Kadınlar ve Silahlar: Sanat Tarihinde Silah Kuşanmış Kadınlık

Mağara duvarına yansıyan siluetlerden tuvale; kullanılan malzemeler, ressamlar değişse de sanat bize farklı zamanlarda farklı sembollerle bambaşka anlamlar yansıttı. Bu sembollerden olan kadın ve silah ayrı ayrı çok fazla sanat eserinin parçası olsa da aynı portrenin içinde görmüş olduğumuz kadınlar ve silahlar tüm bu tanımları yeniden yazdı.

Kadınlar ve silahları bir arada sıkça gördüğümüz efsaneler ve mitler farklı ressamların eserlerinde yeniden canlanmışlardır. Aynı zamanda kadınların ve silahların birleştiği eserler, kadınların dişiliklerinin yanı sıra kahramanlıklarıyla birleşip bir tezatlık yaratarak sanat tarihi boyunca yinelenen temalardan biri olmuştur.

Dokuz Değerli Kadın – Lambert Barnard

Sanat tarihinde şövalyeliğin “mükemmel örneklerini” ve gelişimini sembolize eden Nine Worthies eserleri; üç Yahudi, üç Pagan ve üç Hıristiyan’dan oluşan dokuz ayrıcalıklı adamı temsil ediyordu. Edebiyat ve sanat alanında yayılan Nine Worthies teması, 14. yüzyılın sonlarında gelişerek askeri hünerlerle ilişkilendirilen kraliçe ve kadın liderlerden oluşan bir grup Nine Worthy Women (Dokuz Değerli Kadın)’ı meydana getirdi. Silahlar ve bıçaklar askeri kahramanlıkların sembolüyken, Dokuz Değerli Kadın’ın ahlaki erdemleri ve dişiliği temsil etmesiyle kadınlar ve silahlar teması, ahlaki erdemleri de yansıtmaya başladı.

Lambert Barnard, antik çağın kadın kahramanlarını tasvir ederek yansıttığı Dokuz Değerli Kadın’ı yüksek zümre kıyafetleri ve zırhlarıyla kraliçe ve aynı zamanda savaş kahramanı olarak konumlandırmıştır.

Dokuz Değerli Kadın teması sanat tarihinde sürekli olarak değişim göstererek resmedilmeye devam etti. Bunlardan en önemlilerinden biri de Yudit figürüydü.

Yudit ve Hizmetçisi

Artemisia Gentileschi 1623 yılına tarihlenen Yudit ve Hizmetçisi adlı çalışmasında İncil kahramanı Yudit‘i canlandırıyor. Yahudi, oldukça zengin ve dul bir kadın olan Yudit, hizmetçisiyle beraber halkını kurtarmak ve aynı zamanda Bethulia kentini işgal etmekle görevli olan Horofernes‘i öldürmek amacıyla düşman kampına gider. Böylece Asur‘ları korkutup kaçırmış ve kenti kurtarmış olacaktır.

Gentileschi’nin eserinde Yudith’i elinde yarı saklar pozisyonda tuttuğu bir kılıç ve hizmetçisinin elinde tuttuğu sepette de kesik bir baş görürüz. Hikayenin devamında; Asur kampında Horofernes, Yudit’i farkettiğinde ziyafete yanında devam etmesini ister, daveti kabul eden Yudit böylece onu sarhoş edebilir ve ardından kafasını keser. Tabloda da bu anın biraz sonrası tasvir edilmiştir. Yudit ve hizmetçisi oradan uzaklaştıklarında amaçlarına çoktan ulaşmışlardır.

Yudit ve Hizmetçisi, ilk olarak zırhlı kadın savaşçılar olarak tasvir edilse de Geç Rönesans ve Barok döneminde farklı ressamlar tarafından farklı şekillerde yorumlandı. Caravaggio gibi sanatçılar Yudit’in kılıç kullanışı kadar, giyindiği kıyafete de odaklandılar ve bunun sonucunda Yudit’in kadınsılığı da tablolarda vurgulanan önemli noktalardan biri oldu. Ayrıca Yine bu tabloda da Yudith figürünün elinde bir kılıç görülüyor. Sanat tarihinin önemli tablolarından biri olan eser, Gentileschi’nin eseriyle karşılaştırıldığında daha karanlıktır ve izleyiciyi anın gerilimine davet etmektedir.

Rönesans‘ın başlamasıyla sanatçıların Yudit’e yaklaşımı değişiklik gösterdi. Orta Çağ’da savaş kahramanı olarak yansıtılan Yudit, Rönesans sanatçıları tarafından ezilen nüfusun bir sembolü olarak kullanılmaya başlandı. Sanatçılar Yudit’in Horofernes’in başını kestiği anı resmetmek yerine, olayın öncesini ve sonrasını resmettiler.

Sanatçılar tarafından sıkça yinelenen diğer efsane ise İncil’de sözü edilen Salome ve Vaftizci Yahya‘dır.

Salome ve Vaftizci Yahya

Vaftizci Yahya, Herod‘un hala ilk karısı ile evli olması ve Herodias‘ın daha önce erkek kardeşiyle evli olması nedeniyle Herod ve Herodias’ın evliliğini onaylamaz ve bunun sonucunda hapse atılır. Bir gün Hirodes üvey kızı Salome’den kendisi için dans etmesini ister. Dans performansından memnun kalan Hirodes, Salome’ye istediği dileği dileyebileceğini söyler ve Salome annesinin manipülesi sonucunda Vaftizci Yahya’nın başını ister.

Kadının ve silahın bir arada olduğu diğer sanat eserlerinde olduğu gibi Salome, bir yandan dans edip Vaftizci Yahya’nın kafasını gösterirken tasvir edilmesinin yanı sıra kılıç ustası olarak da yansıtılır. Salome’nin dişiliğinin ön planda olması ve aynı zamanda öldürücü kimliğe sahip olması eserde bir zıtlık yaratır. Aynı zamanda bu konu da sanatçıların sıkça farklı şekillerde yorumlayıp resmettiği bir konu olmuştur.

Benozza Gozzoli, Salome’nin Dansı eserinde Orta Çağ tekniği kullanarak olay akışını tek bir karede resmetmiştir. Eserde, orta kısımda üvey babası için dans eden Salome’yi görürken, sol kısımda gerçekleşmekte olan dileği; Vaftizci Yahya’nın başının kesilmekte olduğunu ve sonrasında Salome’nin annesine götürüldüğü detayına sahip olduğunu görüyoruz.

Judith ve Salome figürü 18. yüzyılda sekteye uğradıktan sonra 19. yüzyılda tekrardan sanatçıların eserlerini oluşturan efsaneler olmaya devam ettiler.

Adalet

17. yüzyılın sonlarına ait olan ve Kuzey Avrupalı bir sanatçı tarafından yapılmış olduğu düşünülen Adalet adlı yukarıdaki eser, kılıç, kadın ve terazi ile sembolize edilmiş sakin bir eserdir. Buna göre kadınlar ve silahların aynı kompozisyonun içinde bulunduğu bir diğer konunun adalet teması olduğunu söyleyebiliriz.

Joan of Arc – Dante Gabriel Rossetti

Yüzyıl Savaşları‘nın parlayan isimlerinden olan Joan of Arc, zırhı ve kılıcıyla 19. yüzyılda sanatçılar tarafından dayanıklılığın ve umudun sembolü haline gelmiştir. Birçok sanatsal tasvire konu olan Joan’ı savaş efsaneleri düşman topraklarında kılık değiştiren bir erkek olarak ansa da sanat tarihi Joan’ı, Yudit ve Salome gibi kahramanlığı ve dişiliği ön planda olan geleneksel bir figür haline getirdi.

Büyücü Medea – Valentine Cameron Prinsep

Medea, Yunan mitolojisinde Jason’ın intikamcı karısıdır. Medea, Jason’un mirasına sahip olabilmesi için Altın Post‘u almasına yardım eder ve kolayca kaçabilmeleri için erkek kardeşini öldürür. Tüm bunlara rağmen Jason, Prenses Glauce ile evlenince intikamının peşinden giden Medea, Glauce ve babasını öldürmek için zehirli mantarlar toplar. Farklı sanat eserlerinde bu intikam çeşitli şekillerde yorumlanmıştır.

Valentine Cameron Prinsep, bu çalışmasında Medea’yı Jason’dan intikam almak için kendi oğullarını öldüreceği hançeri elinde tutarken resmetmiştir. Bu konu on dokuzuncu yüzyıl Pre-Raphaelite ve Romantik ressamlar arasında kullanılan yaygın konulardan bir tanesiydi.

Kadınlar ve silahların sanat eserlerindeki yolculuğu her ressam tarafından farklı yansıtılmış ve sanat tarihi, aynı hikayenin farklı zamanlarda farklı noktalara değinerek evrilmesine  tanık olmuştur. Sanat eserlerinde resmedilen kadınlar ve silahlar teması kimi zaman adaletin bir parçası olup kimi zamansa intikam duygusunun bir parçası olarak işlenmeye devam etmiştir.

Kaynak

Coşkun, İrem. Artemisia Gentileschi: Judith, Holofernes’i Katlederken, loveinartsz. Erişim Tarihi: 21.05.2023

Hessel, Katy. These Women Artists Influenced the Renaissance and Baroque. Artsy.

Mead, Cleare. Femininity weaponised: a history of women and swords in art. Art UK.

Mead, Rebecca. A Fuller Picture of Artemisia Gentileschi. The New Yorker. 5 Ekim 2020 sayısı.

Moitry, Ostiane. Weaponized Femininity: A History of Women Beheading Men in Art History. Barnebys. Erişim tarihi:20.05.2023

Sanatın Öyküsü. 17. yüzyılın erkek egemenliğindeki sanat dünyasında kabul gören ilk kadın ressamlardan Artemisia Gentileschi. Erişim Tarihi:19.05.2023