Ankara Mimarisi: Sönmez Apartmanı

Batılılaşma ile Türkiye’yi etkisi altına alan “modern” kavramı mimaride de kendini göstermiştir. Bu kavram o zamanlar için alışılmışın dışında olmasına karşın, mimar Sabih Kayan tarafından çok iyi anlaşılmış olacak ki bizlere Sönmez Apartmanı gibi bir yapıyı miras bırakabilmiştir. Bugün bu yazıda sizleri, her yerinde mimarının ayrı bir parmak izini bulunduran Sönmez Apartmanı’nın hikayesiyle ilgili keyifli bir yolculuğa çıkaracağız.

Sönmez Apartmanı’nın Tarihi

Tarihimize şöyle bir dönüp baktığımızda, aile kavramının ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu görebiliyoruz. Türkler olarak kolaylıkla ailesininden kopabilen bir toplum yapısına sahip değiliz. Bunun günümüzdeki en iyi örneği olarak aile apartmanlarını gösterebiliriz. Günümüzde hala devam eden aile apartmanı geleneği, Sönmez Apartmanı’nın da çıkış noktasıdır. 

1957 yılında arsası alınan apartman; Talat Sönmez, Mehmet Ali Sönmez ve Ahmet Salih Korur ortaklığında yaptırılmıştır. 1958’de inşaatı tamamlandıktan sonra her katta ailenin farklı bir mensubu ikamet etmeye başlamış ve Sönmez Apartmanı yuvaları haline gelmiştir.

Uzunca bir süre belirli bir aileye yuva olan Sönmez Apartmanı, günümüzde bir aile apartmanı olmaktan çok herkese açık bir yaşam alanı olarak faaliyet göstermeye devam etmektedir.

Sabih Kayan Kimdir?

Sabih Kayan’ı tanıtırken sadece bir mimar demek uygun olmayacaktır zira kendisi aynı zamanda ressam, grafiker, sahne ve kostüm tasarımcısı, çevirmen ve fotoğraf sanatçısıdır. 1916’da doğan Kayan, ilk ve orta öğretimini Türkiye’de gerçekleştirmiştir. 1937 yılında Berlin Teknik Üniversitesi’nde mimarlık eğitimine başlamıştır ancak savaş nedeniyle eğitimini Zürih’te, İsviçre Federal Teknoloji Yüksek Okulu’nda tamamlamıştır. 

1944’te mezuniyetinin ardından mimarlık çalışmalarına başlamıştır. 1948 yılında kendi mimarlık bürosunu açmış, şehircilik ve iç-dış mekan tasarımı yapmıştır. Bunların yanı sıra Ankara Devlet Opera ve Balesi için sahne dekoru ve kostümler tasarlamıştır. 1953-1957 yılları arasında  TBMM inşaatında şantiye şefliği yapan Kayan, 1964-1976 yılları arasında da Gündoğdu Akkor ile birlikte Hacettepe Vakfı bünyesinde yer alan SİSAG’da yöneticilik yapmıştır. 

Emekli olduktan sonra kendini tekrardan resim çalışmalarına vermiş ve Ankara’da sergiler açmıştır. Sonuncu sergisini 1991 yılının Ocak ayında planlamış ancak rahatsızlığı nedeniyle ertelemiş ve sergisini yapamadan 28 Ocak 1991’de hayata gözlerini yummuştur.

Sönmez Apartmanı’nın Mimari Yapısı

Betonarme sistem kullanılarak inşa edilen Sönmez Apartmanı; iki bodrum, bir zemin ve üç kattan oluşan, her katında yaklaşık 160m2’lik bir adet daire bulunan kooperatif bir yapıdır. Binaya ön cepheden baktığımızda, ilk olarak balkonların yanında bulunan mozaik yüzey dikkatimizi çekmektedir. Adeta bir tablo gibi duran bu mozaik yapı, Sabih Kayan’ın sanatsal zekasının çok güzel bir örneğidir.

Binaya önden baktığımızda mozaik yapı dışında ilgimizi çeken bir diğer unsur da girişinin olmamasıdır. Birinci bodrum katın ışık alabilmesi amacıyla zemin kotu birinci bodrum katına kadar boşaltılmıştır. Yine aynı nedenle binanın girişi de sokaktan yan cephesine bir köprüyle bağlanmıştır.

Girişinin ön cephede olmamasının verdiği alanla zemin kata pencere açıklığı sağlanmış ve neredeyse ön cephenin tamamını kaplayan pencere açıklıkları yapılmıştır. Ancak bu açıklıklar üst katlarda kaybolmakta ve onun yerini de sağır bir yüzey almaktadır. İşte bu noktada mimarımız kendi sanatını konuşturup o sağır yüzeyi renkli taşlarla bezemiş ve bize binanın çerçevelemiş olduğu mozaik bir tablo sunmuştur.

Apartmanın yan cephesine geldiğimizde ise bizi boyutları eşit olmayan ve pencere açıklıkları içerisine düzensiz yerleştirilmiş camlar karşılamaktadır. Renkli vitraylarla bezenmiş bu sistem, apartmanı kendine has kılan ve o dönemki yapılardan ayıran özelliklerinden biridir. Dışardan oldukça sıradan gözüken bu durum, binanın içine girildiğinde etkisini göstermektedir. Renkli vitray kullanımı apartmanın içinin farklı renklerle aydınlatılmasına yardımcı olmasının yanı sıra, ilgilisinin zihninde de oldukça estetik kareler yaratmaktadır. Ayrıca camların düzensiz yerleşimi de her katı ve daireyi bireyselleştirmektedir.

İlgimizi çeken bir başka detay da turuncu parmaklıklarıyla başımızı döndüren ve binanın iç kısmında yer alan spiral merdivendir. Bina içinde hiçbir duvara değmeden sizi direkt hedefinize götüren bu merdiven, binanın sanatsallığının sadece dış mekânda değil iç mekânda da devam ettiğinin diğer bir kanıtıdır. 

Sönmez Apartmanı, halihazırda Ankara’da yaşayan ve mimariye ilgisi olanlar için biçilmiş bir kaftan niteliği taşımaktadır. Yapının, modern mimarinin inceliklerini ve estetik anlayışını merak eden herkes için keşfedilmesi gereken bir hazine olduğu söylenebilir. Mimari ilgi alanınız değilse bile sosyal medya hesaplarınızı renklendirecek kareleri burada yakalayabilirsiniz. Bir gün bu yapıyı ziyaret edecek olursanız, yalnızca bir bina değil aynı zamanda bir sanat eserinin de içine adım atmış olacaksınız.

Kaynakça

• Sabih Kayan ve Sönmez Apartmanı, Umut Şumnu, Ekim-Kasım 2012
• Ankara Apartmanları, Sönmez Apartmanı, GAIN, 2022
•  ”Sabih Kayan”. Ankara’da İz Bırakan Mimarlar. Web. Erişim Tarihi: 14.03.2025
• Öne Çıkan Görsel: Yazarın kendi fotoğraf arşivinden alınmıştır.