Komagenes, Helen kökenli bir adlandırmadır. Kom sözcüğü Kürtçede topluluk anlamına geliyor. Gene ise soy, kabile, aşiret anlamlarına geliyor. İki kelime birlestirilip Komagene olduğunda ise ”herkesin evi, göçebe aşiretler diyarı” gibi anlamlara geliyor. Yunancada ise ”genler topluluğu” anlamına geliyor.
Kommagane Krallığı M.Ö 163 ile M.S 72 yılları arasında var olmuş Groepers uygarlığıdır. Batı tarafında Kilikya, kuzeyde Kapadokya gibi Helenistik komşuları olmasının yanı sıra doğuda Ermeniler ve perslerle komşuydu. Bu durum onların çoklu kültür yapısına sahip olduklarını da gösteriyor. Ayrıca krallığın kökeni konusunda çok az bilginin bilinmesi onların bölgeye sonradan geldiğine işaret ediyor. Krallık günümüzdeki Adıyaman, Gaziantep ve Kahramanmaraş illerini kapsıyordu. Kommagene Krallığı’nın başkenti bugün Atatürk Baraj Gölü’nün altında kalan Samosata (samsat) Höyük’tür. Bu ismi Kommagene’nin ikinci kralı olan Samos’tan almıştır.
Bu krallığın en ünlü kralı I. Antiokhos Theos idi. Dönemin en güçlü ordusuna sahip Roma imparatoru Marcus Antonius’a karşı kazandığı zafer Kral Antiokhos’a halkının gözünde itibar kazandırmıştı. Bu ünün sebeplerinden bir diğeri ise dönemin en iyi diplomatı olmasıydı. Komşu ülkeler olan Perslerle ve Roma imparatorluğuyla sıkı bir siyasi ilişki kurmayı başarmıştı. Bu ilişkilerinde zaman zaman sorunlar yaşamasına rağmen genel olarak bir denge politikası izlemeyi başarmıştır. Bu bağlamda Roma’ya bağlılık göstererek Roma vatandaşlık göstergesi olan Toga giysisini giyerken diğer yandan Part Kralı Orades’e kızını vererek ittifak kurmuştur.
I. Antiochos bunun yanında Yunan ve Pers dinlerinin bir sentezi olan din ve panteon meydana getirmeye çalışmıştır. Kendi Krallık döneminde halkının bir çok etnik kökene sahip olmasından ötürü onları tek bir çatı altında toplamak istemiş ve bunu da din aracılığıyla yapmaya karar vermişti. Kendi babası ve annesinin mezarlarını tapınak haline getirdi. Bunun yanında Antiochos tanrılar arasında yerini almak ve ölümsüz olmak istiyordu. Döneme damgasını vuran en büyük yapıt olan Herkülle tokalaştıgı tableti işte bu yüzden yapılmıştı.
Nemrut Dağındaki Kommagene Döneminde Yapılmış Heykeller
Antiochos ölümsüzlüğünün nişanesi olarak Herkül, Zeus, Apollon ve Fortuna heykellerinin arasına kendi heykelini de katmıştır. Böylece Nemrut dağı merkezli bir Panteon meydana getirmiştir. Heykellerin yüzleri doğu-batı sentezini sembolize etmek için hem doğuya hem batıya bakmaktadır. Tanrı heykellerinin arasında yer alan kartal başı gökyüzü hakimiyetini, aslan ise yeryüzü hâkimiyetini temsil etmektedir. Uzmanlar dağın bulunduğu 2150 rakımdaki hava şartları nedeniyle bugünün teknolojisiyle bile yapılamayacağı görüşündedirler. Kışın dondurucu soğuğu yazın ise kavurucu sıcağı sebebiyle o dönemde buranın yapılışında görev alan pek çok kişinin çalışırken öldüğü tahmin ediliyor.
Kral Antiochos, bu dağın tepesine, Yunan ve Pers tanrısının heykelinin yanı sıra kendi mezar-tapınağını da yaptırmıştır. Mezarda, bir kartalın başı gibi, tanrıların taş oymaları bulunuyor. Heykellerin yakınlarında 200 satırlık tablet bulunuyor. Yunanca yazılmış bu yapıt, kral Antiochos’un kendisinden sonraki krallara buyruklarını, bu kutsal mahali ziyarete gelenlere övgülerini ve zarar vermek amaçlı gelenlere ise lanetlerini içeriyor.
Kommagene Krallığının kendine hayran bırakan bu heykellerinin yanı sıra Krallığın kentlerinde ele geçen mozaikleri de oldukça dikkat çekiyor. Bu mozaiklerin Krallığın en yüksek refah seviyesine sahip olduğu zamanlarda yapıldığı düşünülüyor. Ayrıca bu mozaikler genelde soylu yönetici sınıfın yaşadığı yapıtlarda bulunuyordu. Dolayısıyla seçkinlik göstergelerinden biriydi. Poseidon mozaiği, Aphrodite’nin doğuşu mozaiği, Okeanos ve tethys mozaiği, Yunuslu mozaik, Kethod mozaiği gibi çokça mozaik döşemeleri vardır.
Kommagene krallığı konumu nedeniyle hem Roma imparatorluğu hem de Persler tarafından çevirilmiş durumdaydı. Bu büyük devletler yüzünden Kommagene yerel bir krallığın ötesine hiç geçememiştir. Kommagene son olarak Antiochos döneminde bağımsız kalmayı başarmıştır. Fakat M.S 72’ye gelindiğinde Romalılar Kommagene’yi istila etmişti. Bunun bir sonucu olarak 200 yıl süren krallığın bağımsızlığı tamamen sona erdi. Bu tarihten sonra Kommagene’ye artık Roma imparatorluğunun bir eyaleti gözüyle bakılmaya başlanmıştır.
Kaynakça
- Şahin, Sencer. “Kommagene Ülkesi ve Tanrılar Tahtı Nemrut Dağ”. Academia.edu. https://www.academia.edu/1076907/Kommagene_ulkesi_ve_Tanrılar_Tahtı_Nemrut_Dagı. Erişim Tarihi: 11.01.2023
- Taşdöner, Kevser. “HELLENİSTİK DÖNEMİN KÜÇÜK BİR KRALLIĞI: KOMMAGENE”. Academia.edu. https://www.academia.edu/18426935/HELLENİSTİK_DÖNEMİN_KÜÇÜK_BİR_KRALLIĞI_KOMMAGENE. Erişim Tarihi: 11.01.2023
- Damdere, Gizem.”Kommagene Krallığı’nda Deniz Konulu Mozaik Döşemeler”.Academia.edu.
https://www.academia.edu/40662384/Kommagene_Krallıgında_deniz_konulu_mozaik_döşmeler. Erişim Tarihi: 11.01.2023
