Lemony Snicket takma adıyla Daniel Handler tarafından kaleme alınan Talihsiz Serüvenler Dizisi 13 kitaptan oluşan bir hikayedir. Bu hikaye çocuk kitabı etiketiyle raflarda yerini almış olsa da hikayenin alt metni ve içerdiği gizemler bakımından yetişkinler tarafından da rahatlıkla okunabilecek ve farklı anlamlar çıkarılabilecek bir yapıdadır. Talihsiz Serüvenler Dizisi aslında Snicket’in yazmayı planladığı bir seri değildi. Bir yayınevinden gelen çocuk kitabı teklifine başta olumsuz cevap veren Snicket ısrara dayanamayınca çocuk olsam ne okumak isterdim diyerek kendisini kağıdın başında buluyor.
Snicket eserleri kaleme alırken sadece bir seri değil daha sonra farklı bir seriye ve birkaç yan kitaba da ev sahipliği yapacak bir evren yaratmayı başarıyor. Bu evren belirsizlikler üzerine kurulu bir evren olarak karşımıza çıkıyor. Örneğin olayların başladığı yer olarak bahsedilen Şehir’in hangi şehir olduğuna dair elimizde hiçbir bilgi yok.
Bu belirsizlikler okurların ve özellikle serinin hayranlarının kafasında önemli bir soru işaretine daha yol açmış oluyor: Talihsiz Serüvenler Dizisi hangi yılda geçiyor?
Anakronizm ve Örnekleri
Anakronizm en temel haliyle Kronolojide hata olarak yorumlanabilir. Kronolojide hata özellikle tarih kitaplarında karşımıza çıkan birtakım hatalarla kendisini göstermektedir. Haber bültenlerinde dahi bulunduğu iddia edilen ”2300 yıllık inciller” aslında anakronizme bir örnek oluşturabilir. İncil denildiği zaman Hristiyan inancını ele almamız gerekmektedir. Hristiyanlık ise Hz. İsa’nın dinidir. Hz. İsa’nın doğumunu miladi takvimde milat olarak aldığımıza göre milattan önce 300 yılı civarında yazılmış bir İncil olması mümkün gözükmemektedir.
Hz. Yusuf’un hikayesinde ise Yusuf’un bir kuyudan Mısırlı tüccarlar tarafından çıkarıldığını ve birkaç dirheme satıldığını okuruz. Oysa Yusuf’un döneminde Mısır’da resmi olarak kullanılan bir para birimi yoktur. Tarihin sorgulanabilirliğini bize gösteren en önemli unsurlardan biri şüphesiz Anakronizmdir.
Anakronizmin yoğun örneklerini bir dönem ülkemizde popülerleşen dönem dizilerinde de sıkça gözlemleme fırsatı bulmuştuk. Bu dizilerde yapılan hatalar sonucu sahnede görünen cep telefonları Osmanlı dönemini anlatan dizilerde anakronik unsurlar olmuştur. Muhteşem Yüzyıl adlı TV dizisinde Pargalı İbrahim Paşa’nın sık sık masa başında çalıştığına tanık oluruz. Oysa arşive göre masanın saraya girmesi Abdülmecid zamanına denk gelmektedir.
Anakronizm bazı eserlerde hata sonucu karşımıza çıkıyor olsa da bazı yapıtlarda ise bilinçli olarak kullanılır. 1987 yapımı Walker filmin 1850’li yıllarda geçmesine rağmen dönemin sorunlarına dikkat çekme amaçlı filmde modern sigara paketleri, kola kutuları vb. dekorlar kullanılmıştır. Aynı şekilde Leonardo da Vinci’nin ünlü tablosu Son Akşam Yemeği İsa ve Havarilerini konu olarak alsa da resimde portakal görmek de mümkündür. Fakat portakal Avrupa’ya 15. yüzyılda gelmiştir.
”Şehir” Nerede
Talihsiz Serüvenler Dizisi’nin geçtiği yer seri boyunca Şehir adıyla anılmaktadır. Şehirde bir malikanede yaşayan Baudelaire ailesinin çocuklarının evlerinin korkunç bir yangında küle dönmesi sonucu öksüz ve yetim kalmışlardır. Buradan itibaren Şehir sözcüğü birkaç farklı yerde tekrar tekrar kullanılmakta fakat hangi şehir olduğuyla ilgili bir bilgi verilmemektedir.
Her ne kadar bilgi verilmemiş olsa da resmi olmayan bazı bilgilere mekan konusunda ulaşmak mümkündür. Farklı kaynaklarda kitabın mekanlarından biri olan Denoument Oteli’ne ait bazı dosyalarda bir telefon numarası vardır. Bu telefon numarasının alan kodundan otelin San Francisco’da olduğu çıkarımını yapmak, dolayısıyla şehrin San Francisco olduğunu söylemek mümkündür.
Ayrıca şehir düzeni bakımından gözlemlendiğinde San Francisco tahmini fazla uzak kalmamaktadır. Her ne kadar yazar tarafından doğrulanmamış olsa da San Francisco bu sorunun cevabı olabilecek güçlü bir adaydır.
Olaylar Ne Zaman Gerçekleşiyor
Seride geçen olayların zamanı hakkında yorum yapmak ise mekan hakkında yorum yapmaktan daha zordur. Talihsiz Serüvenler Dizisi içerisinde gözlemlenen olayların ne kadar sürdüğüyle ilgili yorum yapmak ise mümkündür. Serinin zamanını bulmak açısından bu soruyu önce cevaplamak yardımcı olabilir.
Serinin ilk kitabı 10 günlük bir zaman dilimini ele almaktadır. İlk kitaptan sonra çocukların banka çalışanı Bay Poe ile yaşadıkları tam 6 günlük bir zaman dilimi vardır. İkinci kitabın başlangıcı bu 6 günün bitişini takip eder ve yine 10 günlük bir zaman dilimini ele alır. 3. kitapta ziyaret edecekleri Josephine Teyze’den önce birkaç günlük bir boşluk olduğu düşünülmektedir. Üçüncü kitapta ise 7 günlük bir zaman dilimi bize anlatılır. 4. kitap 16 gün, 5. kitap 21 günü anlatırken 6. kitapta ise işlenen zaman 7 güne düşmüştür. 7. kitaptan itibaren anlatılan zaman dilimi oldukça kısalmaktadır. 7. kitaptan 13. kitabın sonuna kadar işlenen zaman dilimi sadece 22 gündür. Kitaplarda bize anlatıldığı kadarıyla Baudelaire yetimlerinin 120 günden biraz fazla olan hikayelerini okuma fırsatı buluruz. Hikaye bittikten sonra da bir yıl kadar adada kaldıklarını öğreniriz.
Bu durumda adaya ilk indiklerinde yeni doğan bir bebek olan Beatrice Baudelaire 2 serinin sonunda karşımıza 9-10 yaşlarında bir çocuk olarak çıktığına göre serideki hikayenin en az 10 sene öncesini işlediğini düşünebiliriz. Fakat bu varsayım yalnızca Beatrice’i gördüğümüz bu sahnenin günümüzü yansıttığı bilgisiyle gerçeklik kazanabilir ki bu bilgi seride verilmemektedir.
Yazara bir röportajında açıkça bu soru yöneltildiğinde yazar ”Fare Yılı” diye cevap vermektedir. 20. yüzyılda ise Fare Yılı olarak karşımıza çıkan yıllar 1996, 1984 ve 1972 gibi yıllardır. Bunlardan herhangi biri sorumuzun cevabı olabilir.
Sorunun gerçek cevabını ise öğrenmek mümkün değildir. Çünkü Talihsiz Serüvenler Dizisi bilinçli bir Anakronizm örneğidir. Yazar seriye bu soruya verilecek her cevabı yanlış çıkarabilecek sayısız ayrıntı eklemiştir.
Örneğin Kont Olaf’ın arabası 1969 model Oldsmobile Toronado arabasıyla benzerlik göstermektedir. Fakat bu detay hikayenin yılını belirlemek için gereken bilgiyi tek başına sağlamamaktadır. Karakterlerin özellikle yetimlerin Victoria dönemini andıran kıyafetleri oldukça eski bir imaj verirken serinin farklı yerlerinde kullanılan telefonlar ve bilgisayarlar ise daha yakın tarihleri düşündürmektedir.
Özetle Snicket serinin her döneme uygun olabilmesi ve herkesin kendisinden bir şey bulabilmesi için Anakronoloji oluşturacak bu öğeleri isteyerek seriye yedirmiştir. Netflix yapımı dizide ise görsel kaynakların daha rahat incelenebilmesiyle zayıflayabilecek olan bu plan benzersiz bir hassasiyetle korunmuştur. Gerek kitaplarında gerek dizi ve filminde sorumuza net bir yanıt bulmak yazarın istediği gibi mümkün değildir.
