Sosyal bir canlı olan insan, toplumla bir bütünlük içinde yaşamaktadır. Bu yüzden yalnızlık kavramı insanlar için önem arz etmektedir. Çoğu insan yalnızlıktan korkar ve yalnız kalmak istemez ama her insan hayatının bir döneminde bile olsa yalnızlık hissini tatmıştır. Bunun üzerine yalnızlık temalı şiirler, kitaplar yazılmış; resimler, müzikler yapılmıştır. Sanatçılar hislerini bu şekilde anlatmayı başarmışlar ve aynı şeyi hisseden insanlarla sanatlarıyla buluşabilmişlerdir. Yalnızlık hissinin anlatıldığı yollardan biri de şiirdir. Ne şairler ne şiirler yazmıştır yalnızlık üzerine. Bu yazımızda şiirde yalnızlık temasını 4 farklı şairin gözünden ele aldık.
Yalnızlık Temalı Şiirler: 4 Farklı Şiir
1. Nâzım Hikmet’in Gözünden Yalnızlık: Makinalaşmak İstiyorum
trrrrum,
trrrrum,
trrrrum!
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!
beynimden, etimden, iskeletimden geliyor bu!
her dinamoyu
altıma almak için çıldırıyorum!
tükrüklü dilim bakır telleri yalıyor,
damarlarımda kovalıyor
oto-direzinler lokomotifleri!
Nâzım Hikmet şiirlerinde yalnızlığı anlatırken kendi yaşamını, içinde bulunduğu siyasi durumu ve aşk hayatını yansıtmıştır. Siyasi sebeplerden dolayı Rusya’ya sürgün edilmiş ve büyük bir vatan özlemi çekmiştir. Toplumdaki diğer insanlardan farklı düşünmesiyle bulunduğu toplumdan dışlanmıştır.
Vatandaşlığı elinden alındığında Rusya’ya gitmiştir Nâzım Hikmet ama hiç ait hissedememiştir oraya. Hep Türkiye’yi özlemiş ve yalnızlık çekmiştir. Bu da Yalnızlık Temalı Şiirler yazmasına sebep olmuştur dolayısıyla. “Makinalaşmak İstiyorum” şiirinde toplumdan farklı düşündüğü için dışlandığını ve yalnızlık çektiği için düzene ayak uydurmayı kabul edebilecek raddeye geldiğini yani makinalaşmak istediğini anlatmıştır.
2. Cahit Sıtkı Tarancı’nın Gözünden Yalnızlık: Yalnızlık
Geniş siyah gölgesi hayatımı kaplayan,
Tepemde kanat germiş bir kartaldır yalnızlık.
Kalp çarpıntılarıyla günleri hesaplayan
Bir benim, benim olan bir masaldır yalnızlık.
Yalnızlık ve ölüm temaları Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde en çok görülen temalardır. Yalnızlığın hayatının her alanını kapladığını ve onu ne kadar kötü etkilediğini anlatmıştır şiirlerinde.
Şiir yazmaya gençliğinde başlayan Cahit Sıtkı Tarancı, bu temaların gençliğinde edebiyatına yerleştiğini Varlık Dergisine verdiği röportajında şöyle anlatmıştır: “O zaman Fransız okulundaydım. Annemden uzak bulunmam, okuldaki yabancı ve sıkıntılı hava zaten hastalıklı olan ruhumu büsbütün karartmıştı. Anneme yazdığım uzun mektuplarda bu karanlıkları biraz da sınıfta okuduğumuz edebi parçalardan esinlenerek, parlak sözcükler, göz kamaştırıcı benzetmeler ve süslü cümlelerle anlatmaya çalışıyordum.” (Sönmez,2017)
Cahit Sıtkı Tarancı, Yalnızlık isimli şiirinin yukarıdaki dörtlüğünde yalnızlığı tepesinde dönen bir kartala benzetmektedir. Yalnızlık Temalı Şiirlerin ustası şairin hayatını karartması, bu kartalın geniş siyah gölgesine benzetilmektedir. Siyah gölgesi için geniş sıfatını kullanması ise yalnızlığın hayatının her alanını kaplamış olduğunu belirtmektedir.
3. Turgut Uyar’ın Gözünden Yalnızlık: Sonnet
Çekemezsin bir yere sineden başka.
Biliyorum günler hep böyle geçecek.
Ne akşamleyin komşu, ne bir akraba,
Ne bir dost, oturup karşılıklı içecek..
Modern dünyanın getirmiş olduğu yabancılaşma ve beraberinde getirdiği yalnızlık hissi, Turgut Uyar’ın şiirlerinde kendini Yalnızlık Temalı Şiirler olarak gösterir. Turgut Uyar, kent yaşamını kötülerken köy yaşamını yüceltir. Modern kent insanının yaşadığı zorlukları ve sonsuzluk özlemini anlatır.
Sıradan insandan üst insana kendini gerçekleştirme sorunsalı, Turgut Uyar’ın şiirlerinde kent yaşamının dayatmaları ile bir paralellik gösterir (Kanter, 2011). Tabiata özlemini köy yaşantısıyla birleştiren Turgut Uyar, aynı zamanda özgürlüğe ve sonsuzluğa kavuşma arzusundadır. Modern hayatın getirmiş olduğu yalnızlıktan şikayetçidir Turgut Uyar. Yalnızlığı sevmez ve şiirlerinde bunu açıkça gösterir.
4. Özdemir Asaf’ın Gözünden Yalnızlık: Yalnızlık Paylaşılmaz
Yalnızlık, yaşamda bir an,
Hep yeniden başlayan..
Dışından anlaşılmaz.
Ya da kocaman bir yalan,
Kovdukça kovalayan..
Paylaşılmaz.
Bir düşün’de beni sana ayıran
Yalnızlık paylaşılmaz.
Paylaşılsa yalnızlık olmaz.
Özdemir Asaf Servetifünun Dönemi’nden başlayarak Cumhuriyet Dönemi’nin sonuna kadar şiir türünde eser veren popüler bir şairdir. İşlediği konulardan, kullanmış olduğu dilden ve kısa şiir anlayışından dolayı günümüzde hala popülerliğini korumaktadır. İşlediği temalardan biri olan yalnızlık teması Türk edebiyatı ve dünya edebiyatında sıklıkla gördüğümüz temalardandır.
Türk edebiyatının önemli şairlerinden olan Özdemir Asaf da şiirlerinde yalnızlık temasına çokça yer vermiştir. Özdemir Asaf, aidiyet duygusuna eremediği için çevreden kaçmış ve bu durumun getirmiş olduğu yalnızlık hissini şiirlerinde işlemiştir. Yalnızlığı kendine yakın görmüş ve yalnızlığın sabır gerektiren, kalıcı bir şey olduğunu düşünmüştür.
Kaynakça:
- Türkçe A, Category. 1. “Nazım Hikmet Şiirlerinde Yalnızlık.” TED Ankara Collage IB Thesis, t.y, Web. 02.08.2024
- Sönmez, Nesim. “Cahit Sıtkı Tarancı’nın Şiirlerinde Yalnızlık ve Ölüm Temaları.” Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi 10. 53 (Aralık 2017):162-167
- Kanter, Beyhan. “Turgut Uyar’ın Şiirlerinde Modern İnsanın Yalnızlığı ve Sonsuzluk Özlemi.” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21. 2 (2011):26-38
- Atalay, Yakup. “Popüler Bir Şair Özdemir Asaf ve Şiirlerinde Yalnızlık Teması.” İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi 2. 1 (Mayıs 2019):271-280
Kapak Görseli: kordergi.com
