Şiirler az sözle çok fazla duyguyu anlatma ve kendi hayatımızdan izler yakalama konusunda diğer tüm edebi türler arasında yüreklere yakın yerini korumaktadır. Okuyucunun şahsi deneyimine göre değişen bakış açılarıyla yorumladığı, şairin kendi iç dünyasından izler taşıyan şiirleri kimisi hızlıca okuyup geçerken kimisi ise tek bir dizede saatlerce kaybolabilmektedir. Şiir denince öne çıkan isimlerden biri de şüphesiz ki Edip Cansever‘dir.
Edip Cansever Kimdir?
Şiirden önce şairinden bahsetmesek olmaz. Edip Cansever 1928 yılında İstanbul’da doğmuştur. Liseden sonra yüksekokulu tamamlamamış ve babasının Kapalıçarşı’daki dükkanında çalışmaya başlamıştır. İlk şiir kitabı 1947’de çıkan şairin en ünlü şiirleri arasında Masa da Masaymış Ha, Yaş Değiştirme Törenine Yetişen Öyle Bir Şiir gibi şiirler bulunmaktadır. Eserleri kadar Tomris Uyar‘a olan derin ve tek taraflı aşkıyla da bilinen şair, her yıl Tomris’in doğum gününde yazdığı şiirlerde sabırla sevgisini dile getirmiştir.
Kendisi, özellikle Cemal Süreya ve Turgut Uyar gibi şairlerin öncüsü olduğu İkinci Yeni şiiri denince akla gelen ilk isimler arasında yer almaktadır. Edebiyata ilgisi küçük yaşlarda başlayan Edip Cansever kapalı anlatıma olan düşkünlüğüyle dikkat çekmiştir. Anlamdan ziyade imgeye ve çağrışımlara başvuran şairin en meşhur şiiri İkinci Yeni şiirlerinin en güzel örneklerinden Yerçekimli Karanfil‘dir. Birçok şiir kitabı bulunan şairin Yerçekimli Karanfil adlı kitabı 1958 Yeditepe Şiir Armağanı‘nı kazanmıştır.
Yerçekimli Karanfil (1957)
Edip Cansever, 1957 yılında basılan şiir kitabı Yerçekimli Karanfil’de daha önce etkisinde kaldığı Garip Şiiri‘nden tamamen ayrılmış ve kendi sesini bulmuştur. Kitaptaki bilgilendirme yazısından alıntılamak gerekirse bu şiirler ”bireyin yalnızlığı ve yabancılığının güdülediği sonsuz arayış çabası” biçiminde özetlenebilir (Cansever, 1). İçindeki en meşhur şiir de yine kitaba adını veren şiirdir. Karanfil imgesine birden fazla şiirinde yer veren Edip Cansever’in mezar taşına dahi kazınan bu özel çiçekten yola çıkılarak yazılmış Yerçekimli Karanfil şiirini gelin birlikte inceleyelim.
Yerçekimli Karanfil İncelemesi
Biliyor musun az az yaşıyorsun içimde
Oysaki seninle güzel olmak var
Örneğin rakı içiyoruz, içimize bir karanfil düşüyor gibi
Bir ağaç işliyor tıkır tıkır yanımızda
Midemdi aklımdı şu kadarcık kalıyor.
Edip Cansever bu dizelerle şiire sevdiği kişiye seslenerek başlıyor. 2. dizede ”oysa” diye devam etmesinden, kendisindeki bu ”az az yaşama” halinin ona yetersiz geldiği, onun daha fazlasına ihtiyaç duyduğu anlaşılıyor. Belki de kendi içinde, bu kişinin hatıra kırıntılarıyla yaşamaktan, onu içinde yaşatmaya çalışmaktansa onunla güzel olmak, dahası az az değil de bütün olmak isteniyor olabilir.
Güzel olmak demişken, sıra rakıya geliyor. Hem şairlerin, hem de şiirlerin çok sevdiği rakı masasına burada da yer verilirken şair içlerine bir ”karanfil” düştüğünden bahsediyor. Şiire adını veren yerçekimi ile burada karanfilin düşüyor olması paralellik taşıyor. Diğer taraftan yerçekimi kuvvetinin, nesneleri kendine güçlü bir şekilde çekebilmesine yapılan göndermeyle burada karanfilin yoğun bir çekim gücü olduğu vurgulanmaktadır. İngilizcede ”falling in love” yani ”aşka düşmek” olarak kullanılan, Türkçede de ”sevdaya düşmek” olarak karşılaşabileceğimiz durumu, Cansever karanfile benzetmiştir. Bunu son dizedeki ”Midemdi aklımdı şu kadarcık kalıyor” cümlesinden de anlamak mümkündür. Birisini sevince sıklıkla iştah kesilir ve akıl baştan gider, şair de bu aşkla birlikte hem daha az yemek yiyebildiğini, hem çok sağlıklı düşünemediğini vurguluyor.
Sen karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum işte
Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel
O başkası yok mu bir yanındakine veriyor
Derken karanfil elden ele.
İkinci bölümde karanfilin aşkı, sevdayı simgelediği daha net anlaşılıyor. Şair karanfilini, yani sevgisini bu kişiye veriyor. Karanfilin sevgili tarafından bir başkasıyla paylaşılması, bu vesileyle de diğerlerine elden ele geçmesi, burada iki kişi arasında başlayan bir sevginin büyüdüğünün, kendi başına bir kimlik edindiğinin ve sevginin, aşkın evrensel olduğunun kanıtı olarak öne çıkıyor. Bununla birlikte karanfilin paylaşılıyor olmasının, iki kişi arasında kalmaktan çıkmasının şairi rahatsız etmemesi, onun sevgiye, aşka dair bakışının, kıskançlık ve kısıtlamadan uzak paylaşmaya yönelik daha saf, daha kolektif bir unsur içerdiğinin göstergesi olarak öne çıkıyor.
Görüyorsun ya bir sevdayı büyütüyoruz seninle
Sana değiniyorum, sana ısınıyorum, bu o değil
Bak nasıl, beyaza keser gibisine yedi renk
Birleşiyoruz sessizce
Son bölümle birlikte şair, kendisi de bahsettiği temanın sevda olduğunu artık açıkça dile getiriyor. Kendi sözleriyle ”Sevda ya da aşk dediğimiz şey, en azından bir özeni, disiplini, özveriyi gerektirir. Sevda, bir bakıma iki kişilik bir dengeyi özgürce yaratmaktır.” (Gönül, 1015) sözleriyle bu temaya verdiği önemi anlatıyor. Sevda, paylaşıldıkça çoğalarak yayılarak kolektif, herkese mâl olmuş bir hâl alıyor. Derken, şairden çıkıp elden ele dolaşan ve büyüyen sevda, karanfil tekrar şaire dönerek bir çemberin başıyla sonunun birleşmesi gibi bu döngüyü tamamlıyor. Süreç şairin önce aşık olduğu, sonra karanfili sevdiği kişiye vererek bunu itiraf ettiği ve en nihayetinde de bu aşkın çoğalarak yayıldığı bir zaman çizgisi izlemiş gibidir.
Yerçekimli Karanfil barındırdığı canlılık, umut ve evrensellik gibi öğeler sayesinde en az birkaç dizesiyle herkesin aklına kazınmış durumdadır. Uzun süre de unutulacağa benzemiyor. Ne de olsa bir karanfil herkesin içine mutlaka düşüyor.
Kaynakça
Kapak Görseli: ”Edip Cansever kimdir? Edip Cansever nereli ve ne iş yapıyor? Edip Cansever’in eserleri nelerdir? Edip Cansever hayatı ve biyografisi” Haberler.com. Web. 17.11.2023
Cansever, Edip. Yerçekimli Karanfil. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2022
GÖNÜL, G. E. (2018). Sevgi, Aşk, Karanfil, Rakı ve Diğerleri: “Yerçekimli Karanfil” Çözümlemesinden Varoluş Sözlüğüne. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 1004-1030. Web. 17.11.2023.
”Edip Cansever nerede yatıyor? Karanfil şeklinde anıt mezarın gizemli ziyaretçisi”. Malumhaber. Web. 17.11.2023.
”İkinci Yeni Şiiri Genel Özellikleri ve Şairleri”. Türkedebiyatı. Web. 17.11.2023.
