İlkokuldayken zorunlu okuma kitapları verirlerdi. Arkadaşlarım bu kitapları okumamak için kılı kırk yararken ben bu kitaplardan birisini elimden hiç düşürmüyordum: Can Yayınları’nın “Ara Güler – İyi Fotoğrafçı Dikiş Makinesiyle de Resim Çeker” kitabı. Sonra yıllar geçti bu kitap çocukken okuduğum kitapların arasında tozlanırken ben büyüklerin kitaplarını okumaya başladım. Oğuz Atay’ın, Can Yücel’in veya Yaşar Kemal’in eserlerinin ön veya arka kapaklarında yazarın fotoğraflarını görüyordum genelde. Bu fotoğraflarda yazar sanki gözümün içine, sadece bana bakıyormuş gibi hissederdim. Fotoğraflar benim eseri okuduğum günden onlarca yıl önce çekilmiş olsa da canlıymış gibilerdi. Uzun süre beni kenetleyen fotoğrafların altında ise “Fotoğraf: Ara Güler” yazardı hep. Bu nedenle Ara Güler’in ve fotoğraflarının yeri bende ayrıdır. Her fotoğrafın arkasında aktarılmak istenen gizli bir mesaj ararım.
Ara Güler: Deklanşörüyle Tarihi Durduran Foto Muhabir
“Ben de gazeteciyim. Fotoğrafçı değilim. Fotoğrafçı ile gazeteci arasındaki fark budur. Fotoğrafçı bomba patlar, kaçar. Ama gazeteci peşinden gider, olayı yakalamaya çalışır. Ben de bu yaşa kadar ona göre çalıştım.”
Ara Güler
Ara Güler, hayatı boyunca anılacağı İstanbul Fotoğrafçısı lakabını aldığı İstanbul, Beyoğlu’nda doğar. 1928 yılında doğduğundan gençlik yılları sinemanın ve tiyatronun Türkiye’de yükselişte olduğu yıllara denk gelir. O da bir oyuncu veya yönetmen olma hayali kurarak Muhsin Ertuğrul Tiyatrosu’nda kurslara gider. Bu yıllarda babası bir kamera alarak oğlunun bizlere miras bırakacağı fotoğrafları çekmesine öncülük eder. Aynı zamanda oğlunun Yeni İstanbul Gazetesi’nde gazetecilik yapmasını da destekler. Ara Güler hem gazetecilik yapar hem de İstanbul Üniversitesi’nde iktisat eğitimine devam eder.
İktisat eğitimi alsa da o yıllardan beri hâlâ Türkiye’de birçok gencin yaşadığı kaderi yaşar ve okuduğu bölümle ilgili bir iş yapmaz. Gazetecilik kariyerinde büyük bir başarıyla ilerler ve foto muhabirlikte önemli bir isim haline gelir. Yurt dışı merkezli dergilerde fotoğrafçılık yapmaya başladığı andan itibaren bir ayağı ülke dışında yaşamaya başlar. Birçok ödül alır, dünya çapında en ünlü fotoğraf sanatçılarından biri seçilir ve her alandan en ünlü insanların fotoğraflarını çeker.
Ara Güler’in Fotoğraflarının Psikolojik ve Toplumsal Analizi
“Sanat olmasına gerek yoktur fotoğrafın. Fotoğraf tarih olayıdır. Tarihi zapt ediyorsun. Bir makine ile tarihi durduruyorsun.”
Ara Güler
Ara Güler, yüzlerce fotoğrafının arasından en çok İstanbul fotoğrafları ile öne çıkıyor. “İstanbul Fotoğrafçısı” lakabıyla anılsa da fotoğraf sanatçısı olarak tanımlanmayı istememiş hiç. Çektiği gerçekçi fotoğrafları ve habercilik yaptığı dönemdeki fotoğraflarıyla kendisini foto muhabir olarak tanımlamış. Fotoğraf, onun için bir sanat olmaktan çok gerçekleri ölümsüzleştirmenin bir yolu sanki. Ardında bıraktığı fotoğrafları da bu bağlamda incelenmelidir bence.
İstanbul Fotoğrafları
İstanbul için onlarca şiir yazılmış, yüzlerce şarkı söylenmiştir. Ama herkes için İstanbul farklı bir temsile sahiptir. Benim için Ankara, ait hissettiğim şehir olsa da İstanbul her gittiğimde var olduğum bir şehirdir. Her köşesi başka bir yanımı hatırlatır bana. Lüks yaşanan yerleri amaçlarımı, arka sokakları içimde gizli kalmış düşünceleri birden yüzüme çarpar. İşte bu yüzden Ara Güler’in İstanbul fotoğraflarının ayrı bir yeri vardır bende. O’nun İstanbul temalı fotoğrafları da şehrin iki yanının farklarını yüzümüze çarpar. Cumhuriyet ile gelişmiş, Batı’ya uyum sağlamaya başlamış, modernliğin zirvesinde bir İstanbul vardır fotoğraflarda. Bir diğer tarafta da hâlâ köyden akın akın İstanbul’a göç eden halk, fakirlik ve gerçekler apaçıktır. İki zıt uç, aynı kameradan nasıl çıkar? Fotoğraflara baktıkça düşünüp duruyorum bu soruyu. Kendimce bir cevaba varıyorum sonra: Ara Güler fotoğraflarındaki gerçekliği tezatlıklarla ortaya koyuyor. Sanatın kalbindekiler ve sokağın ardındakilerin çatışması İstanbul’u İstanbul yapıyor onun deklanşörüne göre.
Anadolu Fotoğrafları
Ara Güler’in İstanbul temalı fotoğraflarının ardından gerçeklik arayışı Anadolu‘da yaptığı çekimlerde devam ediyor. İstanbul’daki şehirli ve köylü çatışmasının ardından hayatın herkese eşit derecede acımasız davrandığı Anadolu fotoğrafları çıkıyor Ara Güler’in kamerasından. Ara Güler’in Anadolu fotoğraflarında en dikkat çeken özellik kadınların günlük yaşantılarındaki durumları bence. Kadınları çocuk bakmak veya yemek yapmanın dışında çalışırken de ölümsüzleştirmiş Güler. Bu, kadınların toplumda yaratılan algının aksine yeniliklerin zor kabullenildiği Anadolu’da dahi çalıştığını göstermeye çalışmasından kaynaklanıyor bence. Bunun dışında genel olarak Yörük halkın fotoğraflarını çeken Güler, gerçek köklere duyulan bir özlemi de fotoğraflarına yansıtıyor. Kendisi Ermeni bir Anadolu insanı olduğundan köklerine fotoğrafları aracılığıyla bağlanmak istemiş gibi.
Dünya Fotoğrafları
Ara Güler, Dünya çapındaki fotoğraflarıyla da birçok şey anlatıyor aslında. Gezi Fotoğrafları olarak da adlandırılan uluslararası fotoğraf albümü tüm kültürlerden izlere sahip. Ancak Ara Güler, yine imzasını atıyor bu fotoğraflara da. Neredeyse her fotoğrafta azınlıkları, dışlanan ve yargılanan toplulukların fotoğraflarını çekmiş. Bu kendisinin de azınlık bir halktan gelmesinden kaynaklanıyor olabilir. Azınlık halklarının diğer azınlıklara veya ezilenlere geliştirmiş olduğu empati duygusunun fotoğraflarına yansımasını görüyoruz. Ayrıca bu fotoğraflarda kayda geçen insanlar, kültürlerinden gurur duyuyorlar. Bu da Ara Güler’in fotoğraflarının başarısını arttırıyor.
Ünlü Fotoğrafları
İsmet İnönü’den Winston Churchill’e, oradan Salvador Dali’ye Dünya üzerindeki en ünlü ve başarılı insanlar Ara Güler’in kamerasının karşısına geçmiş. Önlerinde saygıyla eğilecek yüzlerce başarılı insandan sadece Nazım Hikmet Ran, Winston Churchill, Pablo Picasso, Yaşar Kemal, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, İsmet İnönü ve Salvador Dali’yi derleyebildim yukarıdaki görselde. Bu karelerde Ara Güler, ünlüleri sadece birer portre bırakmak adına fotoğraflamıyor bence. Her fotoğrafta, kadrajdaki kişinin karakter özelliklerini de yansıtıyor ölümsüzleştirdiği anlarda. Özellikle Salvador Dali‘nin fotoğraflarında bu çok net görünüyor. Gözlerinden karakterindeki “deliliği” hissedebiliyoruz. Bu şekilde gerçek karakterleri yansıtmaya çalışırken yine asıl olanı arıyor Ara Güler.
Ara Güler, hayatı boyunca hep gerçekleri kovalamış. Önce gazetecilikte, sonra fotoğrafçılıkta. Umarım ki 2018 yılında bedenen öldüğünde ölümsüzleştirdiği kareleri ona aradığı gerçeği sunmuş bir şekilde gözlerini yummuştur hayata.
Kaynakça:
“Ara Güler kimdir, ne zaman yaşamını yitirdi? Ara Güler, kimlerin fotoğrafını çekti? Ara Güler’in gün yüzüne çıkardığı antik kent neresidir?”. Cumhuriyet. Web. 09.09.2024
“Ara Güler | Biyografi”. Ara Güler. Web. 09.09.2024
Öne Çıkan Görsel: “Kadrajıyla tarih yazan usta foto muhabiri Ara Güler – Son Dakika Haberleri”. TRT Haber. Web. 09.09.2024
