Sağlık, insanların hayatını etkileyen en önemli faktörlerden biridir ve bu durum insanın varoluşundan beri aynıdır. İnsanların hayatlarını verimli bir şekilde devam ettirmeleri için sağlıklarını korumaya ihtiyaçları vardır ve bu da Antik Çağlardan beri tedavi yöntemlerinin geliştirilmesine yol açmıştır. Özellikle bu dönemlerde insanların tabiat içinde yaşaması hayvanların saldırılarına maruz kalıp hastalıklar kapmalarına, beslendikleri bitkilerden zehirlenmelerine yol açmıştır.
Birtakım doğaüstü inananışların benimsendiği Antik Çağlarda hastalıkların sebeplerinin tanrıların insanları cezalandırması, ceza olarak şeytanları ve kötü ruhları serbest bıraktığı düşünülmüştür. İnsanlar iyileşmek için tedavi yolları ararken birçok farklı yönteme başvurmuşlardır. Bu yöntemlerin arasında doğaüstü inanışlarıyla doğrultulu olarak rahiplere ve büyücülere gitmenin yanında doğal ortamda yetişen bitkiler, doğal su kaynakları gibi maddeleri kullanmak da vardır.
Antik Mezopotamya
Mezopotamya‘da Antik Çağlarda sağlık gelişmelerinin ne derecede olduğu hakkında edindiğimiz bilgi, Sümerlerin yazıyı bulduktan sonra deneyimlerini yazmaları ile gün yüzüne çıkmıştır. Mevsimlerin ve yıldızların hastalıklar ile ilişkisi olduğunu ayrıca aklın kalpte, dolaşım merkezinin ise karaciğerde olduğunu öne sürmüşlerdir. Ayrıca nane, pelin otu ağaç kabuğu ve reçinesi de tedavi amaçlı kullanılmıştır (Akyüz Özdemir ve Erdal, 59).
Antik Mezopotamya’da Ea isimli su tanrısının suyun dibinde oturduğuna inanılmış ve suyun hastalıklar üzerindeki iyileştirici etkisinin bulunduğu sonucuna varılmıştır. Günümüzde de kaynak suları tedavi amaçla kullanılmaktadır öyleyse bu yöntemin Antik Çağlardan bu yana kullanıldığı söylenebilir.
Babillerin Hammurabi Kanunlarında da cerrahi işlemlerden söz edilmiştir. Yapılan ameliyatların başarılı geçmesi durumunda hekimler ödüllendirilir, kötü geçmesi durumunda ise hekimler bileklerinin kesilmesi ile cezalandırılırdı. Ayrıca diş sorunlarıyla da ilgilenmişler ve dişteki çürüyen sinirlerin bir kurt tarafından yenildiğine inanıp çürüyen dişleri çekmişlerdir.
Antik Mısır
Antik Mısır Dönemi sağlık uygulamaları hakkındaki bilgileri günümüze ulaşan papirüslerden elde etmekteyiz. Dönemin tıp bilgisinde en gelişmiş uygarlıklarında biri de Mısır Uygarlığı’dır.
Antik Mısır’da tıp, dinsel inanışlarla sihir büyü gibi inançlarla iç içe geçmiş olmasına rağmen eğitimine önem verilirdi. Yaşam evi adı verilen okullarda papirüsler yardımıyla ve usta çırak ilişkisiyle hekimler yetiştirilirdi.
Gelişmişliklerinin en belirgin özellikleri binlerce yıl saklanan mumyalarından anlaşılmaktadır. Ölüleri mumyalamak için öncelikle karnın yan tarafı düzgünce kesilir, organları dışarı çıkarılırdı. Beyin ise burundan parça parça dikkatlice ayrılarak ölünün vücut şekli bozulmadan yeniden dikilirdi. Bu aşamaların her birinin muntazam yapılması da anatomi bilgilerinin üst seviyede olduğunu göstermektedir. Kullandıkları karışımlar sayesinde de mumyalar bozulmadan yıllarda korunmuştur.
Antik Yunan
Antik Yunan‘da insanlar, diğer uygarlıklar gibi hastalıklarla mücadele ederken doğadan elde ettikleri bitkilerle deneme yanılma yöntemini kullanarak ilaç hazırlamışlardır. Yaraları, tümörleri ve enfeksiyon hastalıklarını tedavi etmekte dağlama yöntemini sıklıkla kullanmışlardır.
Antik Yunan’da at binerken eyer ve üzengi arasındaki mesafenin iyi ayarlanmadığı durumlarda diz ağrılarına yol açacağını belirtmişler. Ancak son yıllarda hippoterapi ismi verilen atla terapi yöntemi popüler olmuştur. Bu yöntemde bedenin tüm kasları çalıştırıldığı için doğru yapıldığında faydalı olacağı sonucuna varılmıştır (Mutlu ve Türkmen, 170). Ayrıca ruh hastalıklarını tedavi ederken müzik ve tiyatroyla tedavi yöntemlerini kullanmışlardır. Melodilerin doğaüstü etkileri olduğuna ve doğaüstü sebeplerle ortaya çıkan hastalıkların tedavisinde kullanılması gerektiğine inanmışlardır. Tiyatrolar hastalar için terapi görevini üstlenmektedir. Ayrıca bugünkü grup terapisine benzer toplu konuşma törenleri de düzenlenmiştir.
Antik Yunan toplumunda tıp uygulamalarının pozitif bir bilim haline gelmesi Hipokrat ile gerçekleşmiştir. Hipokrat, doktorların hala kullanmaya devam ettiği kendi ve adıyla anılan yemini oluşturmuştur.
Antik Çin
Antik Çin‘de Ying-Yang kavramına dayanılarak uyarıcı ve yatıştırıcı etkisi olan bitkiler birlikte kullanılarak ilaçlar hazırlanmıştır. Batı toplumlarından farklı olarak ilaçlara hayvansal gıdalar eklenmiştir ve bu gıdalar bitkiler ile aynı sınıflandırma içerisine girmiştir. Antik Çin’de sadece hastalıkların iyileştirilmesi değil hastalık gelmeden önce sağlığın korunması ile ilgili çalışmalar yapılmıştır (Akyüz Özdemir ve Erdal, 59). Böylece koruyucu hekimlik faaliyetlerinin de gelişmiş olduğu söylenebilir. En bilinen tedavi yöntemlerinden biri de akupunkturdur. Akupunktur yöntemi günümüzde de kullanılmaktadır (Aslan ve Erdem, 10).
Sonuç olarak insanın varoluşundan beri sağlık uygulamaları, tedavi yöntemleri de uygulanmaya başlamıştır. Antik Dönem insanlarının günlük yaşamlarıyla doğaüstü inanışlarının iç içe olma durumu hastalık ve tedavi düşüncelerine de yansımıştır. Tedavi için bazen rahip hekimlere, büyücülere ve şamanlara başvurmuşlar bazense doğal kaynakları kullanmışlardır. Zamanla tedavi yöntemleri gelişmiş ve uygulamaları pozitif bilimlere uyacak şekilde evrilmiştir. O zamanlarda çoğu zaman deneme yanılma yoluyla bulunan bazı tedavi yöntemlerinin günümüzde de etkili olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Kaynakça
- Özdemir, Aydan Akyüz ve Rengin Erdal. “İlk İnsandan Günümüze Fitoterapi-Antik Çağ (Bölüm-1) Phytotherapy From the First Man to the Present–Ancient Ages (Part-1).” Smyrna Tıp Dergisi 58 (2021).
- Aslan, Sevil ve Ramazan Erdem. “Hastanelerin tarihsel gelişimi.” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 27 (2017): 7-21.
- Mutlu, Gülseren, ve Mehmet B. Türkmen. “ANTİK KAYNAKLARDA KAS İSKELET SİSTEMİ HASTALIKLARINA TEDAVİ YAKLAŞIMI.” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 54 (2023): 165-180.
- Uygun, Azize. “Antik Dönem Büyüsel Tedaviler ve Günümüz Örnekleri.” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2011): 65-86.
- Dönmez, Osman Olgu. Eski Mısır uygarlığında tıp uygulamaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
