30 Ağustos Zafer Bayramı, Türk milletinin bağımsızlık ve özgürlük uğruna verdiği mücadelede önemli bir yeri olan ve 1922’de Atatürk‘ün liderliğindeki zaferle sonuçlanan Büyük Taarruz‘un anısına kutlanan ulusal bayramlarımızdan biridir. 30 Ağustos zaferi için yapılan ilk kutlama Dumlupınar’a bağlı Çal köyü yakınlarında yapıldı. Milli bayram olarak ilan edilmesi ise 1926’da gerçekleşti ve bayram Türk ordusuna ithaf edildi. Her yıl 25 Ağustos gecesi gerçekleştirilen Zafer Yürüyüşü ise Zafer Yolu‘nda gerçekleştiriliyor. Bu büyük mücadelede yalnızca erkekler değil kadınlar da büyük bir mücadele vermiştir. Kadınlar savaşın en zor koşullarında hem asker, hem hemşire, hem de direnişçi olarak bağımsızlığın kazanılmasında büyük bir pay sahibi olmuşlardır. Hazırsanız bu süreçte kadınların katkılarını anlatan Türk yapımlarına göz atalım.
Kara Fatma (1966) – Fatma Seher Erden
Kara Fatma filmi İstiklal Savaşı‘nın cesur ve dirayetli kahramanlarından biri olan Fatma Seher Erden‘in (Kara Fatma ismi soyadı kanunundan önceki takma adı) hayatını anlatıyor. Fatma Seher Erden, Türk tarihi açısından önemli isimlerden biridir. Savaşlardaki katkısı oldukça büyüktür. Fatma, 1.Dünya Savaşı’ndan sonra yakın çevresiyle birlikte küçük savunma çeteleri kurdu ve bu çetelerle birlikte orduya katıldı. İstiklal Savaşı’nda 3 sene hizmet etti ve yaklaşık 300 kişilik bir birliği yönetti. Bu birlik ile I. İnönü Muharebesi, II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde çarpıştı. Sakarya Savaşı sonrasında Teğmen rütbesini aldı. Ayrıca Türkiye’de üsteğmenlik rütbesine yükselen ilk kadındır. Fatma Seher Erden’in hikâyesi savaşın yalnızca erkekler tarafından değil aynı zamanda kadınların da yer aldığı bir mücadele olduğunu gösteren en güçlü örneklerden biridir.
Ateşten Gömlek (1923) – Ayşe
Ateşten Gömlek filmindeki başkarakterimiz olan Ayşe, İzmir’in işgali sırasında kocasını ve çocuğunu kaybeder. Sonra İstanbul’a kuzeni Peyami’nin yanına yerleşir. Burada hemşirelik yapar ve savaşta yaralanan askerlere yardım eder. Bu açıdan filmde Ayşe vatan uğruna fedakârlık yapan kadın figürünü temsil ediyor diyebiliriz. Savaş sırasında Peyami’nin de ölmesiyle birlikte Ayşe’nin savaş sırasında yaşadığı trajediye de şahit olduğumuzdan dolayı savaşın kadın kahraman üzerindeki dramatik etkisine de tanık oluruz. Ateşten Gömlek filmindeki Ayşe, fedakârlığın ve vatan sevgisinin kadın üzerinden gösterildiği bir anlatı sunar.
Aysel Bataklı Damın Kızı (1935) – Aysel
Senaryosunu Nazım Hikmet Ran‘ın yazdığı ve yönetmenliği Muhsin Ertuğrul‘un yaptığı Aysel Bataklı Damın Kızı filmi, çalıştığı evde hizmetçilik yapan Aysel‘in tecavüze uğramasından sonra yaşadıklarını anlatıyor. Filmdeki önemli nokta tecavüze uğrayan bir köylü kızının mahkemeye başvuru yapmasıdır. Çünkü 1930’lu yıllarda halk bu tarz konularda kadınlara sıcak bakmazdı ve kadını suçlayıcı ithamlarda bulunma ihtimalleri çok yüksekti. Maalesef bu düşünce yapısı günümüzde de varlığını sürdürüyor. Filmin yapılma amacı da bu düşüncenin değişmesi için atılan bir adım aslında. Yani Aysel Bataklı Damın Kızı filmi cumhuriyetin ilk yıllarında sinemanın halkı bilinçlendirmek için kullanıldığına örnek olarak gösterilebilecek filmlerden biridir. Yani Aysel’in hikâyesi yalnızca bir bireyin trajedisi değil toplumun değişmesi gereken yüzünün bir aynasıdır.
Vurun Kahpeye (1949) – Aliye
Vurun Kahpeye filmi Kurtuluş Savaşı sırasında düşman kuvvetlerine karşı çıkmasına rağmen bir iftiraya uğrayıp padişah savunucusu kişiler tarafından linçe maruz kalan Aliye öğretmenin hikâyesini anlatıyor. Anadolu’ya öğretmen olarak atanan Aliye, kasabadaki öğrencilere ışık tutmayı amaçlar. Milli Mücadele’ye destek verir ve cehalet, bağnazlık ve işgalci zihniyetlere karşı etkileyici bir duruş sergiler. Onun bu duruşu 30 Ağustos’u yalnızca askeri bir zafer olarak değil aynı zamanda Türk milletinin kültürel ve zihinsel dirilişi olarak görmemizi sağlar. Çünkü Aliye’nin mücadelesi sadece cephede değil aynı zamanda eğitim cephesindedir. Aliye karakteri bizlere bağımsızlığın sadece askeri bir zaferle değil aynı zamanda cehaletle savaşarak, eğitimle kalıcı hâle geldiğini bizlere vurgular.
Kaynakça
“Kara Fatma’yı tanıyor musunuz?”. GazeteKadıkoy. Web. Erişim: 26.08.2025
“Ateşten Gömlek”. Beyazperde. Web. Erişim: 26.08.2025
“30 Ağustos Zafer Bayramı ve Zafer Yürüyüşü: Tarihi ve Anlamı”. TürkiyeFinans. 25.08.2023 Web. Erişim: 27.08.2025
“Vurun Kahpeye” KitapDiyarı. 27.02.2022 Web. Erişim: 27.08.2025
Karavar. Hilal. “CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK SİNEMASINDA KADIN TEMSİLİ”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, cilt:16, sayı:62, Yayın tarihi: 15.03.2018, ss:143-180 (Erişim: 26.08.2025)
