Lewis Carroll’un 1865 yılında yazdığı Alice Harikalar Diyarında, yüz elli yılı aşkındır hem çocukların hem de yetişkinlerin en sevdiği kitaplar arasındadır. Caroll, Viktorya Dönemi’nin katı kurallarını ve otoriteyi, kurduğu büyülü dünyayla paramparça edip insan zihnini özgürlüğe davet eder. Bu daveti, bugün hâlâ yediden yetmişe herkes kabul ediyor. Biz de tekrardan bu daveti kabul edip, Harikalar Diyarının birbirinden tuhaf karakterlerini inceleyelim.
Alice
Hikâyenin başkahramanı Alice, elinde saatiyle beyaz tavşanı takip edip tavşan deliğine düşmesiyle kendini bilinmeyen bir yolculuğa sürükler ve Harikalar Diyarında bulur. Karşılaştığı bu absürt dünyada kendi bilgisi ve aklından taviz vermeyerek sıra dışı bir macera yaşar. Alice’in bu yolculuğu büyümenin ve kimliğini bulmanın da yolculuğudur. Tırtıl’ın ona yönelttiği “Sen Kimsin?” sorusu bunun açık örneklerinden birdir. Alice’in bu soruya net bir cevap verememesi aslında o yaşta bir çocuk için çok doğaldır. Bunun yanı sıra böyle bir soruyu düşünmeye başlaması ise çok az çocuğun başına gelen bir durumdur desek yanılmış olmayız. Alice, özellikle Viktorya Dönemi‘nin çocuklarından beklenen sessiz, sakin söz dinleyen rolün aksine; kendi bildiğini okuyan, meraklı, cesur, itaat etmeyen, sorgulayan aynı zamanda nazik ve iyi yürekli bir kızdır. Bu tavırlarını herkesin korku ve çekingenlikle yaklaştığı Kraliçe’ye karşı kendinden emin duruşunda da görebiliriz. Sadece 1800’li yıllar için değil, tüm yüzyıllarda hatta bugün bile çocuklardan beklenen, dayatılan, hayal gücünü baltalayan sistem aynıdır. Bu yüzden Alice evrensel ve bugün hâlâ yaşayan bir karakterdir diyebiliriz. O, hayal gücünün ve kendin olmanın temsilidir. Alice’in rüyası, büyük bedenler içindeki çocuk ruhlarımızın kaçtığı, bize doğrudan bir şeyler dikte etmeye çalışmadan, ders vermeyi amaçlamayan özgür bir oyun bahçesi değil de nedir?
Beyaz Tavşan
Hikâyenin başlamasına sebep olan beyaz tavşan karakteri, kaygılı bir tavırla sürekli “Geç kaldım.” diyerek koşuşturma ve panik halindedir. Öyle ki bu telaşlı hali, Alice’in merak duygusunu fişeklemiş ve Harikalar Diyarına gitmesine neden olmuştur. Fakat beyaz tavşan, gerçek dünyadaki gibi Harikalar Diyarında da aynı kaygı ve endişeli ruh hali içerisindedir. Tıpkı modern insanların geldiği duruma benzer şekilde, ona verilen görevi yetiştirme arzusu, her şeyin önüne geçmiş adeta kendi varlığını unutmuştur. Sürekli koşturan, bir zaman sonra nereye yetiştiğini unutan insanlar gibidir. Hikâyenin ilerleyen kısımlarında geri planda kalan tavşan, zamanın ve emirlerin kölesi olmuştur. Beyaz tavşan, bize durmaya ihtiyacımız olduğunda durmamız gerektiğini hatırlatan bir figürdür diyebiliriz.
Sırıtan Kedi
“-Buradan gitmek için hangi yolu izlemeliyim?
-Nereye gitmek istediğine bağlı.
–Nereye gittiğimin pek de umurumda değil.
–O zaman hangi yoldan gittiğinin de bir önemi yok.”
Hikâyenin en havalı karakterlerinden biri Sırıtan Kedidir. Bu kedinin, bilge, gizemli ve oyunbaz bir havası vardır. Alice’le aralarında geçen yol bulma diyaloğunda Sırıtan Kedi, bize bir yol seçmeden önce nereye gitmek istediğimizi bilmemiz gerektiğini anlatır. Alice’e doğrudan bir yol göstermez. Alice’e kendi yolunu bulma ve karar alma yetisini aşılar. Sürekli gülümseyen yüzü, istediği zaman ortadan kayboluşu, Harikalar Diyarının absürt yanını ve gerçekle hayalin birbirine karışmasını yansıtır.
Şapkacı
Alice Harikalar Diyarı denince akla ilk gelen karakterlerden biri şapkacıdır. Harikalar Diyarını en absürt ve unutulmaz karakterlerinden biridir. Şapkacı çay partisi üyelerinden biridir. Bu partide zaman durmuştur hep aynı saate takılı kalmıştır. Bununla birlikte çay partisi masadaki kaos, tuhaf ritüeller, partinin absürtlüğünü gözler önüne serer. Şapkacının normlara uymayan hareketleri Alice’in zaman zaman sabrını zorlamış belki de mantıksızlık denen şeyi şapkacıyla daha iyi anlamıştır. Bu sayede Alice, hayal gücünün sınırlarını genişletmiş ve bu kuralsız dünyada yolculuğuna devam etmiştir.
Kraliçe
Harikalar Diyarının kontrolsüz güç sahibi Kraliçe, “Kafasını uçurun!” sözüyle etrafa tehdit saçan ve baskıcı bir karakterdir. Abartılı ve öfkeli davranışları etrafa bir yandan korku saçar bir yandan da gülünç gözükür. Hoşuna gitmeyen herhangi bir hareketin karşılığını ölümle cezalandıracak kadar zalimdir. Korku ve baskı yoluyla hükmetmenin simgesidir. Dönemin otoriter yönetimlerine bir eleştiri olduğunu da söyleyebiliriz. Alice ise Kraliçe’nin bu tiranlığına boyun eğmez ve cesurca karşı çıkar. Bu karşılaşma, Alice’in kimliğini inşa etmesinde de önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu yönüyle Kraliçe, hikâyede Alice’in cesaretini ortaya koymasında bir sınavdır.
Alice, Harikalar Diyarında karşılaştığı diğer yan karakterle de birlikte hayal kurmanın sınır tanımayan gücüyle kendini keşfetme, karşılaştığı dünyayı anlama, büyüme yolculuğuna çıkar. Bu hikâye çocuklar için büyülü, eğlenceli bir dünya sunarken, yetişkinler için hayatın monotonluğundan kaçıp sığınabileceği benzersiz bir yolculuk olmaya devam ediyor.
Kaynakça:
Alice’s Adventures in Wonderland. Web.
Alice’s Adventures in Wonderland: Full Book Analysis. George Thomas, 2023.
Cook, J. (2023). “Alice in Wonderland” – Meaning, Themes, and Symbols. Culture Frontier
