Animasyonlar çocukluğumuzun neşe kaynağı, hatta yetişkinliğimizde bile tebessüm ettiren tatlı anıların başkahramanlarıdır. Pokémon’un heyecan verici dünyası, Shrek’in renkli karakterleri ya da Sünger Bob’un komik maceraları, hepimizin hayatında unutulmaz izler bıraktı. Ancak bu büyülü dünyaların bazı yapımları, içeriklerinde yer alan toplumsal mesajlar, kültürel hassasiyetler ya da etik tartışmalar nedeniyle yasaklanarak tartışmaların odağı haline geldi. Kimi ülkelerde yasaklanan, kimi zaman sansürlenen bu yapımlar, sadece çocukların değil, yetişkinlerin de merakını cezbetmeye devam ediyor. Bu yazımızda yasaklanan en popüler on üç animasyon filmini inceleyeceğiz.
Pokemon
Pokemon, genel olarak dünya çapında popüler bir dizi olmasına rağmen, bazı bölümleri içerdiği görsel efektler veya kültürel hassasiyetler nedeniyle eleştiriler almış ve belirli ülkelerde yasaklanmış ya da sansürlenmiştir. Özellikle çocuk sağlığını etkileyen bölümler, hem animasyon sektöründe hem de yayın politikalarında önemli değişimlere yol açmıştır. Pokémon, tüm bu olaylara rağmen dünya çapında büyük bir başarıya ulaşmış ve popüler kültürün önemli bir parçası olmayı başarmıştır.
Japonya‘ da Porygon bölümü tamamen yasaklandı. Sebebi ise bu bölüm, epilepsi benzeri semptomlara neden olabilecek bir sahne içeriyordu. Bölümde Pikachu‘nun kullandığı bir saldırı sırasında ekranda hızla yanıp sönen kırmızı ve mavi ışıklar yer aldı.
Bu sahne, 685’ten fazla çocuğun nöbet geçirmesine neden oldu. Olay “Pokemon Shock” olarak adlandırıldı ve Japonya’da büyük bir kriz yarattı. Bölümden sonra Pokemon dizisi birkaç ay süreyle yayından kaldırıldı.
ABD‘ de ise “The Legend of Dratini” ve “Holiday Hi-Jynx” gibi bölümler hiç yayınlanmadı. The Legend of Dratini bölümünde silahlar sıkça kullanıldığı için ABD’de hiç yayınlanmadı. Bir sahnede bir karakter, Ash Ketchum‘a silah doğrultuyordu ve silah, şiddet içerdiği gerekçesiyle yasaklandı. Holiday Hi-Jynx da Jynx adlı Pokemon karakteri, ilk tasarımında siyah yüzlü ve büyük dudaklı bir görünüme sahipti. Bu tasarım, “Blackface” stereotipiyle ilişkilendirilerek ırkçı olduğu iddiasıyla eleştirildi. Jynx’in tasarımı daha sonra mor renkli bir yüzle değiştirildi ve eski bölümler sansürlendi.
Pokémon, 2001 yılında Suudi Arabistan başta olmak üzere bazı Müslüman ülkelerde yasaklandı. Sebebi ise kart oyununda yer alan sembollerin, “Yahudi propagandası” içerdiği ve kumara teşvik ettiği iddia edildi. Bazı ülkelerde, Pokemon’un “evrimi” teşvik ettiği iddiasıyla dini gerekçelerle eleştirildi.
Hindistan ve Ortadoğu‘da bazı bölümler sansürlendi ve yayınlanmadı. Türkiye için resmi bir yasak olmamakla birlikte, dini çevrelerden gelen eleştiriler nedeniyle bazı dönemlerde tartışmalara konu oldu.
Sünger Bob
Sünger Bob‘un bazı bölümleri, çocuklara uygun olmadığı iddia edilen içerik nedeniyle eleştirilmiştir. Örneğin “The Splinter” bölümünde Sünger Bob’un eline kıymık batması ve bunun sonucunda aşırı rahatsız edici ve mide bulandırıcı görseller içerdiği için eleştirildi. Bir başka örnek ise “Squid’s Visit” bölümü. Bazı izleyiciler, Patrick‘in ve Sünger Bob’un Squidward’a yönelik davranışlarını rahatsız edici ve saplantılı buldu.
Suudi Arabistan ve bazı Ortadoğu ülkelerinde zaman zaman eleştirildi ve hatta yasaklandı. Sebebi ise eşcinselliği teşvik ettiği iddiaları ve din açısından da kültürel değerlerle çelişmesi. Rusya’da da bazı bölümlerin çocuk gelişimine zarar verebileceği iddiasıyla eleştirildi. 2011 yılında Pediatrics dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre Sünger Bob izleyen dört yaşındaki çocukların problem çözme yeteneklerinin kısa süreliğine azaldığını öne sürdü. Bazı eğitimciler tarafından çocuklar üzerinde dikkat dağınıklığı, odaklanma problemi ve mantıklı düşünme yetilerini olumsuz etkilediğine dair iddialar da öne sürülmüştür.
Sünger Bob ve Patrick’in samimi ve yakın dostluğu bazı izleyiciler tarafından yanlış yorumlandı ve bu durum, dizinin bazı ülkelerde eleştirilmesine neden oldu. Hatta 2012 yılında Ukrayna‘da, Sünger Bob’un “LGBT+ propagandası yaptığı” iddia edildi. Ancak bu iddialar resmi bir yasaklama ile sonuçlanmamıştır. ABD’de de ise “Mid-Life Crustacean” bölümü, yetişkin mizahı içerdiği gerekçesiyle 2018’de yayından kaldırılmıştır. “Kwarantined Krab” bölümü ise Covid-19 pandemisini çağrıştırdığı gerekçesiyle yayınlanmamıştır. Sonuç olarak bu kadar eleştiri ve yasaklanmaya maruz kalsa da dizinin popülaritesi etkilenmemiştir hatta günümüzde de hala en sevilen animasyonlar arasında yer almaktadır.
South Park
South Park’ın sansürlenmesindeki en büyük nedenlerden biri dini figürlere ve inançlara yönelik mizahi yaklaşımlarıdır. South Park, eleştiri dolu mizahı, dini ve siyasi konulara yönelik eleştirileri ve küfürlü dili nedeniyle pek çok kez sansürlenmiş ya da yasaklanmıştır. Çin, Rusya, Sri Lanka, Orta Doğu ülkeleri gibi farklı bölgeler, diziyi ya tamamen yasaklamış ya da belirli bölümlerini yayından kaldırmıştır. Örneğin, 200 ve 201. bölümlerinde İslam peygamberi Muhammed’in tasvir edilmesi, İslam dünyasında büyük tepkiyle karşılanmış ve dizinin bu bölümleri Orta Doğu ülkelerinde yasaklanmıştır. “Super Best Friends” gibi diğer bölümlerde de Muhammed’in tasvir edilmesi, sansürlenmesine yol açmıştır. Ayrıca Hristiyanlık, Yahudilik, Budizm ve diğer inançlarla ilgili hicivler, dini topluluklar tarafından sıklıkla eleştirilmiştir.
“Band in China” bölümünde Çin hükümetine karşı eleştirilerinden ötürü yasaklanmıştır. Ayrıca Çin hükümeti tek bir bölümü değil bütün bölümlerini çevrimiçi ortamlardan da tamamen kaldırmıştır. Kuzey Kore ise Kim Jong-un’a yönelik mizahi göndermeler nedeniyle diziyi sansürleyen ülkelerden biridir. Rusya‘da gençlerin ahlakına zarar verilebileceği öne sürülerek bazı bölümler yasaklanırken, Sri Lanka‘da ise Budizm’e yönelik yapılan eleştirilerden ötürü tamamen yasaklanmıştır. South Park’ın küfürlü dili ve yetişkinlere yönelik cinsel içerikleri de birçok ülkede sansürlenmesine neden olmuştur.
Winnie the Pooh
Winnie the Pooh animasyonu, masum bir çocuk hikayesi olmasına rağmen, bazı ülkelerde yasaklanmış ya da sansürlenmiştir. Çin‘de Winnie the Pooh karakteri, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile karşılaştırıldığı ve bu benzerlik üzerinden yapılan mizah hükümeti rahatsız ettiği için animasyon içerikleri sansürlenmiştir. Bu durum, özellikle 2013 yılındaki bir internet içeriğiyle başlamıştır. Bu içerikte, Xi Jinping ve ABD Başkanı Barack Obama yan yana yürürken Pooh ve Tigger karakterlerine benzetilmiştir. O tarihten itibaren Winnie the Pooh karakteri, Çin’de yasaklı semboller arasında yer almıştır. 2018 yılında vizyona giren “Christopher Robin” filmi, Çin hükümeti tarafından ülke genelinde yasaklanmıştır. Bununla birlikte, Winnie the Pooh’un görüntüleri sosyal medya platformlarından kaldırılmış ve karakterin kullanımı ciddi şekilde kısıtlanmıştır.
Diğer ülkelerde Winnie the Pooh ile ilgili bu kadar ciddi yasaklar uygulanmamış olsa da, karakterin giydiği kıyafetler bazı tartışmalara neden olmuştur. Örneğin, Pooh’un yalnızca tişört giyiyor olması ve altının çıplak olması, bazı muhafazakar gruplar tarafından eleştirilmiştir. Ancak bu eleştiriler yasaklamalara dönüşmemiştir.
Peppa Pig
Yine bir animasyonu sansürleyen ülkeler listesinde yer alan Çin öne çıkıyor. 2018 yılında, Peppa Pig‘in Çin’in popüler sosyal medya platformu Douyin’den kaldırıldığı ve bazı bölümlerinin yasaklandığı bildirilmiştir. Nedeni, Peppa Pig’in “antisosyal” bir sembol olarak kabul edilmesi ve bazı genç kullanıcılar tarafından isyankar bir yaşam tarzını temsil eden bir figür haline getirilmesidir. Bu dönemde Peppa Pig, internetteki kara mizah içerikler ve dövmeler gibi alternatif kültürle ilişkilendirilmiş, bu da yetkililerin karakteri uygunsuz bulmasına yol açmıştır.
Bir diğer dikkat çekici durum, Avustralya’da yaşanmıştır. Bir bölümde, Peppa Pig’in örümceklerden korkmaması gerektiği öğütlenmiştir. Ancak Avustralya’da bazı örümcek türlerinin zehirli ve tehlikeli olması nedeniyle, bu bölüm 2012 yılında ülke genelinde yasaklanmıştır. 2017 yılında Türkiye’de bir öğretmenin Peppa Pig’i “Batı kültürünün yaygınlaşmasına neden olduğu” gerekçesiyle şikayet ettiği haberlere konu olmuştur. Ancak bu olay resmi bir yasaklamaya yol açmamıştır.
Mickey Mouse
Mickey Mouse animasyonu, Disney’in en tanınmış yapımlarından biri olmasına rağmen, bazı ülkelerde dönem dönem yasaklanmış veya sansürlenmiştir. 1930’lu yıllarda Nazi Almanyası’nda yaşanmıştır. O dönemde, Adolf Hitler liderliğindeki rejim, Mickey Mouse’u Amerikan kültürünün bir sembolü olarak görmüş ve propaganda amacıyla bu karakteri “yozlaşmış bir Batı figürü” olarak nitelendirmiştir. Bu nedenle Mickey Mouse ve diğer Disney yapımları, Almanya’da tamamen yasaklanmıştır. Bazı komünist ülkelerde, Mickey Mouse’un temsil ettiği kapitalist ideolojinin gençler üzerinde olumsuz bir etkisi olacağı düşünülmüş ve Disney içerikleri sansürlenmiştir.
Mickey Mouse ayrıca bazı içeriklerinden dolayı modern dönemlerde tartışma konusu olmuştur. Örneğin, eski çizgi filmlerinde yer alan bazı sahneler, ırksal stereotipler içerdiği gerekçesiyle eleştirilmiş ve çeşitli platformlardan kaldırılmıştır. Disney, bu tür içerikler nedeniyle geçmişteki yapımları için özür dilemiş ve bu bölümlere erişimi sınırlandırmıştır.
Steven Universe
Bu animasyon, LGBTQ+ temalarını açık bir şekilde ele alması, toplumsal cinsiyet normlarına meydan okuyan karakterler barındırması ve aşk, aile, kimlik gibi konuları işleme biçimi nedeniyle tartışmalara yol açmıştır. Kenya, Rusya, Hindistan ve Ortadoğu ülkeleri gibi bölgelerde, animasyonun bazı bölümleri ya tamamen yasaklanmış ya da ağır sansüre uğramıştır. Bunun yanı sıra, bazı bölgelerde dizinin şiddet veya fantastik unsurlar içeren bölümleri de sansüre uğramıştır. Ancak, birçok ülke bu tür tartışmalara rağmen Steven Universe’ü yayınlamaya devam etmiş ve dizi, çeşitlilik ve kapsayıcılık temalarını savunduğu için eleştirilerin yanı sıra geniş bir destek de görmüştür.
Rusya’nın 2013 yılında çıkardığı “eşcinsel propaganda yasası” kapsamında, Steven Universe gibi içeriklerin çocuklar için uygun olmadığı belirtilmiş ve bu sahneler kaldırılmıştır. Ruby ve Sapphire karakterlerinin romantik ilişkisi ve evlilik sahnesi, bu tür sansürlerin odak noktası olmuştur. Pearl ve Rose Quartz gibi karakterler arasındaki duygusal bağlar da bazı muhafazakâr toplumlarda tepki çekmiştir. Bu da Hindistan ve bazı Ortadoğu ülkelerinde bazı bölümlerin yayından kaldırılmasına sebep olmuştur.
Tiny Toon Adventures
Tiny Toon Adventures animasyonu, 1990’lı yıllarda büyük bir popülarite kazanmış, ancak bazı ülkelerde içerikleri nedeniyle şiddet, cinsellik ve çocuklar için uygunsuz içeriklerle ilgili eleştirilerden kaynaklanarak yasaklanmış ya da sansürlenmiştir. Dizinin içerdiği mizah anlayışı ve şiddet unsurları, zaman zaman toplumun bazı kesimlerinde tartışmalara yol açmış olsa da, dizi hala kültürel bir fenomen olarak kabul edilmektedir.
Amerikalı aileler ve bazı eğitimciler, şiddet ve uygunsuz mizahın çocuklar üzerindeki etkisinden endişe duymuş, bu da bazı yerel televizyon ağlarının bazı bölümleri yayından kaldırmasına yol açmıştır. Çin ve Arjantin gibi bazı ülkelerde, Tiny Toon Adventures’ün bazı bölümleri çeşitli nedenlerle yasaklanmıştır. Bölümlerin bazılarında şiddet sahneleri ve karakterlerin davranışları eleştirilmiştir. Özellikle, karakterlerin birbiriyle savaştığı ve sürekli olarak fiziksel çatışmalara girdiği sahneler yasaklanmıştır.
The Simpsons
The Simpsons animasyonu, 1989 yılında yayına girmesinden itibaren dünya çapında büyük bir popülarite kazanmış bir yapım olmasına rağmen, bazı ülkelerde yasaklanmış veya sansürlenmiştir. Bu yasaklamaların arkasında, programın içerdiği mizah, aile yapısına ve toplumsal normlara karşı gösterdiği eleştiriler ile ilgili kaygılar yer almaktadır. Çin, Rusya, Endonezya ve Hindistan gibi ülkeler, çeşitli nedenlerle The Simpsons’ı yayınlamamayı tercih etmiş veya bazı bölümleri sansürlemiştir.
Çin hükümeti, dizinin aile yapısına ve devletin ideolojisine aykırı bulduğu içerikleri, özellikle Bart’ın yaramaz tavırlarını, çocuklar üstünde olumsuz etkisi olabileceğinden ötürü eleştirmiştir. Rusya’da ise 2006 yılında, dizinin şiddet içerikli sahneleri ve alkol kullanımını teşvik edici unsurları, çocuklara zarar verebileceği gerekçesiyle yayından kaldırılmıştır. Ancak, 2010 yılında Rusya, The Simpsons’ı tekrar yayınlamaya başlamıştır, ancak hala bazı bölümler sansürlü bir şekilde yayınlanmaktadır. Endonezya, 2002 yılında The Simpsons’ı kültürel hassasiyetlere ve yerel değerlerle uyumsuzluğu gerekçesiyle yasaklamıştır. Hindistan’da ise dizi, 2006 yılında çocuklara zararlı olabilecek unsurlar içerdiği ve aile değerlerine ters düştüğü gerekçesiyle bazı bölümleri yasaklanmış ya da sansürlenmiştir.
TaleSpin
TaleSpin, 1990 yılında yayınlanan ve Disney’in popüler animasyonlarından biridir. Ancak, bazı ülkelerde içeriğindeki mesajlar ve karakter tasvirleri nedeniyle yasaklanmıştır. Hindistan, animasyonda yer alan Shere Khan karakterinin kapitalizmi simgelediği ve bu figürün kötü bir ışıkta gösterildiği gerekçesiyle diziyi uygun bulmamıştır. Rusya, bazı bölümlerinde görülen dini temalara saygısızlık ve siyasi göndermeler içerdiğini savunarak yayınına kısıtlamalar getirmiştir. Orta Doğu ülkeleri, dizideki batılı yaşam tarzını teşvik eden unsurları ve ahlaki değerlere aykırı buldukları sahneleri gerekçe göstererek TaleSpin’i yayınlamamıştır.
Dizinin yasaklanmasının temel nedenleri arasında siyasi, dini ve kültürel hassasiyetlere uygun olmayan içerikler yer almıştır. Bununla birlikte, TaleSpin, yasaklandığı ülkeler dışında nostaljik bir klasik olarak kabul edilmeye devam etmektedir.
Arthur
Arthur animasyonu, 1996 yılında yayınlanmaya başlayan ve uzun yıllar boyunca popüler olan bir çocuk dizisidir. Arthur’ın diğer ülkelerde sansürlenmiş veya yasaklanmış bölümleri de bulunmaktadır. Örneğin, bazı Batı Avrupa ülkelerinde, dizinin farklı ırkları ve toplumsal sınıfları temsil etme biçimi tartışılmıştır. Ancak, Amerika Birleşik Devletleri ve diğer batılı ülkelerde, Arthur genellikle eğitici ve eğlenceli bir içerik olarak kabul edilmiştir. Rusya, Çin, ve Endonezya gibi ülkeler, özellikle dizinin LGBTQ+ temalarına yer veren bölümleri, aile içi ilişkiler ve toplumsal normlara aykırı öğeler nedeniyle bu animasyonu yayınlamamış ya da bazı bölümleri sansürlemiştir.
Endonezya, 2018 yılında Arthur’ın bir bölümündeki LGBTQ+ temalı içeriği ve bazı aile içi ilişkileri uygunsuz bulması nedeniyle yasaklama kararı almıştır. Endonezya, diziye karşı duyduğu tepkiyi, toplumun kültürel ve dini değerlerine aykırı bulduğu için gündeme getirmiştir. Animasyonun gençler üzerindeki olumsuz etkilerinden endişe edilen bir diğer unsur ise dizinin çocukların toplumsal normlara uygun davranışlar sergileyip sergilemeyeceği üzerine yapılan tartışmalardır. Bu yüzden dizinin bazı bölümleri, yasal düzenlemeler nedeniyle çeşitli Arap ülkelerinde de sansürlenmiştir.
Rusya’da, 2014 yılında Arthur’ın bir bölümü LGBTQ+ temalarını ele alması nedeniyle yasaklanmıştır. Bu bölümde, karakterlerden biri, aynı cinsiyetten bir kişiyle evlenme fikrini dile getirmiştir. Bu durum, hükümet tarafından tepkilere yol açmış ve yayın durdurulmuştur. Çin’de de benzer bir durum yaşanmış, 2017 yılında bir bölümdeki aile yapısına karşıt mesajlar ve bazı karakterlerin farklı toplumsal kimliklere dair açıklamaları, Çin hükümeti tarafından aile değerleriyle uyumsuz bulunarak yayından kaldırılmıştır.
Sausage Party
Sausage Party animasyonu, 2016 yılında vizyona giren ve şiddet, seks ve dini eleştiriler içeren bir yapım olarak dikkat çekmiştir. Animasyon, yetişkinlere yönelik bir komedi filmi olarak alışılmışın dışında bir tarzda, gıda maddelerinin bilinç kazanması ve dünyaya karşı isyanını anlatmaktadır. Ancak içerdiği uygunsuz unsurlar ve toplumsal normlara aykırı öğeler nedeniyle bazı ülkelerde yasaklanmış ya da sansürlenmiştir.
Arjantin, 2016 yılında Sausage Party’i, içerdiği seksüel içerik, açık şiddet ve toplumsal tabulara karşı duyduğu hassasiyet nedeniyle yasaklamıştır. Arjantin hükümeti, filmdeki bazı dinî figürlerin alaya alınması ve toplumun ahlaki değerlerine aykırı bulduğu öğeler nedeniyle bu kararı almıştır. Aynı şekilde, Çin de filmdeki şiddetli sahneler ve seksüel içerikler nedeniyle filmi yasaklamıştır.
Rusya, özellikle animasyondaki dini eleştirileri ve ahlaki olarak tartışmalı olan sahneleri hedef almış ve bu unsurlar nedeniyle gösterime girmemiştir. Endonezya’da ise filmdeki seksüel içerik ve şiddet öğeleri, Endonezya’nın geleneksel aile yapısına uygun bulunmamış ve bu nedenle yasaklanmıştır. Ayrıca, filmde yer alan bazı dini göndermeler ve kültürel tabulara yapılan alaycı yaklaşım, Endonezya gibi dini hassasiyetlere sahip bir ülkede tepkiyle karşılanmıştır.
Family Guy
Family Guy, 1999 yılında yayın hayatına başlayan ve keskin mizahı ile tanınan bir animasyon dizisidir. Ancak, içerdiği müstehcen espriler, dini göndermeler ve politik eleştiriler nedeniyle birçok ülkede sansüre uğramış veya yasaklanmıştır. Çin, diziyi hükümet karşıtı mesajlar içerdiği ve dini hassasiyetleri ihlal ettiği gerekçesiyle tamamen yasaklamıştır. Endonezya ve Malezya, toplumun ahlaki değerleriyle uyumsuz buldukları için diziyi yasaklamış, özellikle alkol tüketimi ve LGBTQ+ içerikleri yasaklanma gerekçesi olmuştur. Hindistan, diziyi dini grupların tepkileri üzerine kısıtlamış, bazı bölümleri sansürlemiştir. Rusya, 2014 yılında propagandaya aykırı içerikler barındırdığı gerekçesiyle diziyi yayından kaldırmıştır. Orta Doğu ülkeleri, dini figürlere yönelik mizahi yaklaşımı ve ahlaki değerlere aykırı bulunan unsurları nedeniyle diziyi yasaklamıştır.
Dizinin yasaklanmasının temel nedenleri arasında dini figürlere saygısızlık, şiddet içeren sahneler, aile yapısına eleştiriler ve toplum ahlakına aykırı görülen ögeler yer almıştır. Ancak, Batı dünyasında bu tartışmalı yönleriyle popülerliğini korumaya devam etmektedir.
Kaynakça
Kapak Görseli: indyturk.com
“South Park’ta Sansür.” South Park Fandom, Web, 26.01.2025.
“Pokemon’un Karanlık Yüzü: Çocukluğumuzun Vazgeçilmez Çizgi Filminin Tartışmalara Yol Açan Olayları.” Onedio, Web, 26.01.2025.
“Çin Sansürcüleri Winnie the Pooh’u Neden Yasakladı?” BBC News, Web, 26.01.2025.
“Peppa Pig.” Wikipedia, Web, 26.01.2025.
“Mickey Mouse Hakkındaki Karanlık Gerçekler.” Independent Türkçe, Web, 26.01.2025.
“SüngerBob’un İki Bölümü Yayından Kaldırıldı.” NTV, Web, 26.01.2025.
“Steven Universe.” Wikipedia, Web, 26.01.2025.
“Tiny Toon Adventures.” Wikipedia, Web, 26.01.2025.
“The Simpsons.” Censorship Fandom, Web, 26.01.2025.
“Arthur.” Wikipedia, Web, 26.01.2025.
“Sausage Party Türkiye’de Yasaklandı.” Onedio, Web, 26.01.2025.
“Family Guy Hakkında 10 Bilgi.” Temsil.org, Web, 26.01.2025.
“32 Yılında Simpsons Hakkında 20 Gerçek.” Indyturk, Web, 31.01.2025
