Birinci bölümde 30 Ağustos Zaferi‘nin anlamını ve ilk 15 kahraman komutanların hikâyelerini okuduk. Bu zaferin yıl dönümünde, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesinin en kritik anlarına tanıklık etmiş olan diğer 15 üstün komutanı yakından tanımaya davetlisiniz.
İkinci bölümde bu büyük liderlerin izinde dolaşalım ve onların cesaret dolu hikâyelerini keşfedelim!
7. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Naci Bey (Eldeniz)
Abdüllâtif Naci Eldeniz (1875, Manastır – 20 Mart 1948), Türk askeri lider ve siyasetçisidir.
Türk Kurtuluş Savaşı’na katılan üst düzey komutanlardan biri olarak öne çıkar. Savaşın ardından milletvekili olarak da görev yapmıştır.
9 Mayıs 1922 tarihinde 7. Fırka Komutanlığı’na atanmış ve Büyük Taarruz ‘a katılmıştır. Büyük Taarruz ‘un ardından, Başkomutan Meydan Muharebesi’nin sonrasında 31 Ağustos 1922 tarihinde Mirliva (Albay) rütbesine terfi ettirilmiştir.
12. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Osman Nuri Bey (Koptagel)
Osman Nuri Koptagel (1874, Erzincan – 1942, Ankara), Türk askeri lider ve siyasetçidir.
Büyük Taarruz döneminde Miralay (Albay) rütbesi ile 12. Tümen Komutanlığı görevini üstlenmiştir. Savaşın ardından Kırmızı Şeritli İstiklâl Madalyası ile onurlandırılmıştır.
Osman Nuri Koptagel, özellikle Büyük Taarruz‘un yaşandığı dönemdeki liderlik ve komutanlık yetenekleriyle tanınır. Miralay (Albay) rütbesi ile 12. Tümen Komutanı olarak görev yapmış ve bu görevi başarıyla sürdürmüştür.
8. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Kazım Bey (Sevüktekin)
Mehmet Kâzım Sevüktekin (1877, İstanbul – 1 Nisan 1949), Türk askeri lider ve siyasetçisidir.
I. Dünya Savaşı sırasında Alay ve Tümen Komutanlığı gibi önemli görevler üstlenmiştir. 30 Haziran 1921 tarihinde Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşı‘na katılmıştır ve savaş süresince Tümen Komutanlığı görevini üstlenmiştir. 1922 yılında Mirliva (Tuğgeneral) rütbesine terfi ederek Paşa unvanını kazanmıştır.
27 Aralık 1927 tarihinde kendi isteğiyle emekliye ayrılmıştır.
11. Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) Ahmet Bey (Derviş)
Ahmet Derviş (1881, Selanik – 17 Ocak 1932, İstanbul), Türk askeri lider.
Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı gibi önemli çatışmalarda görev aldı. 1920 yılında Anadolu’ya geçerek Millî Mücadele‘ye katıldı.
1930 yılında Ferik (Korgeneral) rütbesine terfi etti ve üst düzey komuta pozisyonlarında görev aldı. 1. Kolordu Komutanlığı ve Millî Savunma Bakanlığı Müsteşarlığı gibi kritik görevleri üstlenmiştir.
15. Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) Naci bey (Tınaz)
Ahmet Naci Tınaz (1882, Serfiçe, Osmanlı İmparatorluğu – 25 Kasım 1964), Türk askeri lider ve siyasetçidir.
Büyük Taarruz ve takip harekâtı sırasında komuta ettiği tümenin gösterdiği üstün başarı ve katkılar sayesinde 31 Ağustos 1922 tarihinde Miralay (Albay) rütbesine yükseltilmiştir.
Soyadını, emrindeki 15. Tümen’in Büyük Taarruz ‘da Tınaztepe’yi ele geçirmesine atfen almıştır.
16. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Aşir Bey (Atlı)
Aşir Atlı (1881, Kilis – 23 Ekim 1957), Çerkez kökenli Türk askeri lider ve siyasetçidir.
Kariyeri boyunca 2. ve 3. Ordu Kurmay Başkanlıkları gibi önemli görevlerde bulunmuş ve 1925 yılında General rütbesine yükselmiştir.
Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Savaşı‘nda 6. Kolordu’ya bağlı 16. Tümen’in komutanı olarak görev yapmıştır.
Zaferin ardından 2. ve 3. Ordu Kurmay Başkanlığı görevlerini üstlenmiş ve aynı zamanda Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yapmıştır (1925-1928).
17. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Hüseyin Nurettin Bey
Hüseyin Nurettin Özsu (1879, İstanbul – 9 Haziran 1937), Türk askeri liderdir.
14 Ocak 1921 tarihinde Anadolu’ya geçerek Kurtuluş Savaşı‘na katıldı. Batı Cephesi‘nde gerçekleşen tüm savaşlara katıldı ve son olarak Başkomutanlık Meydan Muharebesi‘nde yer aldı.
31 Ağustos 1922 tarihinde Mirliva (Albay) rütbesine terfi ederek Paşa unvanını aldı. 22 Ocak 1932 tarihinde emekliye ayrıldı.
57. Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Reşat Bey (Çiğiltepe)
Reşat Çiğiltepe (1879; İstanbul – 27 Ağustos 1922; Çiğiltepe, Sandıklı), Türk askeri lider.
Büyük Taarruz ‘un ikinci gününde, muharebenin kaderini etkileyen en kritik noktalardan biri olan Sincanlı Ovası’ndan Dumlupınar’a uzanan tüm yolların önünde bulunan stratejik Çiğiltepe‘nin düşman işgalinden kurtarılması görevi verildi. Ancak bu tepe, Yunan Başkomutanı General Nikolaos Trikupis tarafından iyi savunuldu ve ciddi bir direnişle karşılaşıldı.
27 Ağustos 1922 sabahı, Mustafa Kemal Paşa’ya telefonda kısa bir süre içinde tepenin alınacağı bildirildi; ancak beklendiği gibi başarı elde edilemedi.
Reşat Bey, görevindeki başarısızlık sonucunda yaşadığı hayal kırıklığıyla aynı gün intihar ederek yaşamına son verdi. Çiğiltepe, Reşat Bey’in intiharından birkaç saat sonra Türk kuvvetleri tarafından düşmandan kurtarıldı.
61. Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) Salih Bey (Omurtak)
Mehmet Salih Omurtak (1889, Selanik – 23 Haziran 1954, Ankara), Türk askeri lider. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 4. Genelkurmay Başkanı olarak görev yapmıştır.
Büyük Taarruz ‘un ardından gerçekleşen Başkumandanlık Meydan Savaşı‘nda 61. Piyade Tümen Komutanlığı görevini üstlenerek, Afyonkarahisar kuzeyindeki Yunan taarruzlarına karşı koydu ve aynı zamanda Yunan Sağ kanadına karşı taarruz gerçekleştirmiştir.
1. Süvari Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Mürsel Bey (Bakü)
Mürsel Bakü (1881, Erzurum – 22 Eylül 1945, İstanbul), I. Dünya Savaşı ve Türk Kurtuluş Savaşı’nda önemli roller üstlenmiş bir askeri liderdir. Hem Bakü hem de İzmir şehirlerini düşman işgalinden kurtarmıştır.
Büyük Taarruz döneminde 1. Süvari Tümeni‘nin komutanlığını üstlendi. 31 Ağustos 1922 de Mirliva (Tuğgeneral) rütbesine terfi etti ve Paşa unvanını aldı.
Türk bayrağı ile İzmir’e girerek bayrağı Hükûmet Konağına çeken Yüzbaşı Şerafettin‘e komutanlık eden ilk Türk generali olmuştur.
2. Süvari Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) Ahmet Zeki Bey (Soydemir)
Ahmet Zeki Soydemir (1883, Selanik – 4 Eylül 1954, İstanbul), Türk askeri lider ve siyasetçidir.
Büyük Taarruz ‘da 2. Süvari Tümeni komutanı olarak aktif görev aldı. 31 Ağustos 1922 tarihinde Miralay (Albay) rütbesine terfi etti. Kurtuluş Savaşı’nın ardından Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ile ödüllendirildi.
3. Süvari Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) İbrahim Bey (Çolak)
Halil İbrahim Çolak (1881, Bursa – 1944, İstanbul), Türk askeri lider, siyasetçi ve iş insanıdır.
Çerkez Ethem isyanını bastırdıktan sonra komutanlığındaki Kuva-yı Seyyare bölüğü Üçüncü Süvari Tümeni’ne dönüştürüldü. II. İnönü Savaşları’na katıldı ve Sakarya Meydan Muharebesi ile Büyük Taarruz‘da önemli başarılar elde etti.
Albay rütbesine sahipken 1922 yılında emekliye ayrıldı. Harp ve İstiklal madalyaları ile onurlandırılmıştır.
14.Süvari Tümen Komutanı: Kaymakam (Yarbay) Mehmet Suphi (Kula)
Mehmet Suphi Kula (1881 Manastır – 19 Ekim 1948), Türk askeri liderdir.
1919-1923 yıllarında Türk İstiklâl Savaşı’na katılmış, Büyük Taarruz ‘da Yarbay rütbesi ile 14. Süvari Tümen Komutanlığı görevini üstlenmiştir.
Mürettep Süvari Tümen Komutanı: Miralay (Albay) Hacı Arif (Örgüç)
Hacı Mehmet Arif Örgüç (1876 – 1940), Türk askeri liderdir.
25 Ağustos 1921 tarihinde 1. Süvari Tümen Komutanlığı‘na atanmıştır. Ancak, 27 Şubat 1925 tarihinde Şeyh Said İsyanı‘na karşı gerçekleştirilen harekâtta sevk ve idaresi hatalı bulunarak 1. Süvari Tümen Komutanlığı görevinden alınmıştır.
9 Şubat 1926 tarihinde emekliye sevk edilmiştir. Örgüç, 5. Rütbeden Mecidi Nişanı, Harp Madalyası, Gümüş Liyakat ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları ile Kırmızı şeritli İstiklâl Madalyası ve Takdirname sahibidir.
Batı Cephesi Kurmay Başkanı: Miralay (Albay) Âsım Bey (Gündüz)
Âsım Gündüz (1880, Kütahya – 14 Ocak 1970, İstanbul), Türk askeri lider ve siyasetçidir.
30 Ağustos 1921 tarihinde Batı Cephesi Komutanlığı kurmay başkanlığına atanmıştır. Büyük Taarruz ‘un planlarının hazırlanmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Kurtuluş Savaşı’ndaki üstün başarılarına karşılık, 31 Ağustos 1922 tarihinde Mirliva (Tuğgeneral) rütbesine terfi etmiş ve Paşa unvanını almıştır.
Hepimizin 30 Ağustos Zafer Bayramı Kutlu Olsun! Sevgi ve rahmetle…
Kaynakçalar:
- Dağlı, Erkan. “OSMANLI’DAN CUMHURİYETE ASKER VE DİPLOMAT: KEMALETTİN SAMİ (GÖKÇEN) PAŞA”. sosyalarastirmalar. Nisan 2021.
- Anonim. “Türk Ordusunun Komutanları”. kbutam. 12 Şubat 2016.
- Anonim. “Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi (26-30 Ağustos 1922)”. kulturportali.
- Görgülü, İsmet. “BÜYÜK TAARRUZ”. msb. 1992.
