ilgili olandır. Ayrıca biricik aşk hikâyeleri için: Trajik Bir Aşk Mitolojisi: Orpheus ve Eurydike. Jenny March’ın aktarımına göre, Aristaeus güzel dryad Eurydice’e âşık olur ancak bu aşka karşılık vermeyen Eurydice, ondan kaçarken bir yılan tarafından ısırılır. Böylece, Aristaeus, sevdiği Eurydice’e yanlışlıkla ölüm getirmiş olur. Diğer dryadlar intikamlarını Aristaeus’un bütün arılarını öldürerek alır. Bilmediği bir sebeple arılarını yitiren tanrı, umutsuzluk içinde annesinin yaşadığı Peneius Nehri‘ne gider ve ondan yardım ister. Annesi de onu deniz tanrısı Proteus’a yönlendirir. Proteus, şekil değiştiren bir tanrı olduğu için Aristaeus tarafından yakalanıp bağlanması ve böylece şekil değişimi boyunca sıkıca tutulması gerekmiştir. Ancak sonunda Proteus pes eder ve ona tavsiye vermeye razı olur. Arılarının neden öldüğünü anlatır. Aristaeus eve döndüğünde dryadlara dört boğa ve dört inek kurban eder. Dokuz gün sonra kurban verdiği hayvan cesetlerinden arı sürüleri çıktığını görür (March 151). Böylece, Aristaeus kızdırdığı ruhları yatıştırarak verilen cezadan kurtulmuş olur.
Aristaeus’un Farklı Ülkelerdeki Maceraları
Aristaeus ile ilgili bir başka hikâyede onun Dionysos ile birlikte Hindistan’ın fethinde yer almış olduğu anlatılır (Grimal 60). Ancak tanrının en bilinen ve ilgi çekici özelliği şüphesiz ki şifa vericiliğidir. Musalardan öğrenmiş olduğu iyileştirme sanatı doğal olarak akla babası Apollon’u da getirir. O da tıpkı babası gibi özellikle veba hastalığının ortadan kaldırılmasında rol oynar. Grimal, Kiklad Adaları‘nı vuran bir veba sırasında orada yaşayanların Aristaeus’tan yardım istediklerini belirtir. İnsanların yakarışlarını duyan Aristaeus Kiklad Adaları’nın bir parçası olan Kea’ya yerleşir ve burada Zeus’a bir sunak inşa eder. Zeus onun dualarından etkilenir ve Etezyen rüzgarlarını yollar. Böylece atmosferin soğumasını ve sağlıksız havanın temizlenmesini sağlar. O günden bu gündür her sene bu rüzgarlar sıcak mevsimde yükselir ve Kiklad Adaları’nın havasını temizler (Grimal 60). Bu anlatı, Aristaeus’un zanaatkar bir tanrı olmasının yanında şifacı bir tanrı olduğunu da gösteren net bir örnektir.
Aslında minör bir tanrı olarak görülse de Aristaeus’un mirası Kiklad Adaları dışında da birçok yerde yaşar. Örneğin, arıcılığı tanıttığı Arcadia’da onurlandırılır. Annesinin peşinden Libya’ya gittiği söylenir ve burada da saygı görür. Ayrıca, çok özel bir bitki olarak bilinen ve hem acılık hem de şifa veren Silphium’u yine burada ektiği bilinir (Grimal 60). Jenny March, sıcaklık ve vebadan kırılan Kiklad Adaları’na soğuk meltemleri getiren bu becerikli tanrının Sicilya ve Sardinya’ya da uğradığını ve gittiği her yerde tarım yapmayı öğrettiğini belirtir (March 151). Özellikle köy yaşamında işe yarayacak bilgileri insanlara aktaran Aristaeus’un, şifa veren bitkilere de olan hakimiyeti ve yaygın olarak onurlandırılması onun düşünüldüğünden daha etkili, çok yönlü ve bilge bir tanrı olduğunu göstermektedir.
Kaynakça
- Giesecke, Annette. Classical Mythology A to Z: An Encyclopedia of Gods & Goddesses, Heroes & Heroines, Nymphs, Spirits, Monsters, and Places. New York: Hachette Book Group, 2020.
- Grimal, Pierre. The Concise Dictionary of Classical Mythology. Oxford: Basil Blackwell, 1986.
- March, Jenny. Dictionary of Classical Mythology. Oxford: Oxbow Books, 2014.
- Kapak Görseli: Aristaeus-Jastrow/wikimedia.org
Çok etkileyici 🙏