Eksantrik Bir Kadının Hikayesi: Sen Hiç Ateş Böceği Gördün Mü?

Film Gülseren adındaki baş karakterin yaşadığı huzur evinde başlar. İki genç Youtuber Gülseren’in sahip olduğu zihinsel fonksiyonlarla ilgilenmek ve kendisi ile röportaj yapmak için orada bulunmaktadır. Karakterin resim albümüne bakarak anlattığı hikaye, Cumhuriyetin ilk yıllarından başlayarak 2000’lere kadar yaşanan aşamaları eski bir konakta yaşayan Sözbir ailesini üzerinden ve daha çok bu ailenin üstün zekâlı üyesi üzerinden aktarılır. Yaşadığı toplumun değişimlerinin arka planında işleyen film, Gülseren’i ailesiyle birlikte sürekli değişen bir ortama ve yolculuk içindeki mücadelelerine ayak uydurmaya çalışmalarını yansıtır. Yılmaz Erdoğan baş karakteri “Çok sayıda Gülserenler var bizim gibi, onların gölgede kalmışlarını temsil ediyor aslında. Yani potansiyelinin karşılığını bulamamış her kadın benim için bir Gülseren.” cümleleri ile anlatır.

1948 yılında İstanbul’da doğan Gülseren; sınırlandırılmaya ve sosyal normlara uymayı reddeden, toplum içerisinde var olamayan, kabul görmediği için acı çeken bir kadındır; yaşamı boyunca onu ciddi olmaya zorlayan dünyada sevdiği herkesi birer birer kaybeden bu kadının acı hikayesidir anlatılan. İzleyici bu hikaye etrafında bir konağın çöküşüne tanıklık eder ve bununla birlikte ülkenin yaşadığı siyasi dalgalanmaları görür. Konağın içinde yaşananlar, sıçramalı olarak Demokrat Parti döneminin, askeri darbelerin, “Özal’lı” yılların ve milenyum çağının çevrelediği uzun yıllar boyunca süren bir Türkiye portresi çizer, bu portrenin içinde yaşamaya çalışan, çırpınan insanları gösterir. Sosyopolitik dönemlerde Gülseren, siyasi kargaşaya ve toplumsal değişime karşı yalnızlık, sevgi ve kayıpların peşine düşer. Birbirinden farklı birçok insanı tanıyan ve gören, onların içinde büyüyen biri olarak karakter, doğumundan itibaren üzerinde taşıdığı farklılığıyla, kabul görmezliğiyle, bu konakta ve toplumda hem çok acı çekmekte hem çok eğlenmektedir. Hayata yanlış yerlerden bakıp kendini bulamamış insanlardan uzaklaşan Gülseren, ateş böcekleriyle konuşup insanın asla eskitemediği mutluluk duygusuna dikkat çekmektedir.

Olaylar anti-faşistlerin evlerin duvarlarını sprey boyalı sloganlar için kullandıkları, 1970’lerin siyasi kargaşalı yılları ile Gülseren’in ilk iş görüşmesi için saçlarını bir tarafa attığı 80’lerin ve 2000’lerin başlarında konağı bir pansiyona dönüştürdüklerinde geçmektedir. Karikatürize olmayı dengelemek için, sahne geçişleri sık sık Gülseren’in hayatının zeminini oluşturan Türkiye’deki sosyal ve politik huzursuzluk ile geçişi anlatan animasyonlu gazete manşetlerini gösterir. Babası Nazif (Engin Alkan) kayıtsız şartsız sevgi dolu bir babadır; annesi İclal (Devrim Yakut) gergin, yargılayıcıdır. Aile, Gülseren’in halası ve amcalarıyla İstanbul’un göbeğinde miras kalan bir konağı paylaşır. Öğretmenlerinin ilerisinde olan karakter okul idaresinin onu açık sözlü, küstah bulması gibi nedenlerle okuldan atılır. Gülseren’in doğduğu andan itibaren siyasi entrikalar, ayaklanmalar, komünist etkiler, dini- sağ etkiler ve askeri bir ele geçirme yoluyla tüm hayatının dönemlerinin anlatıldığı filmde gürültücü ve tartışmacı ailesi, komünist ya da dini inançları nedeniyle tutuklanan amcalarıyla izleyici karakterin yaşamındaki dalgalanmalara tanık olur.

Genç bir kadın olarak Gülseren finansal istikrar karşılığında varlıklı ailelerin oğluna verilecek güçsüz mal olarak görülür, ayarlanmış evliliklerden kaçar. Yazma becerisi olmamasına rağmen sırf işverenini güldürdüğü için sekreter olarak işe alınır ancak şirketi beyaz yakalı sahtekarlıkla kendini yok eder ve onu, kendisini ve annesini desteklemek için aile konağını bir pansiyona dönüştürmeye mecbur bırakır. Bir zamanlar sessiz olan sokakları, eğlencenin hüküm sürdüğü ve partilerle dolu gürültülü bir şehir caddesine dönüşür. Finale doğru her tarafı neon ışıklarla çevrilmiş bu eski konak, artık bir pansiyona dönüşmüş, içinde yaşadığımız dönemin insan ilişkilerinin tamamen ticari ve sosyal çıkarlar etrafında şekillendiği göstermiştir. Tüm bu hikaye süresince Gülseren, topluma uyum sağlamak ve ciddiye alınmak için mücadele eder.

Bakım evi flashback yapısı ile The Notebook filmine benzerlik gösterir (her ne kadar aşırı romantik şeylerden vazgeçse de) ve bir kişinin yaşam öyküsünde ülke çapındaki önemli olayları çerçevelemek için bir Forrest Gump yöntemini kullanır.

Ateş Böceği Metaforu

“Lambalar sadece ışık verir ama ateş böcekleri aydınlatır.”

Film, ateş böceklerinin arka bahçede alacakaranlıkta varlığını belli eden bazı böceklerden ziyade herkesin göremeyeceği büyülü şeyler olduğunu vurgular ve sadece iyi ve hayalperest insanların ateş böceklerini görebileceğini iddia eder. Ateş böceklerini görebildiği için kızının “deli” olduğunu sürekli iddia eden annesi ise onları asla görmez. Gülseren, baştan sona başkalarının görmediği yüzlerce büyülü ateş böceğini feneriyle çağırabilir, görünüşe göre ateş böcekleri iyimserliğinin bir metaforu ve gerçekte var olan çirkin dünyadan ziyade karakterin yaratabileceği güzel dünyada yaşama tercihidir.