Edebiyatta yan karakterler olarak görmeye alıştığımız karakterlerdir büyücüler. Ana karakterlerin başı sıkıştığında büyücüler gelir, zor durumlarından kurtarırlar. Hiç zorlanmadan dağları kaldırırlar, araçsız seyahat ederler. Bu ilginç ve merak uyandıran karakterlerin bizzat anlatıldığı çok fazla eser yoktur. Harry Potter ve Yerdeniz ise tamamen büyücülere ve onların dünyalarına odaklanan serilerdir. Bu yazımızda bu iki harika serinin büyücülere, büyüye bakış açıları üzerinden benzerliklerini ve farklılıklarını inceledik.
Harry Potter Serisi (J.K. Rowling)
Harry Potter, İngiliz yazar J.K. Rowling tarafından ilk kitabı 1997 yılında yayımlanmış fantastik kitap serisidir. 1997’den 2007’ye kadar yayımlanmış olan kitap serisi yedi kitaptan oluşmaktadır. Harry Potter ve Felsefe Taşı (1997), Harry Potter ve Sırlar Odası (1998), Harry Potter ve Azkaban Tutsağı (1999), Harry Potter ve Ateş Kadehi (2000), Harry Potter ve Zümrüdüanka Yoldaşlığı (2003), Harry Potter ve Melez Prens (2005), Harry Potter ve Ölüm Yadigarları (2007) serinin kitaplarıdır.
Büyücüler ile normal insanların bir arada yaşadığı evrende on bir yaşına gelen büyücü ve cadı çocuklar, Hogwarts adı verilen bir büyücülük ve sihir okulunda yedi yıl sürecek eğitimlerine başlar. Harry Potter serisi kendisinin büyücülük yeteneğine sahip olduğunu bilmeyen öksüz ve yetim Harry’nin Hogwarts’a başlamasını ve öğrencilik sürecini anlatır. Her yıl yani her kitapta başına türlü türlü maceralar gelir. Bu seride Harry ile birlikte iyilik, kötülük, şöhret, ilim ve cesaret gibi kavramlar üzerinde dururuz. Şöhret ile büyüyen Harry’nin gözlerinde kendi anksiyetelerimizi, ölümsüz olmak uğruna ruhunu parçalayan Voldemort’un gözlerinde kendi ölüm korkumuzu okuruz.
Yerdeniz Serisi (Ursula K. Le Guin)
Yerdeniz Serisi, Amerikalı yazar Ursula K.Le Guin tarafından ilk kitabı 1968 yılında yayımlanmış fantastik kitap serisidir. 1968’den 2001’e kadar yayımlanmış olan kitap serisi altı kitaptan oluşmaktadır. İlk başta üçleme olarak planlanmış olan kitap serisi, daha sonrasında dörtleme halini alır. En sonunda da yazarın son iki kitabı eklemesi ile altı kitaplık günümüzdeki son halini almıştır. Yerdeniz Büyücüsü (1968), Atuan Mezarlığı (1970), En Uzak Sahil (1973), Tehanu (1990), Yerdeniz Hikayeleri (2001), Öteki Rüzgar (2001) serinin kitaplarıdır.
Takımadalardan oluşan Yerdeniz adındaki fantastik dünyada geçen seri, alışkın olduğumuz seri kitap anlayışından biraz uzak olarak belli ana karakterler üzerinde zıplayarak ilerler. Serinin bir kitabı, bir diğerinden tamamen başka karakterlerden bahsetmeye başlayabilir yine de ana konu en sonunda ana karakterlere bağlanır. Büyüme, iyiliğin kötülük ile mücadelesi gibi ana temalara sahip olan kitap serisi ayrıca kibir, arkadaşlık ve çaba göstermek gibi konulara da eğilir.
Büyücülerin Büyücü Olmayanlarla Etkileşimi
Harry Potter evreni her ne kadar günümüzde ve bildiğimiz evrende geçse de Muggle’lar (büyü yapamayanlar) büyücülerin ve sihrin varlığından haberdar değildir. Hatta işler büyücülük dünyasında yolunda gitmediğinde ve işler büyük bir savaşın eşiğine gelse bile normal insanlar hiçbir şeyden haberdar edilmez. Büyücülerin varlığını öğrenen ya da büyücülerle veya büyüyle karşılaşan insanların hafızası silinir. Tüm izler yok edilir. Böylece büyücülük dünyası kendini güvende tutmaya çalışır. İnsanların bu büyük güçten ve iktidardan korkacağını düşünürler.
Yerdeniz serisinde ise, büyücülerin varlığı herkes tarafından bilinir. Büyücüler saygı ile karşılanır. Hatta bir nevi kamu görevi gibi görülür büyücülük, her adanın bir büyücüsü vardır. Hastalar ile o ilgilenir, adayı ejderha gibi dış tehlikelerden korur. Büyücüsü olmayan adaların bile cadılar veya şifacılar gibi basit düzeyde sihir yapanları vardır. Çeşitli tılsımları ve kelimeleri bilen her insan biraz da olsa büyü yapabilir.
Büyü Yapmanın Sorumluluğu
Harry Potter evreninde büyücülerin varlığı bilinmediği ve büyücüler kendilerini saklamak zorunda kaldıkları için toplumun kalanından soyutlanarak kendi cemiyetlerinden ve geleneklerinden uzaklaşamayan bir hal almışlardır. Hatta çoğu büyücü temel teknolojik gelişmelerden bile haberdar değildir. Tükenmez kalem yerine tüy kalem ve mürekkep kullanırlar. Telefon yerine baykuşlar ve diğer sihre bağlı iletişim araçları kullanılır. Hayatlarını devam ettirmek için tamamıyla büyüye bel bağlayan büyücüler, bulaşık yıkamak gibi basit işler için bile büyü yaparlar.
Yerdeniz evreninde, her şey gibi büyü de evrenin dengesi üzerine kurgulanmıştır. Burada yapacağın yağmur büyüsü başka bir yerde kuraklık yapar, der Usta Ogion, Ged‘e. Yani büyücüler sahip oldukları bu kudreti çok dikkatli kullanmalılardır. Ayrıca büyü hiçbir zaman gerçeğin yerini tutmaz. Büyü ile oluşturulan bir yiyecek ancak mideyi kandırır onu doyurmaz, der Ged.
Büyünün Dili ve Etimolojisi
Harry Potter evreninde büyücüler büyü yapabilmek için nesneye emir belirten bazı tılsımlı sözleri söylemek zorundadır. Sözsüz büyü yapmak çok zordur. Bu büyü belirten sözler, yazarın çoğunlukla Latince ve Fransızcadan aldığı kelimelerle oluşturulmuştur. Serideki bazı ünlü büyüler; Avada Kedavra: Karşıdakini öldürme laneti, Obliviate: Karşıdakinin hafızasını silme büyüsü, Wingardium Leviosa: Bir eşyayı uçurma büyüsüdür, Levicorpus: Karşıdakini görünmez bir ip ile havaya asar şeklindedir.
Yerdeniz evreninde, her nesnenin kadim dilde bir adı vardır. Büyü yapmak için Harry Potter’dan farklı olarak eyleme değil nesneye odaklanılır. Eğer bir şeyin adı bilinirse o şeye hükmedilebilir. Bu yüzden insanlar kendi gerçek isimlerini saklarlar ve mahlasları ile hayatlarını sürdürürler. Örneğin asıl adı Ged olan ana karaktere herkes Çevik Atmaca der. Çünkü bu ismi bilen diğer büyücüler ya da kötü güçler Ged’i ele geçirebilir. Seride lisan ve belagat konularına çok önem verilmiştir. Büyücüler, eğitimleri sırasında uzun uzun her varlığın kadim dildeki isimlerini ezberler. Yine de Harry Potter’daki gibi büyü yapmak için büyü kelimelerine de ihtiyaç duyulduğu zamanlar olur. Bunun için de kadim dildeki bazı yargı bildiren cümleler kullanılır. Seride bu cümleler, Harry Potter’daki kadar anlatılmaz.
Fantastik Yaratıkların İşlenişi
Harry Potter serisi, fantastik yaratıklar açısından gayet zengin bir evrende geçer. Goblinler, elfler, ev cinleri, ejderhalar, hayaletler, kurtadamlar, unicornlar, su yaratıkları… Bu ilginç yaratıklar neredeyse tüm kitaplarda işlenir, yani evrendeki bilinç sahibi tek varlık insan değildir. Hatta ev cinleri ve goblinler gibi varlıklar, insanlardan daha çok büyü gücüne sahiptir. Örneğin ev cinlerinin asa kullanmadan büyü yapabilmesi gibi. Kendi toplumlarında kendi kurallarıyla yaşarlar. İnsanlarla aralarında dostluklar da düşmanlıklar da zaman zaman yaşanır.
Yerdeniz serisinde ise fantastik yaratıklar vardır ancak Harry Potter kadar çeşitli değildir ya da diğer seri kadar çok işlenmez. Ancak bir fantastik yaratık seride önemli bir yer tutar: Ejderhalar. Kadim dili konuşan ve bu şekilde büyücülerle konuşabilen ejderhalar, sık sık yemek yemeyen ancak acıktıklarında kolay kolay doymayan varlıklar olarak karşımıza çıkar. Kadim dil, ejderhaların kendi dili olduğu için onlar bu dile yalan söyleyebilirken insanlar yani büyücüler söyleyememiştir. Halk, ejderhalardan korktuğu için zaman zaman kendilerini koruması için büyücü talep ederler (Ged’in okuldan mezun olduktan sonraki ilk görevi gibi). Ejderhalar, büyü ve kadim dile olan hakimiyetlerinden dolayı büyücüleri zorlasalar da kendilerinden daha kudretli büyücülerin kontrolüne girdiklerini de görürüz.
Karakterlerin Zenginliği ve Gelişimleri
Harry Potter serisi karakter bakımından en zengin serilerden biridir. Çok farklı ve renkli karakterlere ev sahipliği yapan seride başta Harry, Ron ve Hermione ana karakterleri olmak üzere çok sayıda karakterin bizzat kişisel gelişimine şahit oluruz. Onların çocukluktan yetişkinliğe adım attığı yıllarda onları adım adım takip ederiz. Yedi kitap, kronolojik olarak devam eder. Her kitapta Hogwarts’taki bir sonraki eğitim yılında geçer. Zaman atlamaları yoktur.
Yerdeniz serisinde karakterler her kitapta değişkenlik gösterir. İlk kitabın ve serinin ana karakteri Çevik Atmaca (Ged), bize her kitapta eşlik etmez ve arada karşımıza tekrar çıktığında onu en son bıraktığımız zaman üzerinden süre geçmiş olur. Yani serideki altı kitabın ortak özelliğinin aynı evrende geçmesi olduğunu söyleyebiliriz. Yine de maceralarını okuduğumuz karakterlerin kişisel gelişimini çok net gözlemleyebiliriz. Özellikle Yerdeniz Büyücüsü kitabında Ged’in olgunlaşma sürecinin anlatısı, edebiyat tarihindeki en güzel büyüme ve değişme anlatılarından biridir.
Kaynakça
Wizarding World: The Official Home of Harry Potter web
Yerdeniz Serisi web
