Abraham H. Maslow; yapmış olduğu çalışmalar ve insan psikolojisine olan bakışıyla insancıl kuramın öncülüğünü yapmış akademisyen ve psikologdur. Döneminin ses getiren psikologlarından olan Maslow, insancıl kurama önemli bakış açıları getirmiş ve önemli katkılarda bulunmuştur. İhtiyaçlar hiyerarşisi, kendini gerçekleştiren insan, doruk deneyimler gibi konular Maslow’un başlıca çalışma alanlarıdır. Bu yazıda Abraham H. Maslow’un öncülüğünü yaptığı insancıl kuramın ne olduğunu, Maslow’un hayatını, psikoloji ile ilişkisini ve fikirlerini ele aldık.
1. Abraham H. Maslow Kimdir?
Abraham Harold Maslow, 1908 yılında Amerika’da Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Eğitim hayatına ilk olarak hukuk eğitimiyle başlayan Maslow daha sonra psikoloji alanına yönelmiştir. Eğitim yılları ve sonraki süreç içerisinde Harry Hallow ve Alfred Adler gibi isimlerden etkilenmiştir.
Maslow psikoloji alanındaki görüşleri ve yazıları ile 1950’li yıllarda insancıl ekolün kurucularından olmuştur. Kendini gerçekleştiren insan, doruk deneyimler ve ihtiyaçlar hiyerarşisi gibi konularla insancıl kurama yön vermiştir. Maslow’un; İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi, Meta Motivasyon, Öz- güncelleme ve Doruk Yaşantısı gibi çalışmaları ön plana çıkmıştır.
2. İnsancıl Kuram Nedir?
İnsancıl kuram insanın sağlıklı yönüne dikkat çeken ve insan doğasının doğuştan itibaren olumlu olduğunu benimseyen psikoloji ekolüdür. Psikanalizler ve davranışçıların benimsediği insanın yaşam içerisindeki etkilere tepki olarak davranışta bulunduğu görüşünü, yüzeysel bularak insanı daha bütüncül ve derinlikli ele alan Gestalt kuramcılarından etkilenmişlerdir.
İnsancıl kurama göre insan kendi içerisinde özel bir varlıktır. Davranışları genellemek insan psikolojisi üzerinde genel geçer bilgilere ulaşmaya neden olacaktır. Davranış, davranışı gerçekleştiren bireyin üzerinden ele alınmalıdır. Bireyi anlamak için onun iç dünyasına girmek ve onun yaşam koşullarını anlayabilmek ile mümkün olacaktır. Bireyin kendi bakış açısından incelenmesi görüşüyle varoluşçuluk ve fenomenoloji felsefe görüşlerinden büyük ölçüde etkilenmişlerdir. Bu bağlamda insancıl kuram son zamanlarda psikolojiden uzaklaşmakta olan felsefeye tekrar yakınlık getirmektedir.
3. Maslow ve İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi
Maslow teorisini 1943 yılında geliştirmiştir. Piramit şeklinde tasvir edilen teoride en üst basamakta bulunan kendini gerçekleştirmeye ulaşmak için çeşitli basamaklardan geçilmektedir. İnsan ihtiyaçlarının çözüm bulma acilliğine göre piramit sıralanmaktadır ve en alt basamakta en acil olan ihtiyaçlar yer almaktadır. İhtiyaçlar piramidi beş basamaktan oluşmaktadır.
Fiziksel İhtiyaçlar
Piramitteki basamaklardan ilki fiziksel ihtiyaçlardır. Hava, su, besin, cinsellik, uyku, denge ve boşaltım gibi temel ihtiyaçlar ilk basamakta yer almaktadır. Bu basamak hayatta kalma basamağı olarak görülmektedir.
Güvenlik İhtiyacı
Güvenlik ihtiyacı; çatışmadan, kaostan uzak güvenli bir ortamda yaşama ihtiyacıdır. Korku, anksiyete ve belirsizlikten korunmak için duyulan bir ihtiyaçtır.
Ait Olma ve Sevgi İhtiyacı
Ait olma ve sevgi ihtiyacı, psikolojik olarak en önemli basamaktır. Birey sevme ve sevilme ihtiyacı, bir gruba ait olma ihtiyacı hissetmektedir.
Saygınlık İhtiyacı
Saygınlık ihtiyacı; kişinin bir şeyleri başarma, takdir edilme, benimsenme ve saygı görme gibi ihtiyaçlarını barındırmaktadır.
Kendini Gerçekleştirme
Kendini gerçekleştirme, kişinin sahip olduklarının ve sahip olabileceklerinin farkında olarak kişisel doyuma ulaşma basamağıdır.
Maslow’a göre insan yaşamı ihtiyaçlar hiyerarşisi bağlamında ele alınmalıdır. Her insan kendini gerçekleştirme ihtiyacına ulaşabilecek potansiyeldedir fakat bir sonraki basamağa geçilmesi için önceki basamağın yerine getirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla fiziksel ihtiyacı karşılanmamış bireyin diğer basamaklara ulaşması mümkün olmayacaktır.
Kendini Gerçekleştiren İnsanın Özellikleri
Maslow, kendini gerçekleştiren insanı “potansiyelinin en iyisini ortaya çıkaran insan’’ olarak tanımlamıştır. Kendini gerçekleştirme basamağına ulaşan insanların belli başlı özellikleri bulunmaktadır.
- Daha doğru bir gerçeklik algısı
- Kendini ve diğerlerini olduğu şekliyle kabul etme
- Sorunlara duyarlılık
- Yüksek düzeyde yaratıcılık
- İyi ile kötüyü ayırt edebilme
- Mizah anlayışı gelişmiş
- Düşünce ve davranışlarda spontanlık
- Kişilerarası ilişkilerde derinlik
Kendini gerçekleştiren insan andan zevk alır ve mutludur. Kendini ve etrafını iyi tanımaktadır. Dolayısıyla karşılaşılan problemlere karşı çözüm bulmada üst düzeydedir.
4. Maslow’un Eserleri
İhtiyaçlar Hiyerarşisi: Maslow’un çalışmalarında en etkili olan konu ihtiyaçlar hiyerarşisidir. İnsanın yaşamı boyunca Maslow’un beş maddede sıralandırdığı ihtiyaçları olduğunu ve ihtiyaçları karşılanarak piramidin üst basamağına çıkabildiği görüşü ihtiyaçlar hiyerraşisi olarak açıklanmaktadır. Eserde ise piramidin detayları anlatılıp konu ile ilgili derin bilgiler verilmiştir.
İnsan Olmanın Psikolojisi: Maslow’a göre ruh sağlığı anlaşılmadan ruhsal bozukluklar da anlaşılmayacaktır. İlk olarak sağlıklı insanın nasıl olduğu bilinmelidir. Psikolojide birden fazla görüş ve ekol bulunmaktadır. Maslow kitabında ekollerin görüşlerini bütüncül bir bakış açısıyla ele almıştır. Maslow’un kendini gerçekleştirme ve insanın potansiyelleri üzerine ele almış olduğu eseridir.
İçsel Yolculuk: Maslow- Roger ve Bandura’nın birlikte kaleme aldığı eserleridir. Günlük konuşma diline yer vererek insancıl kuramın ortaya koymuş olduğu teorilerin günlük yaşamda nasıl ele alınabileceği üzerine yazılmıştır.
Doruk Deneyimler: Çalışmalarında genel olarak ihtiyaç piramidi ve kendini gerçekleştiren insanın özellikleri gibi konuları ele alan Maslow bu eserinde insanın yaşamı içerisinde belli zamanlarda ulaşacağı zirve anlar üzerine odaklanır. İnsanın kişisel gelişiminin en yüksek olduğu, en verimli olduğu zamanları anlamaya yönelik bir eserdir. Biyolojik, sosyolojik ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamış olan bireylerin ulaşabileceği yaşam doruk yaşantılar olarak ele alınmıştır.
