İyiliğin ruhsal huzuru dengelediği bu evrende insanlığın etik değerler içinde hareket etmesi onlar için her zaman en yararlısı olmuştur. Pozitif enerji, ruhumuzu sardığında aydınlığın kudretli gücünü ve hakikatin derin anlamını fazlasıyla hissetmeye başlarız. Peki, bunu hissetmeye ihtiyaç mı duyarız, yoksa bu hissiyat zaten insanın mayasında mı vardır? Dini değerler insanlığın uzun dönemlerinden beri bu hissiyatın tazelenmesini teşvik etmektedir. Bu teşvikin önemli parçalarından biri de tarihin eski sayfalarından Zerdüşt’ü göstermektedir. Zerdüşt’ün Ahura Mazda’dan aldığı ışık ve akıl insanlığın tüm karanlığını aydınlığa kavuşturmuştur.
Zerdüştlüğe Kısa Bir Yolculuk
Pers İmparatorluğu’nun resmi dini olan Zerdüştlük, bilinen ilk tek tanrılı dindir. Bilim insanları tarafından MÖ 1200-600 yılları arasında yaşadığı düşünülen bir şahsiyet olan Zerdüşt, bu dinin elçisi olarak görülür. Tanrı Ahura Mazda’nın öncülüğündeki dinin temel inancı, iyilik ve kötülük arasındaki savaşa dayanır. İnanca göre, iyilik eninde sonunda kazanacak. İyi ruhlar köprüden geçip cennete gidecek, kötü ruhların yeri ise cehennem olacak.
Zerdüşt Bu Dine Nasıl Öncü Olmuştur?
Genel bilgiye göre Zerdüşt 30 yaşındayken bahar festivalini kutlamak için toplanılan bir ortamdadır. Şafak vakti, tören için su getirmeye nehre gider. Suyu aldıktan sonra nehrin kıyısına giderken parlak bir varlık görür. Bu belirme Vohu Manah’tır (İyi Düşünce). Vohu Manah parlaklığıyla Zerdüşt’ü alıp Ahura Mazda’ya yöneltir. Yüce tanrı Ahura Mazda’nın ışığı o kadar büyüktür ki Zerdüşt kendi gölgesini yerde göremez. İşte tam da o anda aydınlanma yaşar. Tanrının varlığının kendisine ulaşmasından sonra ona tüm kalbiyle inanmaya başlar. Hatta Zerdüşt’ün radikal bir değişiklikle Ahura Mazda’nın ezelden beri var olan yaratılmamış ve tüm iyi şeylerin yaratıcısı olduğunu ilan ettiği iddia edilir.
Ahura Mazda ve Tezahürleri
Ahura Mazda anlam olarak bilginin efendisi demektir. Kendisi Zerdüştlüğün yüce ve tek tanrısı olarak görülür. O evreni, zamanı, tüm iyi şeyleri yaratır ve tüm evrenin kaynağıdır. Ahura Mazda’nın dünyadaki tezahürleri olarak bilinen altı soyut nitelik vardır. Bu nitelikler Amesha Spenta olarak adlandırılır. Şimdi her birinin neleri temsil ettiğine birlikte göz atalım.
Vohu Manah
Avestaca’da vohu “iyi”, manah “zihin, düşünce, niyet” demektir. Bu tezahür doğru düşünceyi ve ahlaki bilinç kapasitesini temsil eder. İnsanların içindeki iyi düşünceyi barındırır ve bu iyi düşünce onların erdemli bir hayat geçirmesini sağlar. Öteki hayat inancına sahip olan bir Zerdüşti, Vohu Manah’ın bu şekilde onu cennete yönelttiğine inanır.
Asha Vahishta
Asha “hakikat, düzen, doğruluk, evrensel yasa”, vahishta “en iyi, en yüce” anlamına gelmektedir. Ahura Mazda’nın bu yansıması evrensel düzeni ve doğruluğu temsil eder. Doğruluk ile uyumlu yaşamaya yöneltir. Yani akıldan geçen iyi düşüncenin eyleme dönüşmesidir.
Khshathra Vairya
Khshathra “iktidar, hükümdarlık, krallık”, vairya “arzu edilen, seçkin, değerli” demektir. Tanrının adaletini ve insanlar üzerindeki koruyucu kuvvetini temsil eder. Bu nitelikle anlaşılır ki tanrının egemenliği baskı kuran bir güç değil iyiliğin adaletli yansımasıdır. Bu güç sayesinde otorite tanrının yasalarına uygun olarak adaletli bir şekilde uygulanır.
Spenta Armaiti
Spenta “bereketli, yaratıcı”, armaiti “alçakgönüllülük, sadakat” anlamına gelmektedir. Bu tezahür doğaya ve doğruluğa tüm samimiyetle bağlı olmayı ve mütevazı bir şekilde iyilik yapmayı temsil eder. Bu şekilde insanların birbirine karşı sabrı artar, iç sorgulama yapılır, toplum daha düzenli hale gelir ve bireylerin duygusal gelişimleri düzene girer. Tanrının bu yansıması ile doğaya karşı duyulan saygı, verimliliği arttırarak insanlar için uzun vadede yarar sağlar.
Haurvatat
Haurvatat, “tamlık, bütünlük, esenlik” anlamına gelir. Psikolojik ve fiziksel olarak tüm toplumun sağlığının korunmasını temsil eder. Bu tezahür daha çok su ile ilişkilidir. Yani suyun temizliği ve bununla birlikte yaşamın devam ettirilebilme gücü onun alanıdır. Bu sayede su korunur ve olası hastalıklardan da kaçınılmış olur çünkü hijyen, beslenme ve bakıma önem verilir. Dolaylı yoldan ruhen ve bedenen dengede kalmak mümkün hale gelir.
Ameretat
Ameretat, “ölümsüzlük” anlamına gelir. Tanrının bu belirmesi bitki örtüsü ve gıda kaynakları ile ilişkilendirilir. Aynı zamanda bu tezahür yaşamın sürekliliği ve doğanın yenilenme gücünü de temsil eder. Doğanın korunması Ameretat’ın alanıdır. Bu sayede gelecek nesiller temiz hava, su ve gıdaya ulaşır. Nesiller boyu devam eden bu durum ölümsüz iyilik olarak görülür.
Bu tezahürlerin çoğunun temelinde saflık ve aydınlık vardır. Bu aydınlığın en önemli simgesi de ateştir.
Ateşin Önemi
Zerdüştlükte arınmışlık ve şeffaflığın en önemli temsili ateştir. Ateş, ısı ve ışık sağladığı için en önemli yaşam kaynağı olarak görülür. Ateşin ışığı, tüm karanlığı ve bilinmezi dağıtır ve bu da doğrunun yalanı yenmesi ile benzetilir. Ateş aynı zamanda soyut olarak tanrının düzeninin görülmesini sağlayan ilahi bir kaynaktır. Zerdüşt’ün deneyimlerine göre Ahura Mazda parlak bir ışıkla kaplıdır ve bu ışığın dünya üzerindeki hali ateş olarak görülür.
İyi Düşünce İyi Söz İyi Davranış Üçlüsü
Zerdüştlükte Ahura Mazda’yı en iyi temsil eden üçlü “İyi Düşünce”, “İyi Söz”, “İyi Davranış” üçlüsüdür. İyi düşünce ilkesi, nefret duyma, kötü niyet, kıskançlık gibi duyguların önüne geçer ve karar almadan önce adaletli olmayı sağlar. İyi söz ilkesi, yapıcı konuşmayı ve boş sözden korunmayı sağlar. Bu sayede toplumsal güven artar. Sonuncu ilke olan iyi davranış, ilk iki ilkenin dışa vurumu olarak görülebilir. Ahlaki ve faydalı eylemlerde bulunarak iyilik desteklenir ve kötü düzen zayıflar. Bu anlayışa göre sonunda kişi bütün kötülüklerden kurtulur ve dünya kusursuz bir yer haline gelir.
İyilik ve Kötülüğün Karşıtlığı
Zerdüşt’ün anlayışına göre Ahura Mazda bilge ve iyi bir tanrıdır ve kötülük tanrının kendisinden kaynaklanmaz. Kötülüğün ana kaynağı düşman ruh olan Angra Mainyu’dur. Yani Zerdüştlüğe göre iyilik ve kötülük birbirinden ayrı şekilde başlangıçtan beri hep vardır. Kötülük ise tanrıdan bağımsız, Angra Mainyu’nun sonucu olarak varlığı devam ettirmiştir. İyi olmayı tercih edenler Aşa’yı yani doğruluk, hakikat ve düzen yolundan devam eder; kötü olmayı tercih edenler ise Drug’u yani yalan, kaos, kötülük ve haksızlığın yolundan devam eder. İnsanlık bu seçiminden dolayı sorumludur çünkü Ahura Mazda kimseyi seçimlerinde zorlamaz. Aşa’yı seçenler sonsuz iyilikle taçlandırılır, Drug’ı seçenler ise ebedi kötülük ile karşı karşıya kalır.
Eski dönemde insanlar, iyiliğin, düzenin, aklın ve ışığın gücüne Ahura Mazda’nın kudreti ve Zerdüşt’e ilahi çağrısı sayesinde ulaşmışlardır. Ahura Mazda, sadece bir tanrı olarak kalmayarak nitelikleriyle iyiliğin ta kendisi olmuştur. Kötülükle savaşırken birçok insanı kendine çekerek dünyanın iyiliğe yönelmesini sağlamaktadır. Bu evrensel ve asırlık çağrı farklı dinlerde, farklı insanlara günümüzde hâlâ rehberlik etmektedir.
Kaynakça
Boyce, Mary. Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. Routledge & Kegan Paul,Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices 1979, Web. Erişim Tarihi:15.08.2025
Avesta: Zerdüştîlerin Kutsal Metinleri, Web. Erişim Tarihi:15.08.2025
Boyce, Mary. “AMƎŠA SPƎNTA.” Encyclopaedia Iranica, vol. I, fasc. 9, pp. 933–936. Encyclopaedia Iranica Online, Web. Erişim tarihi:15.08.2025
