Nick Carraway‘ın anlatımıyla Jay Gatsby‘nin ve kendisinin hikayesini okuyoruz. İnsan ilişkilerini, zengin-fakir ayrımını, herkesin yaşamak isteyeceği hayatı, pişmanlıkları, ihaneti ve Amerikan rüyasını anlatan muhteşem bir kitap.
Kitapta Neler Anlatılıyor?
Kitap, Nick‘in West Egg kasabasına Gatsby’nin evinin yanına taşınmasıyla başlıyor. Nick, kuzeni Daisy ve kuzeninin kocası Tom Buchanan‘ın evine misafirliğe gidiyor. Bu misafirlikte Jordan Baker ile tanışıp ayrıca Tom’un bir sevgilisi olduğunu öğreniyor. Tom sonrasında Nick ve sevgilisi Myrtle‘ı tanıştırıyor. Myrtle sarhoş olup Tom ile nasıl tanıştıklarını, neden evlenmediklerini, kocasını zengin sanıp evlenmesini anlatıyor. Ardından Nick, Gatsby‘nin evinde büyük bir partiye davet ediliyor. Bu partide Gatsby, Nick ve Jordan’ın ilişkileri ilerliyor. Peşinden Gatsby Nick’i öğle yemeğine davet ediyor. Gatsby yolda kendisinden bahsediyor ve Daisy’i eve davet etmesini rica ediyor. Gatsby ve Daisy’nin birbirlerine aşık olma hikayesini Jordan, Nick’e anlatıyor. Ayrıca Nick Jordan’dan hoşlanmaya başlıyor. Gatsby ve Daisy Nick’in evinde buluştuklarında Gatsby çok heyecanlıdır. Ona evini gezdirir, en çok arzuladığı şey Daisy’nin evini beğenmesidir.
Bundan sonrasında artık Gatsby’nin gerçek hayat hikayesini öğreniyoruz. Farklı bir deyişle James Gatz’in nasıl Jay Gatsby olduğunu anlatıyor Gatsby Nick’e. Tom ve Daisy öğle yemeği için Jordan, Nick ve Gatsby’i evlerine davet ediyor. Tom yemekte Daisy ve Gatsby’nin arasında bir şeyler olduğunu anlıyor. Öğle sonrası için New York’ta bir otele gittiklerinde Tom ve Gatsby arasında bir tartışma çıkıyor. Gatsby ve Daisy yıkılmış bir şekilde otelden ayrılırken hemen ardından Jordan, Nick ve Tom da ayrılıyor. Dönüş yolunda bir kaza görüyorlar. New York tarafından gelen sarı bir arabanın bir kadını ezdiğini, hemen ardından ezilen kadına yakından baktıklarında ise Myrtle Wilson olduğunu görüyorlar. Tom neye uğradığını şaşırıyor ve çarpanın Gatsby’nin arabası olduğunu anlıyor. Fakat Nick de Gatsby ile konuştuğunda arabayı kullananın Daisy olduğunu anlıyor. Myrtle’ın kocası George Wilson sarı otomobile takıntılı hale geliyor ve Tom arabanın sahibini Wilson’a söylüyor. Wilson, Gatsby ve Myrtle’ın bir ilişkisi olduğundan şüphelenmesiyle Gatsby‘i kendi evinde öldürüyor. Daha sonrasında Nick cenaze için Gatsby’nin yakınlarını bir araya toplamaya çalışıyor. Fakat Gatsby’nin o büyük ve süslü partilerine katılan kimse cenazeye gelmiyor. Sade bir törenle Gatsby’i uğurluyorlar.
Peki, neden Muhteşem Gatsby okumalıyız? İşte bunun için 5 sebebi sizler için aşağıda sıraladık!
1. Kapitalizm İdeolojisi
Romanda Gatsby, Daisy’i kazanacağını düşünerek motive oluyor, böylelikle zenginliği ve sosyal yaşamı kazanıyor. Tom ve Daisy Buchanan’ın East Egg’deki evlerinin karşısında yer alan West Egg’deki bir malikaneyi satın alması ve Gatsby’nin lüks partiler vermesi onun umutsuz aşkından kaynaklanıyor. Kapitalizmin uyguladığı “yalan bilinç” yüzünden Daisy’i kazanabileceğini düşünüyor.
Anlatılanlar; Gatsby’nin göz kamaştırıcı bir zenginliğe ulaşma sürecinin gerçek doğasını, onun yanılsamasını, Amerikan Rüyası’nın içinde barındırdığı yıkıcı yanı, mutluluğun peşinden koşmanın, zenginlik birikiminin histerik bir takıntıya dönüşmesini gözler önüne seriyor. Bütün bunlar gösteriyor ki kitap, bir şeyleri zorlarken aynı zamanda fantezileri de bize gerçekmiş gibi sunuyor.
2. Sınıf Ayrımı
Gatsby’nin Daisy’e olan tutkusunun temel sebebi sosyal konumundan kaynaklanıyor. Gatsby elit sınıfın konumuna sahip olmadığı için ona karşı bir özlem duyduğu düşünülüyor.
Yazar, Tom ve Myrtle Wilson arasındaki eşit olmayan ilişkiyi tasvir ediyor. Tom’un üstün bir statüsü olduğu, Myrtle’ın Daisy’nin adını söylemeye hakkı olup olmadığını tartışırken ortaya çıkıyor. Tom bu duruma şiddet göstererek tepkide bulunuyor. Bu durum Tom’un üstün statülü bir zorba olduğu ve Myrtle’ı sadece arzularının bir nesnesi olarak kullandığını gösteriyor.
Gatsby büyük bir zenginlik elde etmiş olsa dahi üst sınıf aristokratların arasına girmiş sayılmaz. Çünkü Gatsby’nin cenazesine üst sınıf aristokratlardan sayılan Tom ve Daisy katılmıyor. Bundan dolayı hatalarından ya da suçlarından acı çekmiyorlar.
3. Geçmiş Düzeltilebilir Mi?
“… Çoktan unutulmuş düşleri geçmişten geleceğe taşımayacak kadar aklı başında…”
Gatsby geçmişi düzeltebileceğine inanıyor. Nick ile bir konuşmasında her şeyi eski haline döndürebileceğini ifade ediyor. Gatsby, Daisy ile birlikte olabilmenin sadece bir hayal olduğunu ve onunla birlikte olabilmek için kendi sosyal statüsünden vazgeçmeyeceği gerçeğini görmezden geliyor. Sonunda görüldüğü gibi Daisy, Gatsby’e karşı Tom’u tercih ediyor. Gatsby üzücü bir şekilde geçmişi düzeltemezken saf hisleriyle geçmişi yeniden canlandırmak için yola çıkıyor. Fakat bu saf hisler beraberinde hırsı ve intikamı getiriyor, maalesef ki geçmiş trajik bir sonla geleceği inşa ediyor.
“Geçmiş, geçmişte kalmıştır. Geri getiremezsin.”
4. Aşık Olacağımız İnsanı Seçebiliyor Muyuz?
“Yalnızca kovalanan, kovalayan, meşgul olan ve yorgun olan vardır.”
Daisy zengin ve güzel bir kadın. Ama bir o kadar dikkatsiz ve bencil bir kişiliği bulunuyor. Gatsby’nin Myrtle Wilson’u öldürmekle suçlandığı zaman hiç bir şey yapmaması, onun bencil bir karakter olduğunu gösteriyor. Ayrıca bakıcısına bıraktığı kızı da çok umurunda değildir. Fakat Daisy’nin tersine Gatsby tam olarak bir aşk adamı minvalinde karşımıza çıkıyor. Daisy, Myrtle’a çarptığı zaman Tom ona bir şey yapar endişesiyle Daisy’nin evinin önünden ayrılmayarak suçu üstleniyor. Sevdiği insana ulaşmak için üst sınıflara tırmanıyor. Kısacası Gatsby pes etmeden Daisy’nin peşinden koşuyor ve bunu da çok küçük umutlarla yapıyor.
Gatsby’nin tutkusunda bir değişimin olmamasının nedeni, Daisy’nin savaş sırasında başka birisiyle evlenmek zorunda kaldığına ve hala onu çok sevdiğini düşünmesidir. Bu düşünce Gatsby’nin Daisy’i geri kazanma umuduyla yaşamasını sağlıyor. Daisy’nin ona olan aşkını geri kazanmak için pes etmiyor ve ilişkilerini canlandırmaya çalışıyor. Dolayısıyla Gatsby’nin tutkusu, Daisy’e olan aşkı ve onu geri kazanma arzusu kitap boyunca hiç değişmiyor.
5. Amerikan Rüyası Ve Yeşil Fener
Gatsby, Daisy’e geceleri geleceğin mutluluğunu hayal ederek rıhtımın sonundaki yeşil ışığa baktığını söylemektedir. Bu yeşil ışık Amerikan Rüyası‘nı, mutluluk ve zenginlik arayışını temsil ediyor. Farklı bir ifadeyle yeşil ışık Gatsby’nin geleceğe olan harikulade umutlarını ve hayallerini temsil ediyor. Bu bağlamda Gatsby’nin hedefi, üst sınıflara ve Daisy’e ulaşmaktır. Gatsby, üst sınıflara tırmanma isteğini ve Daisy’e ulaşma arzusunu her ikisini de parayla elde edebileceğini düşündüğü için kafasında birbiriyle eşleştiriyor.
Gatsby bütün o zenginlikleri gördükten sonra hayallerindeki yeşil ışığa dokunabileceğini düşünerek tüm bunlara kendini de inandırıyor. Ama çok geçmeden bütün o zenginlikleri de hayali de onun için çok gerilerde kalıyor.
Kaynakça
Fitzgerald, F. Scott, Muhteşem Gatsby, İstanbul:İş Bankası Kültür, 2018
Depci, Aytemis. Muhteşem Gatsby’de Metalaştırma ve Sınıf Ayrımı, Akademik Sosyal Bilimler 65. (2018): 207-219
