John Steinbeck, 27 Şubat 1902’de Kaliforniya’da doğar. İsmini Amerikalı gerçekçi bir yazar olarak en çok okunan yazarlar listesine yazdırmayı başarmıştır. Ona okuma alışkanlığı edinmesini sağlayan en önemli kişi annesi Olive Hamilton‘dur. Steinbeck, büyüdüğü ortamdan ötürü doğayla iç içe olur. Kırsal kesimin verdiği mecburiyetten dolayı çiftliklerde ve tarlalarda çalışır. Nitekim yazdığı çoğu eserlerinde doğa temasını gözler önüne serer. Sadece doğa temasıyla kalmayıp toplumu ve işçi sorunlarını da doğayla betimleyerek okuyucuya sunar. Çok sevilerek okunan eserlerinden biri olan Fareler ve İnsanlar‘ın taslağı bu dönemde oluşturulmuştur.
“Bir ineğimiz olacak, dedi George. Belki bir domuzumuz ve tavuklarımız olacak… Ve apartmanın aşağısında… Bir parça yoncamız olacak…”
1937 yılında yazılan eser, iki göçmen arkadaşın ağzından, toplumun aksaklıkları, zorlukları ve işçi yaşamı okuyucuya aktarılmıştır. Okuyucular tarafından büyük ilgi toplayan Fareler ve İnsanlar hem sayısız kez tiyatroya uyarlanır hem de 1939’da Hollywood filmi olarak seyirciyle buluşur. Steinbeck için çok önemli olan Fareler ve İnsanlar eseri, bir ödül konuşmasında “küçük şaheser” olarak nitelendirilmiştir. Nitekim eseri, isminin duyulmasına ve başka eserlere kapı açmasına olanak sağlayacaktır.
Steinbeck 1929 yılında ilk romanı Kupa Altını‘nı yayımlamıştır. Steinbeck’in o dönemlerde Conger ile yaptığı evliliğinden iki oğlu olmuştur. 1940 yılında ise Gazap Üzümleri‘ni yazarak büyük adımlar atıp adını büyük kitlelerin listesine eklemeyi başarmıştır. Eserlerinde ekonomiyi ve çalışma düzenini sorgulayıp belli bir dönem sonra yönünü ideolojik romanlara çevirmiştir. 1962 yılında başarı dolu yaşamı ve eserlerinde farklı bakış açıları sunmasıyla kendisine Nobel Edebiyat Ödülü verilmiştir. 1968 yılında New York’ta kalp yetmezliği nedeniyle vefat etmiştir.
İşte düşünceleriyle insanları derinden etkileyen Steinbeck’in Fareler ve İnsanlar romanını okumak için 5 farklı sebebi sizler için sıraladık!
1. Toplumsal Eleştiri
“En iyi planları farelerin ve insanların sıkça ters gider.”
Farelerin hayali peynire ulaşmaktır. Toplumun hayali ise paraya ulaşmaktır. Tam burada Fareler ve İnsanlar ortaya çıkmaktadır. İki istek birbirinden zıt olmasına rağmen ikisi de bir hayalin peşinden gitmektedir. Fareler mutlu olmak için peyniri, insan ise mutlu olmak için parayı ister. Fare, peyniri tattıkça daha çok peynir ister, insan da parayı buldukça daha çok para ister. Bu duruma Amerikalılar, Amerika rüyası adını vermektedir. Kitap, istekler üzerine kurulu olsa da ne insanlar istedikleri paraya ulaşabilir ne de fareler peynire ulaşabilir. Toplumun istekleri, insanlar arasındaki sınıfsal düzen, işçilerin küçük görülmesi ve işçi olunduğu için gerçekleşemeyen hayaller, eser üzerinden incelikle vurgulanmaktadır.
2. Hayaller ve Amaçlar
“Artık pek birlikte yolculuk eden olmuyor. Neden bilmiyorum ama belki de bu kahrolası dünyada herkes birbirinden korkmaya başladı.”
Eserin başkahramanları olan George ve Lennie aynı hayalleri paylaşan iki dosttur. Aynı hayallerin çerçevesinde dolaşan iki karakterin amaçları da aynı çizgide uzanmaktadır. Kendi çiftliklerinin olması, kendilerine ait topraklarının olması, bu topraklarda meyveler ve sebzeler yetiştirmek, hayvanlarını beslemek… İki karaktere sahip ama tek bir düşünceye ait hayallerdir.
Kitap, zıt karakterlerin de bir arada bulunabileceğini okuyucuya göstermektedir. George, hayallere ulaşabilmek için emek verilmesi gerektiğini gösteren bir motif olurken Lennie, hayallerine ulaşmanın hemen olmasını isteyen ve isteklerinin yerine gelmesi için biri tarafından uyarılması gereken bir motifi simgelemektedir. İki karakter zıtlıkları simgelemesine rağmen hayaller onların yaşama tutunmasını sağlamaktadır. Lennie, hayalleri duydukça keyiflenerek yaşamın iplerini sıkıca tutup hayata daha da bağlanmaktadır. George ise hayallerin anlatıcısı haline gelmiş ve hayallerin gerçekleşmesine uzak olsa da Lennie’nin yaşama tutunma kaynağı olmuştur. Nitekim kitabın sonunda George’un Lennie’yi vurması aslında Lennie ile kendi hayallerini de öldürmüş olduğunu göstermektedir. Hayalleri ve amaçları iki kişi üzerine kurulu olan eser, ölümle birlikte hayallerin bitmesi ile sonlanmıştır.
3. Gerçek Bir Karaktere Dayanması
“Biz onlara benzemeyiz! Peki neden? Çünkü… Çünkü sen varsın benim yanımda ve ben varım senin yanında, bu yüzden işte.”
Kitap, iki ana karakter etrafında şekillenir. Lennie ve George, okuyucular tarafından içselleştirilmiştir. George’un hırsı ve Lennie’nin masumluğu okuyucunun betimlemeler yapmasını sağlar. Karakterler betimlemelerden ötürü hayal ürünü olarak bilinse de Steinbeck, kitabın ana karakteri olan Lennie‘nin gerçekliğini ele alarak karakterini dayandırdığı işçi arkadaşı ile ilgili şunları söyler: “Ben kendim de bayağı uzun bir süre göçmen işçiydim. Öykünün geçtiği yerlerde çalıştım. Karakterler bir yere kadar, çeşitli insanların karışımıyla ortaya çıktı. Lennie ise gerçek biriydi. Şu anda Kaliforniya’daki bir akıl hastanesinde. Onunla haftalar boyunca yan yana çalıştım. Gerçek Lennie bir kızı değil, bir ustabaşını öldürdü. Kızgındı, çünkü patron arkadaşını işten çıkarmıştı, Lennie de dirgeni karnına saplayıverdi. Bunu arka arkaya defalarca yapışını izlediğimi anlatmaktan nefret ediyorum. Onu, çok geç olmadan durdurmayı başaramadık.” (John Steinbeck, The New York Times röportajı, 1937)
4. Akıcı ve Sürükleyici Bir Dil
“Bizim gibilerin ailesi yoktur. Biraz para kazandılar mı, son kuruşuna kadar yerler. Yaşayıp yaşamadıkları kimsenin umurunda değildir.”
111 sayfa olan Fareler ve İnsanlar‘da canlı bir dil kullanılmıştır. Toplumun sorunları oldukça güçlü tasvirlerle akıcı okuma sağlar. Eserin sade bir dille ele alınması her yaştan okuyucusunun olmasını sebep olur. Gerçeklikler betimlemelerle ele alınarak hayvanlardan ve doğadan yararlanılır. Varlıkların kimi zaman soyut kimi zamansa somutlaştırılarak anlatılması, kitapta yer, zaman ve kişileri akıcı bir şekilde birbirine ustaca bağlar.
5. Yasaklanmasına Rağmen Yılların En Çok Okunan Kitabı
“Üzülme, dedi. Bazen mecbur kalır insan.”
Fareler ve İnsanlar, Amerikan Kütüphane Derneği tarafından 2000 ve 2009 yılları arasında en çok yasaklanan kitaplar listesinde yer almıştır. Birçok ülkede toplumu eleştirmesinden dolayı eğitime uygun görülmemiş ve yasaklanmıştır. Bu kadar yasaklanmaya rağmen Fareler ve İnsanlar kitabı yayımlandığı yıldan bu yana binlerce kez basılmış ve onlarca dile çevrilmiştir.
KAYNAKÇA
Steinbeck, John. Fareler ve İnsanlar. Sel Yayıncılık, İstanbul: 2020.
